Tíminn - 04.09.1983, Side 22

22
SUNNUDAGUR 4. SEPTEMBER 1983
■ Þegar þau Burton og Taylor léku saman í „Kleópötru" varð fundur þeirra ást við
fyrstu sýn.
Þann 25. september nk. mun verða sýndur
í ísl. sjónvarpinu fyrsti þátturinn um æfi og
starf Wagners með Richard Burton, Vanessu
Redgrave, Sir Laurence Olivier, Sir John Gilg-
ud og Sir Ralph Richardson í aðalhlutverkum.
Þessir umtöluðu sjónvarpsþættir standa
eða falla að vonum með hlutverki Wagners,
sem er í höndum Richard Burton, en hér er
litið yfir leikferil hans, ævi og ástir, en á
undanförnum áratugum hefur þessi leikari
verið meðal hinna mest umtöluðu frægra
manna í heiminum, ekki síst á þeim árum
meðan leiðir þeirra Elisabeth Taylor lágu
saman.
Þann 25. september hefjast í ísl.
sjónvarpinu þættirnir um Wagner með
Richard Burton og Vanessu Redgrave í
aðalhlutverkum. I tilefni af því rifjum
við upp sitthvað um Richard Burton
æsku. Þegar Richard fæddist árið 1925,
var hann hinn tíundi í röðinni af börnun-
um sem lifðu. Tveimur árum síðar fæddi
móðir hans enn einn son, en rétt þar á
eftir veiktist hún og lést, 42ja ára gömul.
Eftir dauða móðurinnar var þessum
2ja ára gamla dreng komið fyrir hjá
systur hans, sem var gift. Hún hét
Cecilia og bjó í hafnarbænum Port
Talbot.
Sendir stöðugt peninga
til systkina sinna
Fyrir welskan son námuverkamanns á
kreppuárunum var ekki nema-um eina
leið að ræða - leiðina niður á við. 1
hinum skuggalegu námabæjum, þarsem
sólin náði aldrei að þrengja sér niður í
gegn um kolamistrið, voru synir náma-
mannanna sendir niður í námurnar þeg-
ar þeir voru orðnir 12-14 ára gamlir og
höfðu lokið barnaskólanum. Richard
Jenkins hefði örugglega hreppt sömu
örlög, ef ekki hefði komið til kennari
hans, Philip Burton, sem fékk áhuga á
honum. Burton þessi var vel gefinn og
fjölfróður maður og sá að Richard
greindi sig frá öðrum börnum. Hann
fékk afstýrt því að þessi gáfaði og
hæfileikamikli drengur færi úrskólanum
í ótíma. Richard komst því í gagnfræða-
skóla og stefnan var sú að hann færi í
háskóla. Því las kennarinn með honum
eftir skólatíma.
En árið 1943, þegar Richard var 18
ára, átti sonur námaverkamanns enga
mögulcika á því að fá inni við hinn
virðulega Oxford háskóla. Því ákvað
Philip Burton að ættleiða Richard, svo á
umsókninni um skólavist gæti staðið:
Richard Burton, sonur skólakennara í
stað: Richard Jenkins, sonur náma-
verkamanns. Þetta skref varð til þess að
breyta æviferli nemandans fullkomlega,
en einnig til þess að rífa hann með rótum
upp úr því umhverfi sem hann hafði
hrærst í.
Samt hélt hann sambandinu við syst-
kini sín, cftir að hann var orðinn frægur
og auðugur. Hann sendir þeim enn
peninga og hefur gefið þcim bæði hús-
eignir og bíla.
Ég yfirgef Sybil aldrei
Richard Burton var aðeins eitt ár í
■ Lífið hefur sett sín mörk á Richard Kurton, sem nú er orðinn 57 ára gamall.
„Ég hef alltaf orðið að
hafa konu við hlið mér”
Meöan stóð á upptökum kvikmynda-
seríunnar um Wagner mcð Richard
Burton í aðalhlutverkinu, sagði leikar-
inn við blaðamann: „Ég held að ég sé á
uppleiö cftir að hafa vcrið í lægð um
skeið. Menn komast á toppinn, en þar
sem lífið er eins og parísarhjólið, þá
færast mcnn niður á við aftur. Stundum
eru menn í láginni árum saman og þegar
það hendir fyllist maður ótta.“
Allir virðast sammála um að hlutverk
Wagners sé síðasta tækifærið sem Bur-
ton fær til þess að sanna að hæfileikarnir
sem gerðu hann að vonarstjörnu Breta í
leikhúsheiminum fyrir 35 árum, séu enn
til staðar, en það hefur ekki verið frítt
við að þessir hæfileikar hafi stundum
horfið í skugga óhófslegs drykkjuskapar
leikaransog öfgafullra tilþrifa íeinkalífi.
Hvort ástæða þess að Tony Palmer,
leikstjóri myndarinnar, taldi ýmsa þætti
í lífi Burtons svipa til ævi Wagners og
réði Burton til starfa af þeirri ástæðu, er
ekki gott að segja. Aðeins Palmer gæti
svarað því. En því verður ekki í móti
mælt að rétt eins og Burton, þá vakti
Wagner afbrýðisemi og hatur og um leið
ást og aðdáun með eyðslusemi sinni og
fyrirhyggjuleysi, svo ekki sé minnst á
endemisleg ástarævintýri hans. Er þá
einkum vísað til sambands þeirra Cos-
imu, dóttur Liszt, en þau kynni (og síðar
hjónaband) urðu til þess að hncyksla
samtíð tónskáldsins gífurlega.
Það er ein fremsta kvikmyndastjarna
Breta, Vanessa Rcdgrave, sem fer með
hlutverk Cosimu í sjónvarpsþáttunum,
en þeir Sir Laurence Olivier, Sir John
Gilgud og Sir Ralph Richardson eru í
þrem veigamiklum hlutverkum. Wagner
þættirnir hafa kostað um 26 milljónir ísl.
króna í framleiðslu og kvikmyndun hef-
ur farið fram á raunverulegum vettvangi
atburðanna, þar sem Wagner lifði og
starfaði - í Vín, Búdapest, Bayreuth, í
íbúð Wagners í Fcneyjum og í ævintýra-
höllum Lúðvíks II, Bæjarkóngs.
Hljómlistinni í myndinni stjórnar Sir
Georg Solti, sem talinn er til mestu
Wagner-túlkenda samtímans.
Móðirin lést eftir
fæðingu 13.barnsins
En myndin hlýtur að standa og falla
með frammistöðu Richard Burton, sem
- eins og Wagner - fæddist inn í
fjölskyldu á neðsta þrepi þjóðfélagsins.
Faðir Burtons, Richard W. Jenkins, var
fordrukkinn, welskurnámaverkamaður,
sem aldrei sá neina af kvikmyndum
sonarins, vegna þess hve margar krár
voru á leiðinni milli heimilisins og kvik-
myndahússins. Kona hans, Edith, fæddi
honum 13 börn, en tvö þeirra létust í
Oxford. Þá var hann þegar farinn að fá
smáhlutverk í sveitaleikhúsunum og
þegar hann eftir stríðið fékk hlutverk í
einum af stærri bæjunum, hitti hann
Sybil Williams, sem þá var 19 ára gömul.
Þau urðu ástfangin og giftu sig í febrúar
1949. Allir voru á einu máli um að þau
pössuðu prýðilega saman, og mörgum
árum seinna, þegar ást Burtons á Elisa-
beth Taylor var orðin að forsíðuefni
blaða um heim allan. sagði hann: „Ég
yfirgef Sybil aldrei".
Um hjónaband sitt með Richard Bur-
ton hefur Sybil sagt: „Okkur leið dásam-
lega saman, allt frá því fyrsta. Hann gaf
mér heilmikið sjálfstraust og eftir að
hann var orðinn frægur, fullvissaði hann
mig um að fólk vildi ekki síður kynnast
mér en honum.“
Þegar ungu hjónin fluttu til London,
bjuggu þau í grennd við Philip Burton,
sem nú hafði fengið sér starf hjá BBC og
var alfarinn frá Wales. Hann óttaðist í
byrjun að hjónabandið mundi verða til
trafala fyrir hinn unga fósturson hans, en
eftir að hann hafði hitt Sybil komst hann
á aðra skoðun.
Tveimur árum eftir brúðkaupið vann
Richard Burton mikinn leiksigur sem
Hal prins í „Hinrik IV“ eftir Shakespeare
og á næstu árum vann hann svo einn
sigurinn á fætur öðrum í sígildum hlut-
verkum.
Blindaður af
auði og óhófi
„Ég leik fyrir konur - ungar, gamlar,
feitar og grannarTMökkhærðar og Ijós-
hærðar. Þaðerkarldýrið í mér-kynferð-
islega skilningarvitið," sagði Burton á
hátindi ferils síns. Karlmannlegt útlit
hanyog það karlmannalega sem geislaði
út frá honum, varð til þess að í Holly-
wood runnu menn á lyktina. Honum var
boðið aðalhlutverkið í kvikmyndinni
sem gerð var eftir sögu Daphne du
Maurier, „Rachel," þar sem hann skyldi
leika með Olivia de Havilland. Þegar á
þeim tíma var hann búinn að fá glýju í
augun af peningum og óhófslífi og
engum vandkvæðum bundið að telja
hann á að koma til Hollywood og þess
heims, sem lá mörg ljósár frá lífinu í
námabænum í Wales.
Þegar Sybil átti von á fyrsta barni
þeirra hafði Richard Burton þegar yfir-
gefið England og sest að í Sviss, þar sem
hann keypti sér stórt hús og ók. um í
Cadillac. Hann vildi hvíla sig á Shake-
speare, þar til hann yrði nógu gamall til
þess að leika Lear konung. Stuttu eftir
fæðingu dótturinnar fór hann svo til
Ameríku. Þar lék hann aðalhlutverkið í
mynd sem gerð var eftir sögu franska
rithöfundarins Jean Anouhil.
Sybil átti að koma síðar með barnið
og það var meðan Burton var einn í New
York að hann lenti í ástarævintýri með
19 ára gamalli leikkonu, Susan
Strasberg. Því ástarævintýri lauk þegar
myndin var búin og ásamt Sybil og
dótturinni Kate var nú haldið að nýju tii
Sviss. Sybil var enn sú eina rétta í lífi
hans.
Örlagaríkt símskeyti
í lok árs 1961 fékk Burton örlagaríkt
símskeyti, sem átti eftir að hafa ófyrir-
sjáanlegar afleiðingar fyrir einkalíf hans
og frama. Hann lék þá í söngleiknum
„Camelot" á Broadway og í símskeytinu
var stungið upp á því að hann færi strax
til Rómar og tæki að sér hlutverk
Markúsar Antóníusar í risamyndinni
„Cleopatra." Menn buðust til að kaupa
hann út úr „Camelot" og cftir nokkurra
daga umhugsun sagði hann já.
Upptökur á „Kleópötru" höfðu þegar
staðið í marga mánuði, þegar Burton
kom til Rómar. í grennd við kvikmynda-
verin var Elisabet Taylor og maður
hennar, Eddie Fisher. til húsa, ásamt
börnum leikkonunnar frá fyrri hjóna-
böndum, þjónum, þjónustufólki, ritur-
um, hundum og köttum.
Þann 22. janúar léku þau Taylor og
Burton saman í fyrstu senunni og bæði
segja að þegar þá hafi þau laðast ákaf-
lega sterkt hvort að hinu. Það leið heldur