Tíminn - 20.09.1981, Síða 18

18
Sunnudagur 20. september 1981
■ Á hverri nóttu förum við gegn-
um fjögur svefnskeið nokkrum
sinnum. Klukkan til hægri sýnir
átta tíma svefn, sýnir fimm þess-
ara niutiu minútna skeiða (grá
svæði). Innan hvers hrings er.
REM-skeið svonefnt („Rapid-eye--
movement”, augnhreyfingar auk-
ast) en það er dökkt á litlu klukk-
unum. Það skeið lengist sifellt, frá
10 minútum og allt að 55 minútum
rétt áður en við vöknum. Maðurinn
á myndinni vaknaði er sjötti hring-
ur hans var að hefjast.
Hin fjögur skeið
svefnsins: Rett eftir að
við sofnum eru heila*
bylgjur okkar fáar og ó-
regiulegar (1). Er við
komum inn á skeið (2)
þá veltum við okkur á
alla kanta. (3) —
Svefninn er djúpur og
heilabylgjur okkar fara
sér mun hægar. Og loks
skeið (4), en það er
dýpsti svefninn og ein-
kennist af algerri
slökun. Eftir nokkrar
minútur af skeiði (4)
förum við allan hringinn
öfugan en i stað þess að
vakna iendum við á
REM-skeiði. Augun eru
á fleygiferð, heiia-
byigjur stuttar og ó-
reglulegar. Púisinn er
einnig óregiulegur og
vöðvarnir lamast næst-
um þvi.
■ Nyalsinnar haida þvi fram (trúi ég) að draumar
séu skynjun okkar á atburðum sem koma fyrir
menn á öðrum hnöttum meðan við sofum. Sigmund
Freud áieit aftur á móti að draumar væru útlegging
undirmeðvitundarinnar á þeirri kynhvöt sem sið-
vætt þjóðfélagið skipar okkur að bæla niður. Hér á
islandi sem annars staðar standa sumir á þvi fastar
en fótunum að þá dreymi fyrir daglátum. En hvað
eru draumar? Hingað tii hafa það ekki sist verið
sálfræðingar — fyrirnú utan dulspekinga alls konar
— sem hafa rannsakað drauma en nú undanfarna
áratugi er þar að verða breyting á: draumar verða
sifeilt vinsælla rannsóknarefni. í þessari grein velta
nokkrir bandariskir blaðamenn þvi fyrir sér hvað
draumar raunveruiega eru, hvers vegna okkur
dreymi og ekki sist, hvers vegna við sofum. Það lita
margir a það sem sja
að gáð er svo alls ekki.
A hverri nóttu setjumst viö upp
i hringekju. Einn þriftja af vist
okkar á jöröinni tökum viö engan
þátt í lifinu umhverfis — viö sof-
um og okkur dreymir. Enginn
viröist vita almennilega hvers
vegna en fiestir hafa einhvern
tima leitt hugann aö þvi. Hinir
fornu Egyptar höföu sinar kenn-
ingar, hinir fornu Grikkir, Róm-
verjar og Kinverjar sömuleiöis.
Prestar af öllu tagi könnuöu
draumalif sálarinnar af miklum
áhuga og tókst flestum að út-
leggja þaö i stil viö viökomandi
trúarbrögö. Nú til dags eru það
visindamenn sem eru fremstir i
flokki athugenda, búnir rann-
sóknarstofum sem samanstanda
af ótal þægilegum rúmum.
Og af hverju sofum viö? JU, til
aö hvila okkur, er ekki svo? Litiö
hefur verið á svefn sem einbera
hvild, þá hlööum viö batteriin ef
svo má segja. Frumurnar endur-
nýjast, kraftarnir sparastog auk-
ast. Svo vöknum viö hress og kát.
Hafa þeir sem aðhyllast
„hvildarkenninguna” fundiö
ýmis merki í likamsstarfseminni
sem benda til aö lausnin sé þrátt
fyrir allt ekki flóknari en þetta.
Aörir visa þvi á bug og þeirra á
meðal er Ray Meddis, svefnsér-
fræðingur viö háskóla Lundúna-
borgar. Meddis gengur svo langt
að halda þvi fram aö svefn sé úr-
elt arfleifö frá forfeörum okkar
— svona eins og rófubeiniö og
botnlanginn. Hann segir aö svefn-
inn hafi upprunalega oröiö þannig
tilaö hinirsmáu forfeöur okkar —
fyrstu hryggdýrin — þurftu á
vernd aö halda gegn stóru skriö-
dýrunum og öörum óvinum.
mal en þegar nánar er
Besta vörnin var auövitaö aö láta
litiö á sér bera mikinn hluta
sólarhringsins. bvi hafi litlu
hryggdýrin haldið kyrru fyrir til
dæmis á nóttunni af þvi þá er jú
dimmt og erfitt aö sjá frá sér, og
likaminn hafi tekið upp á þvi aö
breyta öllum efnaskiptum og öðru
þviiiku meðan á þessu stóö —
bæöi til aö gera dýrinu auöveldar
aö liggja stillt svo lengi, og aö
lokum til aö endurnýja þaö sem
endurnýja þurfti. Þessi sé til
dæmis ástæðan fyrir þvi að ný-
fædd börn sem önnur dýr sofi
mun meira en hin eldri, þau hafi
verið algerlega varnarlaus og
betur komin sofandi!
„Svefninn þjónar engum
tilgangi”
„Svefninn þjónar engum til-
gangi i núti'mamanninum,” segir
Meddis. „Sannleikurinn er sá aö
maöurinn kæmist sennilega betur
af án hans.”
Einn áhangenda Meddisar heit-
ir Lyall Watson og er liffræöing-
ur. Hann hefur útfært kenninguna
nánar og lætur hana nú ná til
drauma lika. Sem sé: þó hin
margumtöluöu smáspendýr hafi
legiö algerlega kyrr var hætta
samt sem áöur yfirvofandi — ein-
hver risaeölan gæti labbaö f ram á
þaö. Lausn náttúrunnar, segir
Watson, var aö skapa svo lausan
svefn aö hvers kyns óhljóö og
annar hamagangur sem fylgir
risaeölum f æru ekki framhjá dýr-
inu okkar og þaö gæti foröaö sér.
Þetta er þaö svefnstig sem viö er-
um á þegar okkur dreymir. Hafa
SVEFN OG
DRAUMAR
— Eru draumarnir gagnlegir
en svefninn úreltur?