Tíminn - 24.04.1983, Side 9

SUNNUDAGUR 24. APRÍL 1983
ð
menn og málefni
lini flokkurinn með skýra
og hreinskilna stefnu
■ Það er nöturleg spá og lítt upplífg-
andi sem fram kemur í skýrslu Þjóð-
hagsstofnunar er nýlega var birt. Þjóð-
artekjur dragast saman og verðbólga
eykst. Kaupmáttur launa minnkar og
lífskjörin versna. Menn reka upp stór
augu eins og að þarna séu ný sannindi
á ferðinni. Stjórnarandstaðan kennir
slaklegri stjórn mála um einhliða og
Alþýðubandalagsmenn stíga á stokk
og strengja þess heit, að þeir muni sjá
til þess að lífskjörin verði ekki skertog
setja sig í stellingar til að verja þau
með slagorðum einum saman. En
annað hafa þeir reyndar aldrei haft til
mála að leggja.
En þjóðhagsspáin þarf engum að
koma á óvart. í fyrra minnkaði afli
verulega og sölutregða var á nokkrum
af helstu útflutningsafurðunum. Ljóst
var að hægja varð á ferðinni, draga úr
eyðslu og sýna aðgætni í kröfum. Því
miður hefur afli ekki glæðst á ný og
það sem af er þessu ári hefur jafnvel
enn sigið á ógæfuhliðina í því efni.
Vetrarvertíð víðast hvar verið léleg og
aflasamsetning óhagkvæm. Af þeim
sökum er reiknað með að þjóðarfram-
leiðslan geti dregist saman um allt að
5,5% á þessu ári en hún dróst saman
um 2.5% á síðasta ári. Þetta er mikil
blóðtaka og hlýtur að koma niður á
öllum sviðum þjóðlífsins.
Allt frá árinu 1981 hafa framsóknar-
menn varað sterklega við að meiru sé
eytt en aflað er. Á fyrri hluta þessa árs
knúðu þeir fram þá stefnu sína að teija
niður verðbólgu með þeim árangri að
dýrtíðin lækkaði úr 60% í 40%, kaup-
máttur jókst og lífskjör bötnuðu. Ekki
var þá við það komandi að fá að halda
áfram á þessari braut þegar á árið leið.
Alþýðubandalagsmenn -voru trúir
þeirri reginfirru sinni, að þeir væru að
vernda kjör launafólks með því að
standa á móti sjálfsögðum og eðli-
legum áframhaldandi efnahagsaðgerð-.
um. Þeir telja sjálfum sér og öðrum
trú um að þeir stuðli að hækkun launa
með því að auka krónutöluna sem
látin er í umslögin og láta verðbólguó-
fétið rása óheft.
Sjálfstæðismenn í rfkisstjórn höfðu
ekkert til mála að leggja og komið var
í veg fyrir að niðurtalningarstefna
Framsóknarflokksins, sem gefið hafði
góða raun, næði fram að ganga. Þegar
ljóst var um mitt síðasta ár, að afla-
brögð fóru hraðminnkandi og þjóðar-
framleiðslan var á niðurleið, varð ekki
hjá því komist að grípa til róttækra
aðgerða til að forða frá hruni fyrirtækja
og atvinnuleysi.
Gefin voru út bráðabirgðalög sem
stefndu að hjöðnun verðbólgu og að
rekstrargrundvöllur fyrirtækja væri
treystur. Viðbrögðin urðu þau, að
stjórnarandstaðan snérist öndverð
gegn öllum skynsamlegum og nauðsyn-
legum aðgerðum og úthrópaði þær
sem gagnslausar og marklausar. Einn
af stuðningsmönnum ríkisstjórnarinn-
ar hljóp undan merkjum og slóst í lið
með stjómarandstöðunni með þeim
afleiðingum að ríkisstjórnin missti
starfhæfan meirihluta á Alþingi og
stjórnmálaleg sjálfhelda ríkti á þingi í
allan vetur.
Þeir þorðu ekki
Eðlilegast hefði verið þá að rjúfa
þing og efna til kosninga og kjósa um
bráðabirgðalög ríkisstjórnarinnar. En
sá kostur var ekki valinn og þýðir lítt
að sýta það nú.
En vert er að minna á, að bráða-
birgðaíögin um efnahagsaðgerðir
þjónuðu tilgangi sínum, og þótt langt
sé frá að þau hafi leyst allan vanda,
væri ástand og horfur án þeirra mun
verri nú en raun ber vitni. Einnig má
minna á, að með bráðabirgðalögunum
boðaði ríkisstjórnin fylgifrumvörp og
hafa tvö þeirra náð fram að ganga, það
eru lögin um láglaunabætur og leng-
ingu orlofs. En verr fór fyrir hinu
þriðja. Það var frumvarpið um breytt
viðmiðunarkerfi launa, sem Alþýðu-
bandalagið heyktist á að styðja þegar
á hólminn var komið, þótt búið væri að
samþykkja það í ríkisstjórninni og
fuiltrúi flokksins hefði unnið að gerð
þess. En eins og venjulega þegar
ráðast á að verðbólgunni með nauð-
synlegum ráðstöfunum snúa allaball-
arnir upp á sig og þykjast fara að
vernda kjörin.
Frumvarpið um breytt viðmiðunar-
kerfi launa var síðan lagt fram af
framsóknarmönnum og sjálfstæðis-
mönnum í ríkisstjórn en stjórnarand-
stæðingar höfðu hvorki þor né kjark til
að veita því brautargengi og gengu í lið
með alþýðubandalagsmönnunum og
sameiginlega sáu þessir aðilar um að
engu varð um þokað. Hefði verið
staðið að þessu máli af manndómi
hefði verðbólguholskeflan sem skollin
er yfir orðið mun vægari. og tími gefist
til að undirbúa ráðstafanir sem ber-
sýnilegt er að nú verður að vinda
bráðan bug að.
Um bráðabirgðalögin frá því í ágúst
s.l. var þvargað og þvælt á þingi og
utan í allan vetur, og atkvæðagreiðsla
um þau dregin fram á útmánuði. Þá
loksins stundu sjálfstæðismenn í
stjórnarandstöðu því upp að þeir
treystust ekki til að fella þau, enda
voru þau búin að vera í gildi nær allan
þingtímann. Öll sú málsmeðferð varð
Alþingi til háðungar og hefur orðið
vatn á myllu þeirra afla sem fiska nú í
gruggugu vatni þeirrar óánægju sem
stjórnmálaflokkarnir hafa skapað sér
með því að skilja ekki að það er til þess
ætlast af þeim, að þeir ráði fram úr
þeim vandamálum sem þjóðin stendur
frammi fyrir. Neikvæð og þverstæð
stjórnarandstaða hefur reynt eftir
mætti að bregða fæti fyrir sjálfsagðar
ráðstafanir til verndar efnahag og at-
vinnuöryggi og neytt þess að hafa
neitunarvald í neðri deild. Og ráðvillfir
og kjarklausir alþýðubandalagsmenn
halda að hægt sé að ráða málum með
glamuryrðum einum og lýðskrumi.
Framsóknarmenn hafa haft og hafa
sérstöðu í afstöðúnni til efnahagsmála.
Ef niðurtalningarstefna þeirra hefði
náð fram að ganga væri bjartara fram-
undan nú en þjóðhagsspáin gefur til
kynna. En samstarfsaðilarnir í ríkis-
stjórninni báru ekki gæfu til að skilja
þetta. Þegar kom fram á þetta ár var
ljóst að hverju stefndi, þá lögðu fram-
sóknarmenn alla áherslu á að frum-
varpið um nýtt viðmiðunarkerfi yrði
afgreitt. Það hefði að vísu ekki leyst
allan vanda, en samt gefið ráðrúm til
undirbúnings frekari aðgerða og tekið
mesta höggið af dýrtíðarholskeflunni.
Vilja kosningaleiki
Þegar ljóst var að stefndi í kosningar
snemma vors og þinglok voru skammt
undan skreið Alþýðubandalagið í eina
sæng með stjórnarandstöðuliði Sjálf-
stæðisflokksins og Alþýðuflokknum og
stóð þessi þrenning saman að tillögu-
gerð um að kosið skyldi tvisvar í
sumar. Skítt með þjóðarframleiðslu
og efnahagshorfur. f augum þessara
aðila skiptir það meira máli að kjósa í
tvígang og fjölga þingmönnum um
þrjá en að takast á við leiðinlegar
staðreyndir efnahagslífsins.
Framsóknarmenn mótmæltu þessu
náttúrlega harðlega og telja enda, að
það sé brýnna mál að koma efnahags-
lífi og atvinnuöryggi í það horf að ekki
hljótist stórvandræði af, en að fara að
kjósa á nýjan leik í ofboði til að koma
faiikandidötum fyrrnefndra flokka inn
á þing á ný. Ef stjórnmálamenn ætla
að vera að kosningaleikjum í allt
sumar er nokkurn veginn víst að
starfhæf ríkisstjórn verður ekki mynd-
uð fyrr en með haustinu, en verðbólga
og stjórnleysi mun naga þær stoðir sem
enn standa undir fyrirtækjum og at-
vinnu í þessu landi.
Framsóknarflokkurinn er eini flokk-
urinn sem lagt hefur fram skýra og
hreinskilna stefnuskrá um hvernig tak-
ast á við þann vanda sem þjóðin
stendur nú frammi fyrir. Hún er í
stuttu máli á þá leið að fært verði niður
verðlag, kaupgjald, búvöruverð, fisk-
verð og vextir samtímis í áföngum og
að niðurfærslan verði lögbundin. Það
má kalla þetta lögbundna niðurtaln-
ingu eða niðurfærsluleið, eða hvað
menn vilja, en aðferðin hefur verið
reynd, því miður í alltof stuttan tíma,
og sýnir sig að hún gefur þann árangur
sem að er stefnt.
Aðrir flokkar þykjast sjá einhverjar
aðrar leiðir út úr ógöngunum, en
tillögur þeirra eru fálmkenndar og
einnkennast af óraunsæi og óskhyggju,
enda ætla þeir að halda kosningasport-
inu áfram og láta fljóta á meðan ekki
sekkur.
Dökkleit spá
Sú efnahagsþróun sem Þjóðhags- r
stofnun lýsir er þannig:
Fyrsta uppgjör fyrir árið 1982 bendir
til þess, að þjóðarframleiðslan hafi
minnkað um 2% á árinu en þjóðartekj-
ur dregist saman um nálægt 2.5%
vegna rýrnandi viðskiptakjara. Þetta
er í fyrsta sinn síðan 1975, að þjóðar-
framleiðslan. minnkar. Full atvinna
hélst allt árið 1982, en eftir því sem á
árið leið varð efnahagsástand ótrygg-
ara. Verðbólga, sem frá upphafi til
loka árs 1980 var nærri 60%, fór niður
undir 40% 1981, en jókst á ný í nær
60% frá upphafi til loka árs 1982. Hin
óhagstæða þróun efnahagsmála á árinu
1982 á ekki síst ræturað rekja til mikils
afturkipps í útflutningi vegna minni
fiskafla og markaðserfiðleika fyrir
skreið, ál og kísiljárn. Loðnuveiði-
bann, minnkandi þorskafli, ónóg eftir-
spurn í heiminum eftir mikilvægum
útflutningsvörum, aukin þjóðarútgjöld
og miklar vaxtagreiðslur af erlendum
skuldum, allt olli þetta alvarlegum
halla á viðskiptum íslands við önnur
lönd. Þjóðarútgjöld jukust um 2% urn
leið og þjóðartekjur drógust saman
um 2.5% og viðskiptahallinn jókst því
úr 5% af þjóðarframleiðslu árið 1981 í
10% 1982.
Útlit er fyrir að þjóðarframleiðsla
dragist saman um 4.5%-5.5% á árinu
1983 en þjóðartekjur rýrni minna
vegna batnandi viðskiptakjara, eða
um 3-4%. Þjóðartekjur á mann kynnu
því að dragast saman um 8% árin 1982
og 1983, en um meira en 10% á hvern
mann á vinnufærum aldri. Töluverður
halli verður áfram á viðskiptunum við
útlönd, en samkvæmt þjóðhagsspánni
verður hann þó mun minni en í fyrra,
eða um 4%. Greiðslubyrðin af er-
lendum lánum fór yfir fimmtung út-
flutningstekna árið 1982 og þótt spáð
sé verulegri lækkun vaxta og aukningu
útflutnings verður greiðslubyrði svipuð
á þessu ári vegna skuldaaukningar.
Erlendar skuldir Islendinga námu í
árslok 1982 48% af þjóðarframleiðslu
samanborið við 34-37% árin næstu á
undan. Að nokkru á þessi aukning sér
tímabundnar skýringar, en þó er án
efa um verulega aukna skuldabyrði að
ræða. Skuldasöfnun erlendis og vöxtur
verðbólgunnar að undanförnu sýna
glöggt það jafnvægisleysi, sem nú
hrjáir þjóðarbúskap íslendinga. Árs-
hækkun verðbólgunnar verður á næstu
mánuðum meiri en 80% og stefnir
hærra, verði ekki gripið til gagnráðstaf-
ana. Þessar verðbólguhorfur fela í sér
mikla hættu fyrir þjóðarbúskapinn.
Þetta yfirlit sýnir glöggt að fram-
sóknarmenn höfðu ávallt rétt fyrir sér,
er þeir vildu halda niðurtalningunni
áfram, og að sú stefna þeirra að grípa
þegar til róttækra aðferða er ekki
aðeins rétt heldur bráðnauðsynleg.
Steingrímur Hermannsson, formaður
Framsóknarflokksins, hefur lýst því
yfir, að flokkurinn hafi verið og sé
tilbúinn að grípa til aðgerða sem
lögbundnar yrðu út þetta ár.
Það þarf manndóm til að gefa út
slíkar yfirlýsingar rétt fyrir kosningar.
Það þýðir ekki að reyna að blekkja
þjóðina og lofa henni gulli og grænum
skógum þegar kosningar eru í nánd og
verða svo að éta allt ofan í sig að
kosningum loknum og alvara og stað-
reyndir efnahagslífsins blasa við, og
fróðlegt verður að fylgjast með hvort
þeir félagar, Svavar Gestsson og Geir
Hallgrímsson, standa við stóru orðin
og fara að semja um aðrar kosningar
þegar í sumar og láta allt reka áfram á
reiðanum.
Framleiðsla og lífskjör
Stjórnarandstaðan hefur hamrað á
því, að efnahagsvandinn sé heimatil-
búinn og vondri stjórn einni um að
kenna. Þau vandamál, sem hrannast
hafa upp og enn eiga eftir að aukast,
stafa fyrst og fremst af aflatregðu og
óhagstæðum viðskiptakjörum.
Minnkun þjóðarframleiðslu á náttúr-
lega rót sína að rekja til stöðvunar
loðnuveiða og verulega minni þorsk-
afla en reiknað hafði verið með. Við
þessu verður að bregðast á rökréttan
hátt, en ekki með gífuryrðum og
yfirboðum.
Kaupmáttur launafólks og lífskjör
þjóðarinnar eru háð þjóðarframleiðsl-
unni og það er gaspur eitt að halda því
fram að hægt sé að auka eða verja
kaupmáttinn þegar framleiðslan
minnkar. Við verðum að sníða okkur
stekk eftir vexti. Það er krafa Fram-
sóknarflokksins, að þegar eftir kosn-
ingar verði mynduð ríkisstjórn, sem
hefur afl og þor til að takast á við
vandann og að kosningalátum linni um
sinn. Hann hefur sett fram þá stefnu er
skírskotar til skynsemi fólks og er
raunhæf leið til að mæta þeim erfið-
leikum sem að steðja. Hann er eini
flokkurinn, sem ekki reynir a slá ryki í
augu kjósenda, og setur fram stefnu-
mið sín af hreinskilni og ábyrgð.
Það hefur áður syrt að í íslensku
þjóðlífi en öll él birtir upp og engin
ástæða er til að örvænta. Landið er
gott og fiskimiðin gjöful, og þótt sá
guli leggi stundum frá kemur hann
aftur á miðin. Loðnustofninn stækkar
á ný og markaðir opnast. Fólkið sem
landið byggir er dugmikið og leggur
ekki árar í bát þótt á móti blási um
sinn. Þótt napurt næði á kosningadag-
ir.n kemur aftur vor í dal og Framsókn-
arflokkurinn og fólkið í landinu á
samleið til bjartrar framtfðar.
Oddur Ólafsson, 0-
ritstjórnarfulltrúi,
skrifar