Tíminn - 13.12.1981, Blaðsíða 6

6
Sunnudagur 13. desember 1981
ALMANAK
JÓÐVINA-
FÉLAGSINS
Kafli úr bók eftir Ólaf Hauk Símonarson
■ ólafur Haukur Símonarson hefur viöa komið viö á ritvellinum. Hann hefur ort
Ijóö/ skrifaö skáldsögur, smásögur og leikrit— já, meira að segja samið dægur-
lagatexta. Sennilega er þekktasta bók hans til þessa Vatn á myllu kölska, sem kom
út fyrir nokkrum árum, en i fyrra kom út skáldsaqan Galeiðan sem einnig vakti
töluverða athygli. Nú fyrir þessi jól kemur út eftir ólaf Hauk bókin Almanak Jóð-
vinafélagsins, og er óhætt að segja að hér kveður við annan tón en menn eru
vanastir frá þessum höfundi. Helgar-Timinn hefur fengið leyfi til að birt? hér
kaf la úr þessari bók, útgefandi er Mál og menning.
■ Kveður við nýjan tón hjá Ólafi Hauki i þessari bók...
Hið einstaka
er ekki dæmigert fyrren hið dæmigerða
er orðið einstakt.
Kötturinn skriður inn lafmóður eftir æf-
intýri næturinnar.
— Þér er nær, segi ég, er nú ástarþráin
alveg að drepa þig? Sjá á þér feldinn!
— Mjá, segir kötturinn, mjááááá!
Enþað útleggst: Hættu þessu þvargi og
geföu mér ýsu og mjólk.
— Hérna færðu ýsu og mjólk frekju-
hlúnkur, segi ég. Viltu ekki éta okkur útá
gaddinn, gjörðu svo vel.
— Ertu ekki i góðu skapi vinur minn?
spyr stúlkan og litur uppúr dagblaðinu.
— Ef þetta ynni nú fyrirsér, segi ég arg-
ur, en hér hefur ekki sést mús siðan 1941.
Stúlkan horfir á mig. Ég horfi á hana.
Hún brosir. Ég brosi ekki. Svo byrjar hún
aftur að lesa i blaðinu. Ég virði fyrir mér
köttinn slafrandi i sig. Hann malar einsog
pólitikus á framboðsfundi. Það er kökkur i
hálsinum á mér. Þá litur stúlkan upp.
— Hvað ertu að hugsa? spyr hún.
— Jæja,segi ég, hvaðgerir maður þegar
þannig stendur á að heiminum er ætlað að
farast i kjarnorkustyrjöld eftir 1050 daga?
— Hvaðan hefurðu það? segir stúlkan.
— Daniel Ellsberg telur öruggt að það
muni gerast innan 35 mánaða: hann var
innsti koppur i bUri i Pentagon. Hvað gerir
maður?
— Það má ýmislegt gera á 1050 dögum,
segir stúlkan, það má til dæmis nota 1050
daga til að reyna að koma i veg fyrir heim-
styrjöld.
— Ef það mistekst?
— Þá er ekki hægt að segja að þú hafir
ekki reynt, segir hún.
— Hver ætti að segja það? spyr ég.
— Skiptir það máli?
— Já,auðvitað, segi ég, vissulega skipt-
ir það máli hver talar vingjarnlega um
mig, ég er hégómlegur einsog aðrir menn.
— 1050 dagar, segir hún, heldurðu að við
höfum tima tilað skreppa uppá loft?
— Það vona ég svo sannarlega, segi ég.
— Það vona ég lika, segir hún. Komum.
Ég sofna ekki, heldur sofnar hún og ég öf-
unda hana dálitiö, þvi hún brosir og virðist
fullkomlega afslöppuö. HUn á að jafnaði
betra meö að slaka á en ég. Ég sofna semsé
ekki, heldurferég eina feröina enn aö viröa
fyrir mér uppáhaldskvistinn minn i viöar-
Mæðningunni. I rauninni er þetta enginn
kvistur, heldur skógarpUki sem blæs i
klarinett, einsog getur um i sumum æfin-
týrum. Veslingurinn hefur að likindum ver-
ið aðæfa sig imesta grandaleysi.en sofnað,
og ekki vitað fyrritil en hann var staddur
hér á hafnarbakkanum i Reykjavik. Sá hef-
ur vaknað upp við vondan draum.
Ég erað hugsa um mig og stúlkuna sem
sefur þarna við hliðina á mér. Okkur og af-
gánginn af heiminum. Okkur i heiminum.
Þóviðséum við, en ekki einhverjir aðrir, og
hér en ekki þar, þá komumst við stutt án af-
gangsins af heiminum. Þessvegna hlýtur
heimurinn að koma okkur við, að við kom-
um við hann. Heimurinn er partur af mér,
vafinn inni mig. Kina er vöðvi i lærinu á
mér, Amerika er ákveðinn bletturá bakinu
á mér, Istanbul er fruma i fingurgómi
löngutángar hægri handar. Samt — samt
vanræki ég bæði heiminn og likama minn.
Ég ýti við stúlkunni sem rumskar og opn-
ar grænslikju augun til hálfs.
— Ég hef verið að reyna að komast að
niðurstöðu, segi ég.
— Það er ánægjulegt, segir hún, hvernig
gengur.
— Minniöurstaða er þessi, segi ég, heim-
urinn kemur mér við afþvi heimurinn kem-
ur við mig, og ég kem heiminum viö afþvi
ég kem við heiminn.
Hún kinkar kolli hugsandi.
— Nú skulið þið báðir, heimurinn og þú
hvila ykkur segir hún svo.
Viö morgunverðarborðið er ég að muldra
eitthvað. HUn litur upp og brosir.
— Afhverju ertu að brosa? spyr ég.
— Þú varst að tuldra, segir hún.
— Ég var að telja, segi ég. Ekki nóg með
það, ég er f arinn að efast um að ég sé rétti
maðurinn tilað koma i veg fyrir kjarnorku-
styrjöld.
— Þú átt við að ég þurfi að telja i þig
kjark?
— Það þarf áreiöanlega alveg sérstaka
manngerðtilað koma i veg fyrir kjarnorku-
styrjöld, segi ég. Um daginn fór ég i fót-
bolta og varð lafmóður á svipstundu. Tilað
leyna þvi þóttistég misstiga mig. Hvernig á
úthaldslaus fyrrverandi knattspyrnumaður
að koma i veg fyrir kjarnorkustyrjöld?
— Hver er óvinurinn? spyr hún.
— Úthaldsleysið, segi ég.
— Einmitt, segir hún.
Yfir uppvaskinu hugleiði ég hvernig mér
megi auðnast að koma i veg fyrir kjarn-
orkustyrjöld. Ég hef 1049 daga til stefnu. í
fyrsta lagi: Hver er óvinurinn? Það hlýtur
að vera sá sem stefnir að kjarnorkustyrj-
öld. Hvernig fer ég að þvi að finna hann?
Ekki geng ég um göturnar og spyr: Ert þú
með eða á móti kjarnorkustyrjöldum?
Nei, varla dugir það. Satt að segja segir
fólk ekki alltaf satt. Ég verð að koma óvin-
inum iopna skjöldu, standa hann beinlinis
að verki: Jæja, karlinn, þarna ertu að und-
irbúa þig undir meiriháttar hasar! Er það
kjarnorkustyrjöld?
Þvottalogurinn búinn.
— Er til þvottalögur?
— Nei, segir hún.
— Hvernig á ég að vaska upp fituga diska
ef ég hef engan þvottalög?
— Vertu ekki argur útaf smámunum,
segir hún, ert þú ekki maöurinn sem ætlar
aö koma i veg fyrir kjarnorkustyrjöld?
— Jú, segi ég.
Svo tæmi ég ruslafötuna og gef kettinum
soðna ýsu. Kötturinn er búinn óvenjulega
glæsilegum hæfileikum tilað torga soöinni
ýsu. Ég skrúbba baðkarið og kemst að
ýmsum misjafnlega merkilegum niður-
stöðum um aöskiljanlega hluti.
— Veistu hvað, segi ég, þaö er ýmislegt
sem mælirgegn þvi aö mér takist að bjarga
heiminum.
— Þóþað nú væri, segir hún, sólin endar
sem litiU, hvitur dvergur og enginn getur
komiö i veg fyrir það.
— Ég hef sérstakan hæfileika til þess að
leiða hjá mér vandamáUn uns þau hafa
vaxið mér yfir höfuð og eru orðin óleysan-
leg . Aðeins eðlisleg óbeit min á tima-
bundnum lausnum, varanlegum lausnum
og lausnum yfirleitt kemur i veg fyrir að
ég örvilnist.
— Vinur minn, segir hún, það er að flæða
útúr baðkarinu.
Það er gott og örvandi aö komast að
niðurstöðum, segi ég þegar ég er búinn að
bjarga okkur frá flóðinu, jafnvel þóaö nið-
urstöðurnar séu véfengjanlegar. Að komast
að niðurstöðu er svipaö þviað vinna i happ-
drætti.
— Erþað nU alveg rétt,segir hún, maður
þarf aö leggja eitthvað á sig til þess að
komast að niðurstöðu.
— Maður kemst ekki beinlinis að niður-
stöðu, segi ég, það er fremur einsog niður-
staðan komist að þér.
— Nú er ég ekki alveg sammála þér vin-
ur sæll, segir hún.
— JU, segi ég, þetta er svona álika og
maður segir: Ég varð fyrir happi. Niður-
stöðurnar renna niðrimótieinsog vatn. Þær
koma til þin.
— Þú verðurað skúra,segirhUn. t dag er
þinn skúringadagur. Ég er lika dálitið
skri'tin innanum mig.
— Við skulum leggja okkur smástund,
segi ég, mér gengur betur að hugsa i lá-
réttri stellingu.
— Já, vinur, segir hún.
MjUkur og heitur handleggur hennar á
brjósti minu.
— Mér gengur betur að rökræða við
sjálfan mig iláréttri stellingu, segi ég, Ósk-
ar Wilde og Sigurður Nordal voru báðir
þeirrar skoðunar að gáfur þeirra næðu há-
marki i láréttri stöðu likamans.
— Þú ert mikill rökræðari, segir hún.
— Fremur finnstmér að ég sé leiksoppur
rökræðunnar, segi ég. I gegnum höfuðið á
mér þjóta orð og setningar, vegast þar og
bitast, eða komast að samkomulagi, lenda
aftur uppá kant. Það er á engan mann
leggjandi nema sjálfan mig að rökræða við
mig um sjálfan mig.
— Hvað ertu að rökræða i augnablikinu?
spyr hún.
— Það er nú þetta til dæmis, segi ég,
hvernig mér hefur tekist furðanlega að
sannfæra sjálfan mig um að yfirburðir
minir væru einkum fólgnir i þeim styrk-
leika minum að opinbera veikleika mina.
1049 dagar til stefnu. óvinurinn hvergi i
sjónmáli. Ég tek ákvöröun um að reima á
mig skóna.
Ég hitti kunningja minn útá götu.
— Má ég bjóða þéri kaffi á Mokka? spyr
hann.
— Jú, þakka fyrir, svara ég.
— Hvað segirðu þá? spyr hann þegar við
erum sestir að rjúkandi kaffinu.
— Það er erfitt aö segja, svara ég, við
þessar aðstæður er erfitt að segja það sem
þarf að segja.
Hann skimar i kringum sig.
— Það er enginn að hlusta, segir hann.
— Það er nú einmitt það, segi ég.
— Hvað áttu við? spyr hann.
— Það hlustar enginn, segi ég, sama
hvað sagt er.
Hann dregur annaö augað i púng, kinkar
kolli samsærislegur á svip.
— Lángar þig að skandallsera? spyr
hann með vonarglóð i augum.
— Hvað er eiginlega skandall i þessum
heimi? segi ég. í annan stað hef ég aldrei
dugað tilað skandalisera.
— Það er rétt, segir hann, þar er einhver
eyða í þér. Heyröu — ertu i einhverjum pæl-
ingum?
— Já, svara ég, ég er að velta þvi fyrir
mér afhverju ég sé svona djöfulli langt
niðri.
— Ég meinti það nú ekki þannig, segir
hann.
— Jæja, segi ég.
— Ég hélt kannski að þú værir ástfáng-
inn, segir hann. Ertu ástfánginn?
— Nja, svona þannig, kannski, það er að
segja, ég, hvað á maður að segja, hvað
kallast það?
— Það er bara svona, segir hann, af
hverri?
— Ég veit það ekki alveg uppá hár, segi
ég-
— Hvað heitir hún?
— Nei, þvi miður, segi ég, það veit ég
ekki.
— Veistu ekki hvað hún heitir?
— Nei.
— Hvernig li'tur hún Ut?
— Það er nú misjafnt, segi ég.
— Misjafnt?
— Ég veit það ekki.
— Heyrðu mig, segir hann, ertu eitthvað
að ruglast?
— Ég er ekki alveg með sjálfum mér
þessa dagana, viðurkenni ég.
— Þúhlýturað vita hvernig manneskjan
litur út, segir hann. Hafið þið sofið saman?
— Nei, segi ég. Og þó. Kannski.
— Vartu fullur?
— Ég drekk ekki þannig.
— Þú hlýtur að vita hvort þú hefur sofið
hjá manneskjunni. Afhverju ertu svona
undarlegur?
— Ég er bara smávegis óhress með ým-
islegt.
— ÞU ertheldur betur utanvið þig, segir
hann.
— Það er nU einmitt það, segi ég allshug-
ar feginn, ætli það sé ekki bara það. Ég er
hér og þó ekki hér. Það er einsog ég sé að
búa mig undir að fara, en sé þó bæði ókom-
inn og farinn.
— Þúert meira en litið ástfanginn, segir
hann og horfir á mig alvarlegum augum,
menn verða ekki svona ruglaðir nema þeir
hafi verið i striði eða séu sjúkir af ást.
— Og ekki hef ég verið í striði, segi ég,
ekki enn.
— Hemmingway lýsirþessu svo vel, seg-
ir hann, honum leið svona þegar hann var
að koma Ur strfði.
— Hefur þú verið ástfánginn? spyr ég.
— Nei, Guð forði mér frá þeirri ógæfu,
segir hann, en ég hef pælt i þessu ástandi,
þekki það mjög vel fræðilega. Þú ert ást-
fánginn uppfyrir haus, þaðleynir sér ekki.
Ég get ómögulega gerstsvo vanþakklát-
ur að launa honum kaffisopann með þvi að
ljóstra þvi upp að ég sé með hugann við
yfirvofandi ragnarrök. Ég kinka kolli hóg-
værðin sjálf þegar hann itrekar: þú ert ást-
fánginn karl minn! Ekkert annað!
— Ætli ég sé það ekki, segi ég.
— En af hverri? segir hann og rosir und-
irfurðulega. Út með það!
— Gústu, segi ég tilað róa hann. Agústu
Jónsdóttur. ÞU þekkir hana örugglega ekki.
Hún eraðaustan. Nýkomin ibæinn. Annars
er ég bara hrifinn af mannfólkinu yfirhöf-
uð.
— Hvað segirðu?
— Þaðersyndog sköm að fólk skuli ekki
fá lengri frest, segi ég.
— Ertu i vanskilum? spyr hann.
— 1049 dagar eru of litið, segi ég. Fólk á
rétt á þvi' aö fá lengri frest. Það hljóta að
vera einhverjir sökudólgar. Hver er óvin-
urinn?
— Heyrðu, segir hann, ég held ég kannist
við þessa GUstu.
— Það getur ekki verið, segi ég, hún er
ekki til, ég elska hana ekki baun.
— Vister hún til, segir hann, heldurðu að
ég þekki ekki hana Gústu, hún er af Fá-
skrúðsfirði.
— Nei, segi ég, þá er það örugglega ekki
hún, þessi er af Stöðvarfirði.
— Já, hún er fædd þar, segir hann, en
foreldrar hennar fluttu tilil Fáskrúðsfjarð-
ar. Þetta er helviti magnaður kroppur.
— Þakka þér fyrir kaffið, segi ég.
— Maður á kannski ekki að segja svona-
lagað uppi opið geðið á félaga sinum, segir
hann,en það er einsgottað þú vitir það, hún
hefur sko ekki veriö við eina fjölina felld
hún Gústa.
— Ég gef skit I það, segi ég, Gústa er fin
stelpa.
Þaö er alveg rétt, viðurkennir hann,
hún þarf ekki að vera verri þó hún hafi
reynt ýmislegt.
— Ég elska hana bara meira fyrir það,
segi ég og ris á fætur.