Tíminn - 09.09.1983, Síða 8

a
Útgefandi: Framsóknarflokkurinn.
Framkvæmdastjóri: Gfsli Slgurðsson. Auglýsingastjóri: Steingrímur Gíslason.
Skrifstofustjóri: Ragnar Snorri Magnússon. Afgreiðslustjóri: Sigurður Brynjólfsson.
Ritstjórar: Þórarinn Þórarinsson, Elías Snæland Jónsson. Ritstjórnarfulltrúi: Oddur V.
Ólafsson. Fréttastjóri: Kristinn Hallgrfmsson.
Umsjónarmaður Helgar-Tímans: Atli Magnússon. Blaðamenn: Agnes Bragadóttir,
Bjarghildur Stefánsdóttir, Friðrik Indriðason, Guðmundur Sv. Hermannsson, Guðmundur ;
Magnússon, Heiður Helgadóttir, Jón Guðnl Kristjánsson,
Jón Ólafsson, Kristfn Leifsdóttir, Samúel Örn Erlingsson (fþróttir), Skafti Jónsson, Sonja
Jónsdóttir, Þorvaldur Bragason. Útlitsteiknun: Gunnar Trausti Guðbjörnssson.
Ljósmyndir: Guðjón Elnarsson, Guðjón Róbert Ágústsson, Ámi Sæberg. Myndasafn: '
Eygló Stefánsdóttir
Prófarkir: Kristfn Þorbjarnardóttir, Sigurður Jónsson..
Ritstjórn skrif stofur og auglýsingar: Slðumúla 15, Reykjavfk. Sfmi: 86300. Auglýsingasfmi
18300. Kvöldsfmar: 86387 og 86306.
Verð f lausasölu 18.00, en 20.00 um helgar. Áskrift á mánuði kr. 230.00.
Setning og umbrot: Tæknldeild Tímans. Prentun: Blaðaprent hf.
Stefnir í rétta átt
■ Þær hrikalegu kjaraskerðingartölur sem andstæðingar
ríkisstjórnarinnar veifa þegar þeir leggja út af efnahagsað-
gerðunum frá því í vor miðast að mestu leyti við óbreytta
verðbólgu og ekki er tekið inn í dæmið hvernig færi ef lítið
eða ekkert hefði verið að gert. Steingrímur Hermannsson
forsætisráðherra upplýsti á fundi fyrr í þessari viku, að
verðbólguhraðinn væri nú kominn niður í 50 af hundraði, en
í maímánuði var hann á milli 120 og 130 af hundraði.
Þetta eru gleðileg tíðindi sem staðfesta að við erum á réttri
leið og þótt langt sé frá að efnahagsörðugleikarnir séu
yfirstignir er þó einhver von til að upp birti.
Síðar í þessum mánuði, kannski í næstu viku, verða vextir
lækkaðir, og kemur skuldurum til góða og hagur atvinnuveg-
anna vænkast. Með sama áframhaldi munu verðbætur á lán
lækka verulega, en þar er sá hængur á að lánskjaravísitalan
er mæld eftirá og verðbæturnar hlaðast á lánin á meðan aðrir
verðbólguþættir minnka.
Forsætisráðherra sagði á fundinum að framfærsluvísitalan
hefði hækkað um 6.6 af hundraði í júlímánuði og var þá,
verðbólgan 90% á ársgrundvelli, og í síðasta mánuði er
hækkun hennar sennilega um 3,5%. Hún hefur að vísu ekki
verið reiknuð út ennþá en hækkun byggingarvísitölu í ágúst
var 3,93% og gefur það vísbendingu um hvað framfærsluvísi-
talan fyrir þann mánuð verður og er verðbólguhraðinn þar
með kominn í 50% á ársgrundvelli.
Samkvæmt þessari þróun stenst sú spá Þjóðhagsstofnunar-
innar að verðbólga verði komin niður í 30 af hundraði um
áramót.
Kjararýrnunin sem leitt hefur af ráðstöfunum ríkisstjórnar-
innar nemur nú um 13 af hundraði og mun enn aukast um 6
til 7 prósentustig fram til áramóta. Þetta er það gjald sem
launþegar verða að greiða til að ná verðbólgunni niður og
koma á stöðugleika í efnahagslífi þjóðarinnar. Þegar efna-
hagsaðgerðirnar voru kynntar var engin dul dregin á það að
lífskjörin mundu versna og kaupmáttur minnka. Það hefur
mjög verið gagnrýnt að ekki hafi verið ráðist að öðrum
þáttum efnahagslífsins en kaupmætti launa. En þess ber að
gæta að laun eru yfir 70% af þjóðartekjum, svo að erfitt er
að koma við róttækum efnahagsaðgerðum til að ná niður
verðbólgu ef launin eru ekki skert, og verða menn að hafa í
huga hvernig ástandið var orðið og hvert stefndi þegar
höggvið var á hnútinn.
Fram hjá hinu má heldur alls ekki líta, að þegar
verðbólguhraðinn var kominn upp í yfir 120% sl. vor lá ljóst
fyrir að atvinnuvegirnir voru að komast á vonarvöl og við
blasti lokun fjölmargra fyrirtækja og að fiskveiðiflotanum
yrði ekki lengur haldið úti að óbreyttu ástandi. Það þarf
nvorki mikla þekkingu né hugmyndaflug til að sjá hvernig
það hefði leikið lífskjör alls þorra landsmanna. Fjöldaat-
vinnuleysi til sjós og lands og fjárvana sjóðir hvergi nærri
færir um að greiða bætur til hinna þurfandi. Þetta mætti hafa
í huga þegar talsmenn andstæðinga stjórnarinnar tala fjálg-
lega um hvernig kjaraskerðing leikur fjárhág heimilanna.
Með hinum margumræddu ráðstöfunum hefur tekist að
halda atvinnuvegunum gangandi og þar með fullri atvinnu og
þótt menn beri minna úr býtum hafa þó allar vinnufúsar
hendur nægan starfa.
Eftir þá holskeflu hækkana á ýmissi vöru og þjónustu sem
reið yfir skömmu eftir að efnahagsaðgerðirnar voru kunn-
gerðar og kaupið fest, minnkaði tiltrú almennings að vonum
á því að efnahagsþróunin væri á réttri leið, enda hækkaði þá
flest nema kaupið. En nú þegar verulegur árangur er í
sjónmáli má það ekki henda að áfram verði hægt að hækka
verð á vöru eða þjónustu hverju nafni sem nefnist og enn
síður þar sem vextir verða lækkaðir innan tíðar. Launþegar
verða að fá að finna að fórnir þeirra séu ekki færðar til einskis.
AROÐURS-
HRINGEKJA
ALÞÝÐU-
BANDALAGS-
INS
Samningarnir viö Alus-
uisse eru mikið á dagskrá
þessa dagana enda loks kom-
in hreyfing á þau mál eftir
margra ára þjark og ekki
annan árangur en þann að
svissneski auðhringurinn hef-
ur grætt háar upphæðir á allri
þeirri töf sem orðið hefur á
að fá raforkuverðið hækkað.
Að sama skapi hafa íslend-
ingar tapað. Haukur Ingi-
bergsson skrifar um álmálið í
Dag. Ber greinin það með
sér að hún er skrifuð áður en
samninganefndirnar hófu
viðræður. Haukúr skrifar:
„Á morgun hefst í Zúrich
viðræðufundur með fulltrú-
um Alusuisse. Er jafnvel bú-
ist við því að samkomulag
náist við svissneska auðhring-
inn.
Og um hvað verður samið?
Á þessari stundu er ekki
mögulegt að segja til um það
en búast má við að aðalatriði
samkomulagsins verði hækk-
að orkuverð sem fyrsta skref
og ákvörðun um að hefja
alhliða samningaviðræður
þ.e. nákvæmlega það sem
Guðmundur G. Þórarinsson
sagði að mætti ná fram fyrir
nær ári. Hefur þetta ár kostað
íslenska þjóðfélagið millj-
ónatugi og ráðherratíð Hjör-
leifs Guttormssonar hefur
alls kostað hundruð milljóna
vegna þessa atriðis eins því
það er næsta víst að ef rétt
hefði verið á málunum haldið
mátti ná svipuðum samning-
um fram seint á síðasta ára-
tug.
Og gaman verður að sjá
hvernig Hjörleifur Gutt-
ormsson bregst við ef byrjun-
arhækkun sú sem nú næst á
rafmagnsverðinu verður 9,5
mills eða hærri í ljósi þess að
vorið 1982 var Hjörleifur til-
búinn að selja álhringnum
rafmagn á 9,5 mills, en fann
um það leyti þef af komandi
kosningum, sneri við blaðinu
og fórnaði íslenskum hags-
munum til að geta notað
álmálið á áróðurshringekju
Alþýðubandalagsins!
Viðskipti íslendinga við
Alusuisse hafa mikið verið í
sviðsljósinu undanfarin ár og
verið eitt helsta áróðursmál
Alþýðubandalagsins.
Alla sína ráðherratíð var
Hjörleifur Guttormsson að
berjast við Alusuisse um
hækkað raforkuverð til ál-
versins í Straumsvík þótt
menn deili raunar um hvort
barátta Hjörleifs væri háð í
alvöru eða hvort hann væri
einungis að byggja upp áróð-
ursstöðu fyrir Alþýðubanda-
lagið, alla vega náði hann
engum árangri, raforkuverð-
ið til álversins var jafn lágt
daginn sem hann fór úr ráð-
herrastólnum og daginn sem
hann settist í hann.
Framkoma iðnaðarráð-
herrans fyrrverandi í álmál-
inu var ekki sannfærandi og
raunar furðuleg með köflum.
Ótímabærar yfirlýsingar, lítt
grundaðir sleggjudómar og
tíð skoðanaskipti hleyptu
stífni í málið og samninga-
nefnd sem Hjörleifur skipaði
fékk alls ekki að taka þátt í
samningaviðræðum; í þeim
fengu einungis að taka þátt
rauðleitir riddarar Hjörleifs
konungs.
Að lokum fór svo að full-
trúi Framsóknarflokksins,
Guðmundur G. Þórarinsson,
sagði sig úr samninganefnd-
inni. Guðmundur mat stöð-
una á þeim tíma þannig áð
mögulegt væri að hefja al-
hliða samningaviðræður við
Alusuisse m.a. um orkusölu-
samninginn, samning sem í
reynd hefur éngin endur-
skoðunarákvæði og þá þegar
mætti fá fram verulega hækk-
un á orkuverðinu sem fyrsta
skref í þá átt. Því miður var
ekki hlustað á þetta mat Guð-
mundar og Hjörleifur hélt
áfram gönuhlaupi sínu“.
HVER VAR
ÁSTÆÐAN
Mikið hefur verið rætt og
ritað um þann atburð er
Rússar skutu niður suður-
kóreanska farþegaflugvél í
fyrri viku. Þeir réttlæta gjörð-
ir sínar með því' að kenna
Bandaríkjamönnum um
verknaðinn og að flugvél
með 369 farþega innanborðs
hafi verið í njósnaflugi yfir
hernaðarlega mikilvægum
stöðum. Magnús Bjarnfreðs-
son skrifar um fjöldamorðin
í DV og reynir að finna
skýringu á hvers vegna þann-
ig var að verki staðið. Hann
skrifar:
„Segja má að hver skýring-
in og viðbáran, sem Sovét-
menn hafa sent frá sér um
þetta mál, sé hinni hálfvita-
legri. í fyrstunni gripu þeir til
gamla góða ráðsins: Að
kenna Bandaríkjamönnum
um mistök sín og ásaka far-
þegaflugvélina um njósnir.
Fljótlega komust Sovétmenn
þó að því að þessi afsökun
var haldlítil. Allir, sem vilja
vita, vita það að unnt er að
taka nákvæmar myndir af
smæstu hlutum utan úr
geimnum, svo að fráleitt er
að farþegavél sé að pukrast
við leynilega myndatöku að
næturlagi yfir hernaðar-
mannvirkjum Sovétmanna.
Hinar nákvæmu upptökur á
fjarskiptum sovésku herflug-
mannanna við stjórnstöðvar
í landi, sem greinilega hafa
komið Sovétmönnum mjög í
opna skjöldu, afsanna líka
að nokkur þörf sé á slíku
„njósnaflugi“.
Þá var gripið til þess ráðs
að láta líta svo út að Sovét-
menn hafi álitið flugvélina
bandaríska njósnavél. Til
þessa hálmstrás var gripið
þegar Rússum varð ljóst að
bandarísk könnunarflugvél
hafði verið á flugi í þessum
heimshluta um svipað leyti,
þó langt frá kóreönsku vél-
inni. Þetta hálmstrá hafa Sov-
étvinir á ýmsum fjölmiðlum
gripið dauðahaldi í og tíunda
þetta flug í hvert skipti sem
þeir minnast á morðið (sem
raunar heitir víða ýmsum
mildandi nöfnum).
En jafnvel þessi skýring
vekur ýmsar mjög óþægilegar
spurningar. Hefði þarna ver-
ið um bandaríska könnunar-
flugvél að ræða, myndu
Bandaríkjamenn þá hafa tek-
ið því þegjandi og hljóðalaust
að hún yrði skotin niður?
Var ásetningurinn þá fyrst
og fremst að niðurlægja
Bandaríkjamenn fyrir af-
vopnunarviðræður, jafnvel
að koma í veg fyrir að þær
yrðu haldnar? Og áfram má
spyrja: Eru flugvélar, sem
fljúga inn í lofthelgi annarra
ríkja, réttlausar ef þær villast
éða tilkynna sig ekki? Hvað
þá um allar rússnesku flug-
vélarnar í Kúbu-fluginu sem
laumast um alþjóðlega flug-
stjórnarsvæðið austur og
suður af íslandi og eins og
fyrir tilviljun koma oft ansi
nálægt ratsjárstöðinni hér
suðaustanlands? Mega varn-
arliðsþotur héðan skjóta slík-
ar vélar niður án fyrirvara?
Auðvitað ekki, en hefðu
Rússar grandað bandarískri
vél f sinni lofthelgi er ekki
vafi á því að spenna hefði
stóraukist hér við land. Var
leikurinn til þess gerður?
ALMENNINGS-
ÁLIT
Auðvitað vissu Rússar vel
hvað þeir voru að gera, að
þeir voru að skjóta niður
varnarlausa farþegaflugvél
og enga njósnaflugvél. Þessar
viðbárur þeirra eru því út í
hött og eru kannski fyrst og
fremst afkáralegar af því að
þær koma á afturfótunum
eftir að glæpurinn hefur verið
afhjúpaður. En kannski var
ætlunin að kenna Banda-
ríkjamönnum um morðið,
gera þá ábyrga með aðstoð
fjölda dyggra liðsmanna í
áróðursiðju um víða veröld.
í raun er það langsennileg-
asta skýringin að þetta kald-
rifjaða morð hafi átt að verða
áróðursfóður, enda þótt mál-
ið hafi snúist á annan veg.
Sumir höfðu á orði, þegar
Ijóst var hvað hafði gerst að
óskiljanlegt væri að Rússar
skyldu gera annað eins og
þetta því að það spillti svo
áróðursstöðu þeirra.
Þarna erum við komin að
ákaflega athyglisverðu atriði,
sem rétt er að staldra við í
lokin, því að í slíkum vanga-
veltum felst grundvallarmis-
skilningur. Það er kominn
tími til þess að menn átti sig
á því að Rússa varðar ekkert
um almennigsálit á þeim á
Vesturlöndum. Við Vestur-
landabúar höfum að vísu á
stundum gælt við þá hugsun
að almenningsálit á Vestur-
löndum hafi frelsað eins og
einn og einn bandingja af
geðveikrahælum. Þessu hafa
Rússar gert lítið úr og ef til
vill hafa þeir rétt fyrir sér,
þeir hafi í raun verið að losa
sig við innanmein og um leið
friðað nokkra nytsama sak-
leysingja.
f raun og veru varðar
Rússa ekkert um okkar álit á
þeim, þeir komast af án þess.
Það sannar sagan svo að ekki
verður um villst. Þeir fóru
inn í Ungverjaland, þeir fóru
inn í Tékkóslóvakíu, þeir
fóru inn í Afganistan og þeir
beygðu Pólverja. í öll skiptin
virtist almenningur á Vestur-
löndum ætla af göflum að
ganga. En hvað svo? Ekkert,
nákvæmlega ekkert. Rússar
hafa alltaf vitað að þeir ynnu
ekki Vesturlönd með því að
almenningsálitið yrði þeim
hagstætt. Vesturlandabúar
hafa löngu afþakkað komm-
únisma.
En um einn hluta almenn-
ingsálitsins varðar Rússa.
Það er hvernig tekst að snúa
almenningsálitinu gegn
stjórnvöldum á Vestur-
löndum sjálfum og þá fyrst
og fremst gegn tilburðum
þeirra til að halda uppi vörn-
um gegn rússneska herveld-
inu. Þá varðar ekkert um
hvemig Vesturlandabúar
taka brölti Kremlverja, svo
lengi sem þeir amast við við-
brögðum stjórnvalda á Vest-
urlöndum. Þeir mega
skamma ráðstjórnina eins og
þeir vilja, svo lengi sem þeir
draga varnarbandalög Vest-
urlanda í sama dilk. Hið
besta sem Kremlverja getur
hent er að hernaðarbandalög
séu lögð að jöfnu í umræðu á
Vesturlöndum. Það hefur
þeim að verulegu leyti tekist
hin síðari ár með „friðar-
hreyfingunum" sem vilja af-
vopna Vesturlönd fyrir þá
svo að eftirleikurinn verði
auðveldur.
Kannski hefur hið kaldrifj-
aða morð á varnarlausu fólki
um borð í kóreönsku vélinni
átt að vera liður í þeim leik.
Og kannski tekst „velviljuð-
um" mönnum að tengja glæp-
inn Vesturlöndum áður en
lýkur. Við bíðum og sjáum
hvað setur.“