Tíminn - 24.04.1983, Side 14

SUNNUDAGUR 24. APRÍL 1983
SUNNUDAGUR 24. APRIL 1983
15
14
Wsmm
Synti Drangeyjarsund þrjátíu og
tveggja ára gamall og fór eftir
það til sundkennara í fyrsta sinn
— afrekaferill Eyjólfs Jónssonar, sundkappa rifjaðar upp
■ Eftir EyjaQarðarsund. F.v. Lárus Rist, Eyjólfur og Eyjólfur Snæbjörnsson. Lárus
heldur á bók sinni, Að synda eða sökkva, undir handarkrikanum en hana færði hann
Eyjólfi að gjöf eftir sundið. Lárus synti fyrstur manna yfir Eyjafjörð.
■ Á hlaðinu á Bessastöðum eftir að Eyjólfur hafði synt á fund forsetahjónanna.
F.v. í fremri röð: Svavar Magnússon, Erlingur Pálsson f.v. yfirlögregluþjónn og
formaður Sundsambands Islands, Eyjólfur og forsetahjónin og Pétur Sigurðsson
Drangeyjarsundkappi, fylgdarmaður Eyjólfs í Ermarsundinu. Efri röð: Halldór
Sigurðsson, Eyjólfur Snæbjörnsson, Benedikt G. Waage, forseti ÍSÍ og Óskar
Pétursson skátaforingi og þá formaður Knattspyrnufélagsins Þróttar.
■ Eyjólfur ásamt konu sinni, Katrínu D. Einarsdóttur og Berglind dóttur þeirra.
■ Þátttakendur í sundkeppninni yfir Ermarsund 1958 ásamt hóteleigandanum
Butlin. Hann er fyrir miðrí mynd og við hlið hans situr Greta Andersen, danska
sundkonan sem sigraði í keppninni. Eyjólfur er lcngst til vinstri í miðröðinni.
■ Eyjólfur ásamt Berglindi dóttur sinni ungri, en hún hefur nú fetað í fótspor hans
og starfar sem lögregluþjónn.
liðin 25 ár á næsta sumri frá því að cg
synti þessa leið. Þá skömmu áður hafði
ég synt frá Reykjavík til Hafnarfjarðar
Og sama árið reynir þú svo að synda
yfir Ermarsund?
Já, eftir að ég hafði náð Drangeyjar-
sundinu sumarið 1957 var ég ákveðinn
að halda áfram að synda og það er þá fyrst
sem ég leitaði já náðir sundkennara og
þjálfara. Fyrsti kennarinn minn var
Ernst Bachmann og ég stundaði æfingar
um veturinn í Sundhöllinni. Þá var ég
orðinn 32 ára en ég var þcirrar skoðunar
og cr enn að svo lengi sem manni finnst
maður vera ungur þá sé maður það. Ég
hcld því fram að hugurinn eða viljinn sé
90% þcss sem þarf og líkaminn bara
10%. Ef hugurinn fylgir ekki máli þá nær
maðurinn ekki árangri.í íþróttum, en ef
viljinn er fyrir hcndi þá skiptir ekki
höfuð máli hvort maður er 22 ára eða 32
ára.
Ermarsundkeppnin á
tímum þorskastríðsins
Eftir Akranessundið þá var hrundið af
■ Á þessu ári eru liðin 25 ár frá því að íslenskur
sundmaður gerði sér lítið fyrir og synti frá Reykjavík
upp á Akranes og tók sundið rúma 13 tíma. Hann
heitir Eyjólfur Jónsson og varð þjóðkunnur á
svipstundu . Raunar var það ekki í fyrsta sinn sem
hann vakti athygli fyrir sundafrek sín því að hann
hafði áður synt Drangeyjarsund, Viðeyjarsund og
frá Reykjavík til Hafnarfjarðar. Og þetta sama ár
gerði hann tilraun til að synda yfír Ermarsund fyrsti
og eini íslendingurinn sem hefur freistað þess.
Saga Eyjólfs er saga um fágætt viljaþrek. Hann
var heilsutæpur í æsku og var orðinn háltþrítugur
þegar hann byrjaði fyrst að læra að synda og þá án
tilsagnar. Samt varð hann fljótlega mesti afreks-
maður sem íslendingar hafa eignast í þolsundi í sjó.
Eyjólfur varð Ijúfmannlega við þegar hann var
beðinn að rifja upp sérstæðan íþróttaferil sinn fyrir
lesendur Helgar-Tímans. Myndirnar sem fylgja
viðtalinu eru úr safni Eyjólfs utan ein og hafa ekki
áður birst í blöðum.
Prótt frá upphafi og var í ritstjórn
Þróttarblaðsins í 20 ár.
Það órann í okkur Halldóri að ná
saman unga fólkinu á þessu svæði og
skapa því aðstöðu til að æfa íþróttir og
keppa. Fyrst var aðallega keppt í knatt-
spyrnu við starfsmannafélög, en svo
kom að því að unga fólkið vildi gera
meira og gera Þrótt að alvörufélagi. Við
Halldór höfðum enga reynslu í félags-
störfum en með aðstoð góðra manna
gátum við unnið félagið upp og þeim
greinum sem unga fólkið æfði fjölgaði.
Það voru teknar upp frjálsar íþróttir og
skautadeild var stofnuð innan Þróttar
svo eitthvað sé nefnt. Unga fólkið þjapp-
aði sér um félagið. En aðstöðuna skorti
illilega þótt áhuginn væri nægur.
í sjóinn fyrir
einbera tilviljun
Ég var þjálfari í frjálsum íþróttum og
meðal þeirra sem æfðu þar var ungur
bróðursonur minn, Svavar Magnússon.
Ég áleit hann efnilegan íþróttmann og
hvatti hann áfram en fannst hann latur
við æfingar, áhugann skorti. Ég var
alltaf að ýta á hann að æfa og þetta var
dugnaðardrengur, þótt hann hefði lítinn
áhuga fyrir íþróttum. Þetta þróaðist í
það að ég fór að gefa honum í bíó og
þessháttar til að fá hann til að koma á
æfingar í staðinn þangað til að ég sá fram
á að ég yrði gjaldþrota ef ég héldi þessu
áfram. Samt hélt ég áfram að nauða í
honum og meðal annars skaut ég því að
honum að hann ætti að fara í sjóinn til
að herða sig. Þá þótti honum víst skörin
vera farin að færast upp í bekkinn, en
sagði sem svo: „Allt í lagi ég skal fara í
sjóinn ef þú kemur með." Ég maldaði
eitthvað í mótinn og sagði að ég væri
orðinn fullorðinn og enginn íþróttamað-
ur, ég væri bara að starfa fyrir félagið og
hvetja unga fólkið. Það endaði nú samt
með því að ég sagði við hann að ég skyldi
fara með honum í sjóinn. Þegar hann sá
að ég ætlaði að leggja þetta á mig þá
fannst honum nóg komið og bað mig að
hætta, viðurkenndi að hann hefði ein-
þeir eru opnir og ákveðnir og framtaks-
samir. Þegar ég var unglingur vorum
við skelfilega lokuð og inn í okkur, það
þótti næstum því eðlilegast að við værum
þannig. Nú er þessi heimóttarskapur úr
sögunni sem betur fer.
Auðvitað er mér Ijóst að það eru til
unglingar sem eiga í erfiðleikum og
valda vandræðum en það er minnihluti,
lítill en hávaðasamur minnihluti.
Hvenær byrjaðir þú svo að taka þátt í
íþróttum?
Það gerðist ekki fyrr en ég var orðinn
fullorðinn og það er löng saga að segja
frá því. Ég veiktist af berklum sem barn
og lá þrjú ár á sjúkrahúsi. Ég held að
foreldrar mínir eigi heiðurinn af því að
ég náði mér að fullu. Móðir mín var
hjúkrunarkona af guðs náð þótt hún
hefði ekki skólanám að baki í þeirri
grein, hún var oft kvödd til að líta til með
sjúku fólki. Það var mín gæfa að eiga
duglega og heiðarlega foreldra sem
byggðu okkur upp.
Veikindi mín gerðu það að verkum að
ég gat ekki verið með í íþróttaiðkunum
krakkanna. Þegar spilaður var fótbolti
komst ég ekki í liðin.það varekkert gagn
að mér, gott ef ég spillti ekki fyrir. Svo
að ég varð að láta mér nægja að standa
álengdar og horfa á.
Það fyrsta sem ég kom nálægt íþrótt-
um var það að ég stofnaði íþróttafélagið
Þrótt ásamt Halldóri Sigurðssyni fisksala
5. ágúst 1949. Þá var ég orðinn 24 ára
gamall. Það var upphaflega fyrst og
fremst stofnað fyrir unga fólkið á Grím-
staðaholti og Skerjafirði en síðar meir
þegar borgin stækkaði og líka vegna þess
að við höfðum enga æfingaaðstöðu þá
fluttist félagið í Kleppsholtið og Vogana.
Þetta var örlagarík ákvörðun en þarna
hefur félagið dafnað, en upphaflkega
var það sem sagt stofnað á Grímstað-
aholtinu og Skerjafriði, Ég starfaði fyrir
faldlega ekki nógan áhuga á íþróttum til
að leggja á sig stífar æfingar. En þetta
varð til þess að ég fór sjálfur í sjóinn og
það leiddi það af sér að ég komst á
bragðið og fór að æfa. Þetta kom sem
sagt til fyrir algera tilviljun ef ekki slysni
og þetta þróaðist svona smám saman hjá
mér.
Hafðir þú þá ekkert æft sund fyrr en
þetta?
Ég kunni ekki að synda. Ég varð að
læra það af sjálfum mér. Veikindin í
æsku höfðu valdið því að ég hafði aldrei
lært að synda. Ég fékk fyrst tilsögn í
sundi hjá Ernst Bachmann og Jónasi
Halldórssyni og einnig Pétri Eiríkssyni,
sem hjálpaði mér mikið en það var ekki
fyrr en löngu seinna. Það var fyrst 1957,
eftir að ég hafði synt Drangeyjarsund í
fyrsta sinn, sem ég leitaði mér tilsagnar
í sundi. Þá var ég orðinn 32 ára gamall.
Yosbúð í Viðeyjarsundi
Síðan byrjar þú að þreyta löng
þolsund?
Já, ég byrjaði að reyna við Skerja-
fjörðinn og það var 2. nóvember 1950
sem ég fór mitt fyrsta sund. Eg hafi lært
sund sumarið áður og ég fór þetta svona
með mínu lagi, því að ég hafði aðeins
lært af sjálfum mér. Ég þoldi kulda
afskaplega vel og það held ég hafi stafað
aðallega af skapgerð minni, ég var
harður við sjálfan mig. Svo var það 15.
desember sama ár lið ég prófaði að
sýnda Viðeyjarsund og það varð all
sögulegt. Ég var nú heppinn í það sinnið
en ég komst held ég hálfa leið. Það var
kalt í veðri og frost þennan dag og ég
keypti tvö kíló af ullarfeiti til að smyrja
mig með og mér til hressingar hafði ég
heitt kaffi á hitabrúsa. Með fóru Jóhann
Gunnar Sigurðsson og Kristján Krist-
jánsson. Við fengum bát lánaðan inni í
Vatnagörðum en þegar við vorum að
ieggja af stað missti ég hitabrúsann
niður. Hann brotnaði og þar fór eina
nestið. Ekki tók betra við þegar kom út
í Viðey og félagar mínir ætluðu að fara
að smyrja mig. Þá var feitin grjóthörð en
við reyndum að tálga hana með hníf og
■ Blaðað í gömlum blaðafrásngnum. Tímamynd GE
binda hana utan á skrokkinn á mér. Ég
vissi ekki að það þurfti að hita hana,
enda hafði ég forðast sundkennara eins
og heitan eldinn og kom mér ekki að
því að spyrja neinn ráða. Ég lagði því
ósmurður í sundið og þegar ég var búinn
að synda í einn klukkutíma og 40
mínútur fannst mér kuldinn alveg að
gera út af við mig. Ég var orðinn
gegnkaldur á brjóstinu. Við vorum á
móts við Laugarnestanga þegar ég fékk
krampa og var dreginn beinstífur og
ósjálfbjarga um borð í bátinn. Þá var
sundið um það bil hálfnað. Ég hafði
kvalir um allan líkamann eins og eftir
naglastungur og hreyfði ég nokkurn
vöðva fékk ég ofsalegan sinadrátt. Mér
varð ekkert meint af þessu og var búinn
að ná mér eftir einn og hálfan tíma
en vanlíðanin var hræðilega meðan
á þessu stóð. Ég veit ekki hvaða hitastig
hefur verið í sjónum, en hann var
hryllilega kaldur.
Sumarið eftir fór ég svo í Viðeyjar-
sund og þá tókst það. En síðan varð hlé
á sundiðkununni hjá mér í nokkurár. Ég
gifti mig og fór að byggja upp heimilið
okkar og þess utan starfaði ég mikið í
Þrótti, svo að það varð enginn tími til
annars. En ég var aldrei ánægður og
1957 byrjaði ég aftur. Þá fór ég í annað
Viðeyjarsund og 13. júlí sama ár fór ég
í mitt fyrsta Drangeyjarsund.
Drangeyjarsund
Sögurnar segja að Grettir hafi synt
Drangeyjarsund árið 1030 og þá hafi
hann verið 32 ára. Síðan fór Erlingur Páls-
son Drangeyjarsund árið 1927, þar næst
Pétur Eiríksson árið 1936, Haukur Ein-
arsson frá Miðdal synti 1939, ég synti
það 1957 og aftur og þá á sama aldri og
Grettir og síðan synti ég aftur Drangeyj-
arsund 30. maí 1959 í norðan beljanda.
Þá þurfti ég að hleypa í mig hörku til að
gefast ekki upp. Lokssynti Axel Kvaran
Drangeyjarsund árið 1961 og ég var þá
fylgdarmaður. Axel var vinnufélagi
minn hjá lögreglunni í Reykjavík. Það
skapaðist mikill sundáhugi á timabili í
lögreglunni og menn syntu Viðeyjarsund
og yfir Skerjaförð og það var á tímabili
orðinn metingur um það að hver vakt
ætti að minnsta kosti sinn Skerjafjarðar-
sundmann.
Lengsta sundið sem ég lagði í hér
heima var hins vegar frá Selsvör í
Reykjavík til Akraness. Þetta sund
þreytti ég sumarið 1958 og var rúmlega
13 tíma á leiðinni. Það verða einmitt
Bernskan á
Grímstaðaholtinu
„Ég er fæddur 18. maí 1925 og uppal-
inn á Grímsstaðaholtinu og foreldrar
niínir voru Þórunn Pálsdóttir frá Stokks-
eyri og Jón Eyjólfsson. Faðir minn
fékkst við búskap og stundaði mikið
hrognkelsaveiðar eins og flestir sem
bjuggu við Grímstaðaholtið og í
Skerjafirði á þessum árum.
Það var dýrlegt að alast upp á þessum
slóðum. Þá var auðvitað miklu minna
byggt þar en nú er og mikið af opnum
svæðum. Okkar leiksvæði náði eiginlega
um allt Grímstaðaholtið, um Skerja-
fjörðinn og Vatnsmýrina með allt sitt
fugla- og blómalíf. Það var dásamlegt að
alast þarna upp. Flestir íbúarnir lifðu á
búskap og sjósókn jöfnum höndum eins
og faðir minn og við krakkarnir vönd-
umst snemma á að vinna með þeim
fullorðnu. Ég fór til dæmis mikið með
pabba í hrognkelsinn strax í æsku.
Krakkarnir í austurbænum og vestur-
bænum mynduðu miklar fylkingar sem
herjuðu hverjar á aðra, en við vorum
dálítið útaf fyrir okkur og lifðum meira
í heimi fullorðna fólksins, eins og at-
vinnuhættirnir buðu upp á. Fólkið á
Grímstaðaholtinu var fátækt en undi
<, glatt við sitt og það átti líka við okkur
krakkana. Ég hef ekki trú að fólk sé
hamingjusamara núna almennt en við og
okkar fólk vorum á mínum uppvaxtarár-
um þótt við hefðum minna að bíta og
brenna. Það voruengin unglingavanda-
mál og ég er reyndar þeirrar skoðunar
að þessi unglingavandamál sem mikið er
talað um núna séu að verulegu leyti búin
til á skrifborðum blaðamanna. í löngu
starfi mínu sem lögregluþjónn hcf ég að
sjálfsögðu haft mikil kynni af unglingum
og þau kynni gefa ekki ástæðu til svart-
sýni, þvert á móti. Unglingarnir í dag
eru upp til hópa afar mannvænlegt fólk,