Tíminn - 13.12.1981, Side 2

Sunnudagur 13. desember 1981
2______________
Ijós vikunnar
„Grút-
spæld-
nr”
■ Við ætlum aö veita Gunnlaugi
Astgeirssyni, bókmenntagagn-
rýnanda Helgarpóstsins, kerti
þessarar viku. Þykir okkur Gunn-
laugur vera „ljós vikunnar” fyrir
mjög svo nýstárlegan „ritdóm”
sem aö visu er birtur i formi
greinarkorns en ekki heföbund-
innar gagnrýni. Leiftrandi speki
þessa fyrrverandi stýrimanns
hefur aldrei veriö augljósari en
nú!
„Ég verö aö játa aö ég er grút-
spældur yfir aö hafa ekki fengið
aö skrifa i blaöiö ritdóm um
fyrstu skáldsögu mins gamla og
góða vinar Kristjáns Jóhanns
Jónssonar. Meö þvi aö láta bók-
ina, Haustiö er rautt, i hendur
vandalausra hafa minir ágætu
ritstjórar brotiö áratuga ef ekki
aldagamla löghelgaöa hefö i
gagnrýni á okkar kæra landi.
Viö Kristján erum aldavinir og
eins konan hans. Auk þess erum
við i meginatriöum sammála i
pólitik þó hann sé reyndar heldur
róttækari en ég. Þaráofan erum
viö skólabræöur og kollegar i
starfi. Og það má mikið vera ef
við erum ekki einnig skoöana-
bræöur i viöhorfi til lista og bók-
mennta. Af öllu þessu er augljóst
að það er meiriháttar skandall að
ég skrifi ekki ritdóm um bókina.
Hina löghelguöu hefö hefur ekki
minni maöur en hiö ágæta skáld
Jón úr Vör staöfest meö eftir-
minnilegum hætti i svari viö
spurningu Gisla J.Astþórssonar i
siöasta Sunnudagsþjóövilja.
Og auövitaö fór þetta illa. Bæöi
hér i blaðinu og útvarpinu, einnig
i Morgunbiaöinu, fékk bókin
heldur slæma dóma. Nú er alls
ekki við þau Jón Viöar, dr. Ey-
stein og Jóhönnu Kristjónsdóttur
aö sakast: þau fjalla aö sjálf-
sögðu heiöarlega um bókina út
frá sinum forsendum en þeirra
forsendureru bara alls ekki nærri
þvi eins góöar og minar. Þau
þekkja til dæmis ekki kimnigáfu
okkar Kristjáns, sem er alveg sér
á parti og skiíja þarafleiöandi
ekki lesendabréfin sem þau gera
að aðalatriöi i sinni umfiöllun en
þau eru tómt háö og spe um rit-
höfunda, gagnrýnendur og hátt-
virta lesendur. Svo eru þau lika
svo gamaldags aö vera aö heimta
söguþráð sem gengur alveg upp,
en þannig er lifið ekki: lifiö
gengur ekki upp. Lifiö er eins og
hver önnur umferðarmiðstöð þar
sem fólk hittist og kveðst. Þau
fatta einfaldlega ekki pointiö i
bókinni.
Annars finnst mér, i fullri al-
vöru, aö bókin sé þrælgóö og
athyglisverö nýjung. Menn eiga
ekki að vera svo rigbundnir við
heföbundinn söguþráð aö fyrtast'
viö þegar útaf honum er brugðiö.
Nei, þaö kann ekki góöri lukku
að stýra þegar fornar heföir eru
hunsaöar meö öllu eins og gerst
hefur I þetta skipti.”
Og viö höfum tekið fram
splunkunýtt kerti. Þaö biöur
Gunnlaugs, ljósrikt.
á bókamarkadi
Táknmálsbók með
æfingaspilum
■ „Við tölum taknmál” er leið-
beiningabók i táknmáli heyrnar-
daufra, ætluð fyrir byrjendur, aö-
standendur heyrnardaufra og
aöra sem umgangast þá. Bókin er
lika tilvalin fyrir alla aðra sem
hafa áhgua á aö læra táknmál.
Útgefandi bókarinnar er For-
eldra- og styrktarfelag heyrnar-
daufra, en Barnauppeldissjóður
Thorvaldsensfélagsins styrkti út-
gáfuna. Sigurlin Hermannsdóttir
gerði skýringarmyndir og
Sigurður Þorgeirsson tók ljós-
myndir á forsiöu. Uppsetningu
bókarinnar og vinnslu önnuðust
Björk Þorsteinsdóttir Málfriöur
Gunnarsdóttir og Unnur Mdller
Bjarnason. öll vinna var unnin i
sjálfboðavinnu og þeim ágóöa
sem kann aö veröa af bókinni er
ætlað aö renna til áframhaldandi
uppbyggingar og kynningar á
málefnum hey rnardaufra.
Þetta er fyrsta bók sinnar teg-
undar sem gefin er út á Islandi,
og það er vel viö hæfi, aö hún
kemur út á ári fatlaöra. Málefni
heyrnardaufra og táknmál þeirra
hafa lika vakið sérstaka athygli
aö undanförnu vegna kynningar á
þvi í barnatima sjónvarpsins.
Það er von aöstandenda bókar-
innar, aö útkoma hennar veröi til
þess að enn fleiri heyrandi leggi
sig eftir þvi að kynna sér
tjáningarmáta heyrnardaufra.
Bókinni „Við tölum táknmál”
er ætlaö tviþætt hlutverk. Henni
er ætlað aö vera til stuönings fyrir
heyrnardauf böm, sem eru aö
byrja aö læra táknmál, og fjöl-
skyldur þeirra. En henni er lika
ætlað að ná til fleiri, t.d. til fólks á
leikskólum, i skólum, á sjúkra-
húsum og yfirleitt sem allra
flestra.
Nái þessi bók að stuðla aö þvi
aö rjúfa þá einangrun sem
heyrnardauf börn búa viö hefur
hún náö tilgangi aöstandenda
hennar.
Það ættí ekki að þurfa að geta
þess hve jákvætt það er fyrir börn
meö þessa fötlun sem hafa eðli-
legust samskipti viö heyrandi frá
fyrstu tiö.
I bókinni eru 120 tákn, sem flest
geta staðið ein, en veröa fyllri
með látbragöi og bendingum, og
viöa eru orðaskýringar til frekari
útlistunar.
Val táknanna miðast við dag-
legar þarfir yngri barna, á heim-
ilum og utan þeirra, t.d. á leik-
skólum eöa I pössun. Stærð
bókarinnar setur fjölda tákna
nokkrarskoröur, en fái hún góöar
viötökur er hugmyndin aö auka
við oröaforöann meö fleiri
heftum.
Meö bókinni fylgja fjögur
táknaspil, sem eru misjafnlega
erfið og henta þvi mörgum
aldursflokkum. I spilunum eru
fjögur grunnspjöld meö átta
táknum á hverju og 64 laus spil,
þ.e. tvö spil með hverju tákni, og
fylgja þeim spilareglur.
Bókina er hægt aö fá með
spilunum eöa án þeirra, hvort
heldur sem fólk vill. Bjallan s/f
sér um dreifingu bókarinnar.
VIÐ
TÖLUM
TCIKNINQAR
SIÖURllN HERMÁNNSDÖTTIR
EPUI
hendlnni haldlö el
uten um epli og borln el
v munnlnum
ÚTQEFANDI
FOREl.DRA OG STYHKTARFCLAG HEYRNARDAUFRA
drekka
ÞAR SEM DJÖFLAR OG PÚKAR GANGA LAUSIR
lsaac Bashevis Singer:
Sautján sögur.
Hjörtur Pálsson islenskaöi.
Setberg 1981
■ Fólk fer kannski aö verða
þreyttá öllu þessu bókadómaflóöi
sem ekki er flóafriöur fyrir i dag-
blööum um jólaleytiö. En hvaö
getum við aö þessu gert, viö
blaöamenn, viö gagnrýnendur —
þótt helst vilji ég foröast aö viö-
hafa svostóra nafnbót um sjálfan
mig. Ekki skrifum viö bækurnar!
Ekki gefum viö þær út! Likt og
lesendur erum viö bara fórnar-
lömb.
Hjörtur Pálsson, Utvarpsmaöur
meö meiru, situr viö likt og fyrri
daginn og þýöir verk Isaacs
BashevisSingers, nú iþriöja sinn.
Singer fer aö veröa einhver mest-
þýddi höfundur á islensku hin
siöariár, sem er gott, ásamt meö
dönskuskrifandi höfundunum
William Heinesen og Deu Trier
Mörch — að gleymdum og gröfn-
um öllum reyfarahöfundunum.
Hvað um það, hér er það Singer
sem er til umfjöllunar. Áður
hefur Hjörtur þýtt Töframanninn
frá Lúblin og 1 föðurgarði tvær
skáldsögur, af mestu prýði held
ég megi segja, þótt Arni Berg-
mann hafi eitthvað fettfingur út i
þýöingar á oröum jiddiskrar og
sér-gyðinglegrar merkingar.
Singer er höfundur sem geldur
þess aö vera ekki lesinn nana i
þýöingum. Hann er skrifandi full-
trúi jiddiskunnar, deyjandi
tungu, sem ekki nema örfáir geir-
fuglarkunna aö lesa, eins og hann
gefur svo oft i skyn i verkum sin-
um. En það er þó huggun harmi
gegn aö Singer er til i ágætum
enskum þýöingum, þar sem hann
hefur oftastnær hönd I bagga
sjálfurog þaöan er hann svo kom-
inn yfir á islensku. Enþaö jafnast
ekkert á viö frummáliö segjum
viö frummálasnobbin gjarna.
Aumingja Singer — þaö er fátt
dapurlegra en deyjandi tungu-
mál.
Frásagnamáti gyöingsins
aldna er mjög blátt áfram,
episkur — ef þaö útlenska orö
segir fólki eitthvaö. Hann hefur
sjálfur i kostulegu viðtali viö
bókatímaritiö „Paris Review”
gert litiö úr skáldsögum sem ekki
segja sögu og þaö er vist aö Sing-
ereralltaf aö segja sögu — og oft-
astnærgóöa sögu. öllframvindan
i verkum hans er mjög eölileg og
heföbundin og laus viö alla stil-
leikfimi sem svo oft jaörar viö
hreina tilgerö. Þvi er svo mikil
unun aö lesa hann, hann vekur
alltaf með manni einhverja
barnslega spennu. „Hvaö kemur
næst”, „hvaö geröist svo” eru
spurningar sem vakna af sjálfu
sérviö lesturbóka hans— alltsvo,
þaö sem maöur leitaöieinna helst
eftir i bókum á barndómsárun-
um, áöur en maöuruppgötvaöi aö
heimsbókmenntirnar geröu oft
annað (og stundum meira) en aö
segja sögu, veitir Singer manni
ótæpilega. Atburöirnir tala sfnu
máli og lesarinn hrifst meö inn i
kynjaheim.
Þaö er torvelt aö skipa Singer á
ákveöinn bás rithöfunda kannski
einna helst meöal djúpt sjáandi
realista I9du aldarinnar, en þó
hef ég grun um aö hans pláss sé
innan gyðinglegrar sagnaheföar
sem okkur utanaðkomandi er
sem lokuð bók. I verkum.hans eru
ljóslifandi yfirskilvitleg öfl, hjá-
trú og hindurvitni, djöflar og púk-
ar i bland viö staka heillavætt —
Singer segir frá sliku eins og það
sé jafn raunverulegt og
manneskjur af holdi og blóði, ég
og þú.
Jafnframt skin i gegnum
sogurnar hans, kannski einkum
þær sem gerast á hinu nýja
heimilihans i vesturheimi, þessi
fræga gyðinglega frústrasjón,
sem okkur krossmönnum veröur
eiliflega að hlátursefni, tilað-
munda i kvikmyndum Woody All-
ens, sem flestar eru tilbrigöi við
óleysanlegar flækjur gyöingsins.
Hann geturaldreisetiö rólegur að
sinu, er alltaf uggandi um sinn
hag, alltaf eitthvaö sem nagar
hann innvortis, þaö eru alltaf ein-
hver ósköp yfirvofandi, einhvers
konar örlagadómur, þótte.t.v. sé
ekki nema ismáum stil. Og þegar
honum er loks fullnægt, likt og
gerist yfirleitt i sögum Singers, er
honum tekið eins og réttlátri refs-
ingu,einhverjusempersónan átti
inni, með jafnaöargeöi. Mér lætur
ekki vel að skýra hvers eðlis það
er þetta demóklesarsverð
gyöingsins en þaö er flókiö fyrir-
bæri og forvitnilegt og á sér djúp-
ar rætur i sögu og uppeldi þessar-
ar merku þjóðar.
Singer, já. Þaö eru sautján sög-
ureftirhann sem Hjörtur Pálsson
hefur snaraö á islensku aö þessu
sinni. Þær eru valdar úr þremur
smásagnasöfnum, „A Friend of
Kafka”, „A' Crown of Feathers”
og, .Passions”. Sögurnar gerast á
■ Isaac Bashevis Singer, höf-
undur
vixl i hinum útþurrkuðu heim-
kynnum gyðinga i Póllandi, Lit-
haugalandi og Rússlandi og fyrir
vestan, í New York, þar sem
drjúgur hluti af gyöingum heims-
ins lifði af. Það er litil ástæða til
að reyna aö tiunda nánar hverja
sögu fyrir sig, hér er hrein-
ræktaöur Singer á ferö og ekki
verður betur séö en að Hjörtur
Pálsson hafi valið af mikilli kost-
gæfni. Og þýðingin, á henni finn
ég engan umtalsverðan löst, hún
er misfellulitil og umfram allt
ágætlega læsileg. Hjörtur á þakk-
ir skildar fyrir að koma þessu ný-
uppgötvaða trötti tuttugustu ald-
ar bókmennta á islensku. Fáa
veit ég rithöfunda aöra sem ættu
aö geta höföaö til jafn breiðs hóps
lesenda.
Aö lokum. Margt er sagt
Nóbelsnefndinni til lasts, en hún
má eigaþað að haf a dregið Singer
fram úr holtaþoku bókmenntaof-
framboðsins.
EgilIHelgason
■ Hjörtur Pálsson, þýöandi.