Tíminn - 03.10.1981, Qupperneq 7

//íslenskum dagblöðum
hefur farið mikið fram á síð-
ustu árum, og einnig eru til
fleiri vandaðir blaðamenn en
nokkru sinni fyrr. Með góðum
blaðakosti verður erfiðara að
leika á íslendinga".
I
lifir vannærður. Villuhverfið þar
sem hinir riku búa er afgirt með
háum girðingum og herverðir dag
og nótt.
1 pólitískum áróðri tala fulltrú-
ar auðhringanna um skaðsemi
áætlunarbúskapar, — en þessir
söm u auðhringar fara sjálfir eftir
mjög ströngum áætlunum á öllum
sviðum efnahags og framleiðslu.
Auðhringarnir fara eftir allt frá
fimm ára áætlunum og upp i
tuttugu ára áætlunum. Hinn frægi
auöhringur Unilever sem
Islendingar ættu að þekkja mjög
vel.fer eftirm jög ströngum fimm
ára áætlunum. Uniliver hefur
lært mikið af mistökum Ráð-
stjórnarríkjannaiþessum efnum.
önnur hættan af þessum stór-
fyrirtækjum er sú, að þau eru far-
in að einoka náttúruvisindin og
efnafræðina á mjög einvisan hátt
og útkoman hefur orðið einskonar
gervivisindi sem undir mörgum
kringumstæðum eru hættuleg
umhverfinu. Visindamenn þeirra
geta t.d. aukið framleiðslu á hris-
grjónum en með mikilli eyði-
leggingu á allri náttúrunni og
kostnaði á eitri sem étur upp alla
aukninguna. Útkoman er oft
náttúruhamfarir.
Efnahagslega og félagslega,
vinna þessi stórfyrirtæki að
sundrung þjóða, atvinnuleysi,
hungursneyð og hemaðarkapp-
hlaupi.
Röðin að Islandi gæti komið
hvenær sem er. Þannig litur þró-
unin út i dag.
4.
íslenskum dagblöðum hefur
farið mikið fram á siðustu árum,
og einnig eru til fleiri vandaðir
blaðamenn en nokkru sinni fyrr.
Með góðum blaðakosti verður
erfiðara að leika á Islendinga.
Góðum alþjóðlegum blaðagrein-
um hefur fjölgað. Islendingar
hafa þvi betri útsýn yfir heiminn
en áður hefur tiðkast. Það er að
verða léttara fyrir rithöfunda að
notfæra sér íslensk dagblöð sem
heimildauppsprettu. Slik þróun
verður til að efla sjálfstæði
þjóðarinnar og það miklu betur
en þótt til væri islenskur her.
Islenskum her væri þvert á móti
hægt að beita gegn þjóðinni.
ITimanum fyrir ekki löngu siöan
las ég merkilegt viðtal við
breskan stjórnmálamann sem
hélt þvi fram að hagfræðingar
auðhringa ynnu visvitandi að þvi
að slá niður verkalýðshreyfingar
i sem flestum löndum og skipu-
leggja atvinnuleysi og neyðará-
stand til að veikja öll almenn
félagssamtök þjóða.
I Bandarikjunum eru til sér-
stakar stofnanir sem taka að sér
aðútrýma verkalýösfélögum þótt
slikt sé brot á stjórnarskránni.
Um afstöðu Bandarikjanna til
hafréttarsáttmálans segir á öðr-
um stað i Timanum: „Banda-
rikjastjórn hefur ekki látiö uppi
aöra afstöðu sina en þá, að hún
þurfi að kynna sér uppkastið.
Ýmsir hafa giskað á, aö auð-
hringarnirsem hafa i hug að nýta
auðæfi úthafsbotnsins hafi haft á-
hrif á afstöðu hennar”.
I TTmanum frá i vor mátti lesa
eftirfarandi: ,,A hverriminútu á
degi hverjum deyja 28 manns úr
hungri og vannæringu”.
Einnig vil ég benda á greinar
um f jölþjóðafyrirtæki sem birtust
i Timanum 1.8. s.l.
Greindur lesandi Timans ætti
að fá sér möppu eða perm og
klippa út greinar sem hafa gildi
fyrir þessa nýju hættulegu,
alþjóðlegu þróun. Safn af slikum
heimildum yrði mikill styrkur i
hinni nýju, efnahagslegu sjálf-
stæðisbaráttu þjóðarinnar.
Benda má á það, að auö-
hringarnir reyna einnig að not-
færa sér hina hættulegu þróun i
alþjóðamálum sem yfirskin til að
komast yfir auðæfi annarra
þjóða. Hernaðarstyrkleikahlut-
föllin milli stórveldanna eru
einnig notuð til ills.
Hætturnar á auðhringunum
hafa aukist en ekki minnkað svo
það erfull ástæða fyrir íslendinga
að vera vel á verði.
5.
Svo mikið hafa matvælin stigið
i heiminum, að á siöustu árum
hefur talsverður hluti af láglauna-
fólki flúið á náð hundamatar i
öllum hinum stærri iðnaðarlönd-
um heimsins. Þetta nær einnig til
Evrópu. Hér i Sviþjóð hef ég
meira að segja heyrt talaö um að
hundamatarát komi fyrir hjá ein-
staka fólki þótt eklii sé mikið af
sliku enn sem komið er.
Svatsýni og angist hefur aukist
og það hjá algjörlega, likamlega
heilbrigðu fólki. Sjálfsmra-ð fara i
vöxt. Hér I Sviþjóð eru gerð
kringum 20.000 sjálfsmorðstilraun
ir árlega en 2.000 einstaklingum
tekst aö svipta sig lifinu. I
Englandi er ástandið talið enn
verra i þessum efnum.
Hinn svokállaði hálaunaiðnað-
ur auðhringa hefur aukið hina al-
mennu fátækt en ekki dregið úr
henni.
Það er einnig mjög alvarlegt
hversu mörg auðfélög eru farin
að starfa i félagi við maffufor-
ingja og gangstera. Við slfkt sam-
starf fara moröhótanir og dular-
full morð ivöxt, ekki aöeins morð
á verkalýðsforingjum: moröum á
háttsettum borgurum sem
stjórna samkeppninni milli auð-
hringanna fjölgar einnig. Hér er
um tiltölulega ný fyrirbæri að
ræða i hinu alþjóðlega viöskipta-
lifi.
Sá áróður, að t.d. læknar eigi
að vera, eigendur hluthafar i
lyfjaverksmiðjum, og að sjúkra-
húsin eiga að hefja grimma sam-
keppni um sjúklingana, er skipu-
lagður af hagfræðingum auð-
hringa. Margir læknar eru nú
flæktir I starfsemi slikra auð-
hringa. Þarna er um að ræöa
mjög hættulega þróun sem nær
um allan heim.
6.
Verð á djúphafsþorski hefur
hækkað mikið hér i Sviþjóð og er
stundum næstum eins dýr og
nautakjöt.
Stórfyrirtækin i matvælaiðnað-
inum eru farin að hugsa sér stór-
kostlegar áætlanir á sviði sjávar-
afurða I náinni framtið. Baráttan
getur hafist hvenær sem er.
Þrýstingurinn i þessa átt kemur
ekki aðeins frá auðhringunum
heldur einig frá stórbönkunum •
sem einnig taka þátt I áætlunar-
gerðum auðhringanna.
Það eru gerðar strangar áætl-
anir, fimm, tiu, fimmtán eða
tuttugu ára áætlanir, allt eftir
þvi, hvaða auðhringar eiga i hlut.
Það eralveg satt, að móðirmin
var stundum sár og reiö þegar
hún varð þess vör, aö illgjarnir
miðlungsmenn komust oft miklu
betur áfram i lifinu e n góðviljað
og raunverulega gáfað fólk.
Henni gramdist.
Ég myndi ekki kalla það öfund,
en það mætti kalla það siðferði-
lega tilfinningasemi.
Eða hafði hún á röngu að
standa? Litur heimurinn ekki
þannig út i dag, að honum sé
stjórnað af góöviljuðu og gáfuðu
fólki?
Gautaborg 15.9. 81.
bók eru þessi mál rædd stuttlega
frá norsku sjónarhorni. Höfundur
tekur fyrst til athugunar, hvað
hugtakið kjamorkuvopnalaust
svæði feli I sér, en ræðir síðan um
stöðu Norðmanna I þessu máli,
aðild Noregs að Atlantshafs-
bandalaginu og hugsanlega úr-
sögn úr þvi. 1 bókarlok veltir hún
þvi' fyrir sér.hvort þaö myndi efla
öryggi Norðmanna ef kjarnorku-
vopn yrðu gerð útlæg af Norður-
löndum og jafnframt, hvort það
gæti orðið verulegt skref i átt til
þess að draga úr vigbúnaði. Þetta
er fróðleg bók og læsileg, samin
af staögóöri þekkingu á málefn-
inu.
G. Værno er sérfræðingur i
samtimasögu og var i framboði
fyrir hægriflokkinn i Osló i stór-
þingskosningunum nú á dögun-
um.
Leif Ryvarden: Lofoten
og Vester&len.
Universitetsforlaget
1981.
176 bls.
og sibast en dtki sist fólkinu, sem
byggir það. Bókin er prýdd ótal
mörgum myndum og gefúr les-
andanum góða-mynd af þessu
stórbrotna svæði, sem hlýtur að
orka sterkt á alla þá,sem kynnast
þvi'.
Úti I hafinu, langt I norðri eru
Lófót og Vesturáll, einhver sér-
kennilegustu og fegurstu héruð
Noregs. Þau eru heimur útaf fyrir
sig, heimur eyja og skerja, hárra
fjalla, landbúnaðarsveita og lit-
illa en litrikra fiskibæja. Þetta er
land óbllðra náttúruafla, sér-
kennilegs dýralifs og undursam-
legra sumarnótta.
Þessi bók segir frá þessu svæði,
lýsir landslagi þess, dýralifi og
gróöurfari, sögu þess og atvinnu-
háttum, listum og bókmenntum
skák
Uhlmann
á
uppleið?
■ A árunum frá þvi um 1965
og fram um 1973 var austur-
þýski stórmeistarinn Wolf-
gang Uhlmann einn af öflug-
ustu taflmeisturum heims.
Hann vann þá marga góða
sigra og komst m.a. i áskor-
endakeppni. Uhlmann tefldi
oft mjög skemmtilega, var
harður og óvæginn í sókn og
hafðimjög gottvald á miðtafl-
inu. Þaö háði honum hins veg-
ar, að hann gat verið mistæk-
ur og tapaði alloft óvænt fyrir
lakari mönnum i mótum þótt
hann héldi fyllilega sinum hlut
gegn hinum sterkustu.
Undanfarin fimm til sjö ár
hefur Uhlmann verið i öldudal
og reyndar teflt litið á alþjóða-
vettvangi allra siðustu árin.
Það sem af er þessu ári hefur
hann hins vegar náð ágætum
árangri og ef áframhald
verður á þvi er ekkert liklegra
en að hann blandi sér aftur i
baráttu hinna sterkustu.
Nú nýlega vann Uhlmann
ágætan sigur á allsterku móti i
Halle og tefldi þar nokkrar
ljómandi skákir. Þeirra á
meðal var sú, sem hér fer á
eftir:
Hvitt: Dr. L. Hazai (Ung-
verjaland)
Svart: W. Uhlmann
Frönsk vörn
1. e4 - e6
2. d4 - d5
3. Rc3 - Bb4
4. e4 - Re7
5. a3 - Bxc3+
6. bxc3 - c5
7. Rf3
(Hvassara og ef til vill algeng-
ara er hér 7. Dg4, en flækjum-
ar, sem uppúr þvi koma þekk-
ir Uhlmann eins og buxnavas-
ana si'na).
7. — - Bd7
8. a4 - Da5
9. Bd2 - Rc6
10. Bb5
(Algengara og betra er hér 10.
Be2. Með textaleiknum von-
aðist hvitur til þess að lokka
svartan til að leika 10. - a6,
sem hefði veikt b6 reitinn
hættulega mikið).
10. - - c4!
11. Dcl - f6!
(Opnar miðborðið og skapar
sér um leið sóknarfæri á g-lin-
unni. Þetta væri ekki mögu-
legt ef hviti kóngsbiskupinn
stæði á e2).
12. exf6 - gxf6
13. 0-0 - Hg8
14. Hel - Kf7!
(Góður leikur, svarti kóngur-
inn á aö valda peði á e6).
15. Kfl
(Ekki 15. Bf4 vegna 15. - Dxc3,
16. Bd2 - Dxf3).
15. - - Rf5
16. Bf4 - h5
17. h3 - Hg6
18. Da3 - h4!
(En ekki 18.
g3 og svartur
áleiðis).
Hag8 vegna 19.
kemst ekkert
19. Rh2 - Hag8
20. Rg4
fí
rnmtmim.
mmm*m
k H t M s'-
m m
■t
mmrmt
h r H p f a h
20. - - Hxg4!
(Djúphugsuð skiptamunsfórn.
Svarta drottningin kemur
brátt i sóknina).
21. hxg4 - Hxg4
22. Bh2 - Dd8!
23. f3 - Hg6
24. Dcl - Dg8
25. Dd2 - Rg3 +
26. Bxg3
(Hvitur verður að láta biskup-
inn afhendi.26.Kf2 strandar á
26. - Re4+ og siöan Hxg2 og
eftir 26. Kgl kæmi 26. - h3).
26. - - Hxg3
27. Bxc6 - bxc6
28. He2 - h3!
(Hér kemur árangur skipta-
munsfórnarinnar i ljós. Ef nú
29. Kgl þá 29. - Hxf3, 30. Hf2 -
Hg3, 31. Hel - a5, 32. He3 -
Hxg2+, 33. Hxg2 - Dxg2+, 34.
Dxg2 -hxg2, 35. Hh3 - c5 ásamt
Bxa4 og Bxc2 og vinnur).
29. Hbl?! - h2!
30. Dh6 - Hxf3 +
31. Hf2?
(Eina vonin var 31. Kel og þá
á svartur um tvo kosti að
velja: 31. -Dg3+ og siöan þrá-
skák, eða 31. - Hxc3 með afar
flókinni stöðu).
31. - - Dg6!!
(Fallegur millileikur, sem
eykur yfirburði svarts).
32. Dxg6+
(Ekki 32. Dxh2 - Hxf2, 33. Kxf2
- Dxc2+).
32. - - Kxg6
33. Ke2 - Hxc3
34. Kd2 - Hg3!
35. Hhl - c3 +
36. Kcl - Hg4!
37. Hxh2 - Hxd4
38. Hf3 - e5!
39. Hxc3 - Hxa4
40. Hg3+ - Bg4!
41. Hc3 - e4!
42. Hh8! - Hal+!
43. Kb2 - Hgl!
44. g5 - Bf3!
45. Hd8 - Hdl
46. Hxc6 - e3
47. Hf8 - Be4!
48. Hcxf6 - Kg5!
49. H6f7 - Kg4!
(Kóngurinn leitar skjóls að
baki hvita peðsins).
50. Hf4+ - Kh3!
51. Hh4+ - Kg2
52. Hhf4 - Hd2 og hvitur gafst
upp.
JónÞ.Þór
■ ■]
Umsjón:
Jón Þ. Þór