Tíminn - 28.12.1983, Qupperneq 9

MIÐVIKUDAGUR 28. DESEMBER 1983
Hvað er til ráða?
■ Ótti við verkefnaleysi, atvinnulega
stöðnun og síðan fólksfækkun gerir nú æ
meira vart við sig í stærri sem smærri
byggðarlögum.
Lengi eða a.m.k. í yfir 20 ár hefur það
verið predikað, að. iðnaður væri sú
atvinnugrein sem yrði að taka við, sem
grundvallaratvinnugjafi og veita störf
nýjum höndum, þar sem löngu þótti sýnt
að ekki yrði þörf fyrir meira vinnuafl við
sjávarútveg eða landbúnað.
Nú hefur enn meir þrengt að þessum
tveimur frumframleiðslugreinum en
áður var ætlað og er þá ekki að undra þó
verulegan ugg setji að fólki í framleiðslu-
byggðarlögum þegar Ijóst er hve marg-
boðuð iðnbyltingin lætur á sér standa.
Eða hvar sér hennarstað? Á fjölmörgum
sviðum iðnframleiðslu hefur miðað aftur
á bak - þar hefur innflutningur tekið við
af innlendri framleiðslu.
Hvað með allar raforkuframkvæmd-
irnar, sem áttu að gefa okkur ódýra orku
til allra hluta, svo ekki sé talað um alla
síóriðjuna sem átti að skapa okkur bæði
atvinnu og aukna hagsæld?
í stað þess, sem látið var að liggja
súpum við nú seyðið af margháttuðum
mistökum, ekki aðeins ýmsum „Kröflu-
ævintýrum", heldur og hrapallegum
samningum vegna Isals og botnlausum
taprekstri á járnbléndi.
Þrátt fyrir þetta munu margir.enn
halda stóriðjutrú sinni og mörg byggðar-
lög horfa til einhverskonar orkufreks
iðnaðar sem bjargræðis á atvinnusviði
og skyldi enginn lá þeim að halda í
vonina. Vonandi verður orkan einhvern
tíma sú mikla uppspretta auðs, sem lengi
hefur verið vonast til.
En þurfum við ekki líka að líta okkur
n ær?
■ Þrátt fyrir þetta munu margir enn halda stóriðjutrú sinni og mörg byggðarlög horfa til einhverskonar orkufreks iðnaðar sem bjargræðis á atvinnusviði og skyldi
enginn lá þcim að halda í vonina. Vonandi verður orkan einhvern tíma sú mikla uppspretta auðs, sem lengi hefur verið vonast til.
Væri ekki ráð að verja meiri fjármun-
um og mannafla til rannsókna á nýjum
framleiðslugreinum sem tengdar eru nýt-
ingu lands og sjávar. Er það rétt að
afskrifa það svo alfarið að sjávarútvegur-
inn og þá einkum vinnsla hverskonar
sjávarafla geti ekki tekið við meira af
vinnuafli?
Er það alfarið rétt að afskrifa landbún-
aðinn sem vaxtarbrodd atvinnulífs. Það
væri fróðlegt að bera saman hve miklu
hefur verið kostað til rannsókna og
undirbúnings vegna hgusanlegrar stór-
iðju af ýmsu tagi og hve litlu hefur verið
varið til rannsókna á margskonar smá-
iðnaði, matvælaiðnaði úr landbúnaðar-
og sjávarafurðum, eða öðrum nýjum
framleiðslugreinum svo sem fiskrækt og
loðdýrarækt.
Svo aðeins sé tekið hið síðastnefnda
loðdýraræktin. Þegar er fengin reynsla
fyrir því að hér eru mjög góð skilyrði til
loðdýraræktar. í refaræktinni hefur
gengið framar öllum vonum miðað við
reynsluleysi þeirra sem eru að hefja
þessa ræktun og skort á innlendri þekk-
ingu. Refir hafa reynst frjósamir vel og
vaxið með afbrigðum hratt og gefið stór
skinn.
Hér fellur til nægt fóður- „úrgangur"
frá sjávarútvegi og úr sláturhúsum til
þess að við gætum byggt upp atvinnuveg
allt að 2000-3000 bænda.
Við höfum meira fóður en Danir, en
þar eru nú um 3400 loðdýrabændur, sem
framleiða yfir 4 milljónir minkaskinna
og nokkuð á annað hundrað þúsund
refaskinna að samanlögðu verðmæti sem
svarar til 3-4 milljarða íslenskra króna.
Hér gæti því verið um stór atvinnuveg
að ræða. Danska uppboðshúsið eitt
veitir fleiri hundruðum manna atvinnu.
Það, sem okkur vantar er fyrst og fremst
þekking og reynsla.
Þekkingarinnar er hlutfallslega mjög
ódýrt að afla. Væru veittar um 3-4
milljónir króna á ári til rannsókna
kennslu og leiðbeininga í loðdýrarækt
værum við sæmilega settir. Þetta er
minna en helmingur þess sem varið var
tvö síðustu ár til að kanna möguleika
fyrir einni hugsanlegri verksmiðju, sem
ekki reyndist þó fýsileg.
Enn hefur engin króna verið sett í
fjárlög til rannsókna á loðdýrarækt.
Höldur.
menning

Gröndahl með
góðar sölubækur
■ Það er lítill vafi að einhver mesta
sölubók ársins hér verður „Det finnes
ingen död“, eftir finnska héraðslækninn,
Rauni-Leena Luukanen. Ekki vegna
þess að hér sé andatrúarbók á ferðinni,
heldur vegna þess að hér er vísindakona
með staðgóða háskólamenntun á ferð og
þorir að kanna parasálfræðileg fyrirbæri,
sem hluta af hinu daglega lífi mannsins,
sem hann að vísu ýmist skilur og getur
gert sér grein fyrir eða jafnvel skilur ekki
■og óttast. Hún þorir að byggja á þeim
rannsóknum sem fram hafa farið í
Sovétríkjunum og Bandaríkjunum að
mestu leyti, einnignokkuðhérá Norður-
löndum og að viðurkenna að þessi
fyrirbæri, t.d. lækning með handayfir-
lagningu og fyrirbæn er staðreynd sem
ekki verður móti mælt, sbr. það að
slíkir „healers" eru hluti af starfsliði
breskra sjúkrahúsa. Þetta er því afar
opinská bók um það sem nútíminn
nefnir „fyrirbæri", og parasálfræði, en
eins og svo víða annarsstaðar gleymist
að þetta er bara ekkert nýtt. Þetta eru
hæfileikar sem fylgt hafa mannkyninu,
sbr. Biblíuna. Hvað svo um það að hver
og einn kaþólskur maður sem er sæmi-
lega vel að sér í trúarbrögðum sínum
þekkir þetta sem eðlilega hluti daglegs
lífs. kraftaverkin í Lourdes, mystikk
(dulfræði) kirkjunnar, samfélag heil-
agra og svo ótal margt sem ekki er pláss
til að telja upp hér.
Af hverju þurfum við alltaf að setja
fram spurningarmerki fyrir öðru lífi,
vegna þess eins að við getum ekki
•sannreynt það nema að deyja þessu lífi?
Sem betur fer eru trú og vísindi að verða
svo samtvinnuð hjá þeim sem að þessu
vinna að skilningur á ýmsum svokölluð-
um fyrirbærum er að aukast. Að vísu
höfum við ekki símasamband með af-
notagjaldi við annað líf ennþá. En samt
fáum við engu breytt um tilvist þess. Það
gæti kannske orðið sumum meiri ógnun,
að vita með vissu um það fremur en að
mega svæfa samvisku sína með því að
það sé hvort sem er ekkert sem bíður
eftir dauðann.
Idar Kristiansen sendir frá sér bók í ár
um blóðugt uppgjör hluta sem skeðu í
stríðinu, allt fram á þennan dag. „Regn-
skap í rödt" heitir bókin og er eins og
við var að búast af höfundi bókanna
fjögurra Kornið og fiskarnir. Reikn-
ingsskil í rauðu segja frá átökum vegna
atburða er skeðu í Danmörku á dögum
síðari heimsstyrjaldarinnar.
Fjórða bindi verksins „Norske baater"
fjallár um Norðurlandsbátinn. Asbjörn
Klepp við etnologi stofnunina við Há-
skólann í Osló hefir skrifað bókina.
Minnir hún um margt á bækur Lúðvíks
heima. Smíðasagan oggagnsemin rakin,
gerð og notkun samtvinnuð sjóslysasögu
og persónusögu einstaklinga sem stóðu
langt út úr hnefa.
Svo ég haldi mér við sjávarsíðuna má
næst nefna bók Stein Hoff, Red Admir-
al. Segir frá ferð fjölskyldunnar um-
hverfis jörðina á bát með sama nafni.
Ferðin stóð frá 22. júlí 1977 til 28. ágúst
1982. Ýms ævintýri höfðu gerst á þessari
ferð. Meðal annars hafði fjölgað um
einn í fjölskyldunni. En dóttirin Elísabet
sagði við heimkomuna. „Hnattsiglingar
eru ekkert fyrir mig", það jafnvel þó
bróðir hennar Róbert hefði verið
munstraður á, á Nýja Sjálandi.
Heinrich Böll og Lev Koplcv hafa í
sameiningu skrifað bókina, Hví skutum
við á hvorn annan? Hún hefir verið þýdd
á norsku af Aadne Goplen og heitir
„Hvorfor skjöt við paa hverandre".
Annar er þýskur og hinn rússi. Þeir
skutust á í annarri heimsstyrjöldinni, en
eftir hana er Ijóst að þeir hefðu frckar
ræðst við, samanber Romulus Dúren-
matts. Annar þýskur hinn rússneskur.
Annar gyðingur hinn kaþólskur. Samtöl
þessara manna eru einstök.
„Gjevsjö gubbcn" eftir Helga
Kjenstad, fjallar um Alfred Andersson,
sem nú er 76 ára. Þetta er bók um veiðar,
úlfaveiðar, hvundagslíf og mannaveiðar.
Einstaklega skemmtileg og lifandi
skrifuð.
„Selv himmelen brenner" eftir Unn
Bendeke og Iver Tore Svenning, sem
hafa unnið bókina upp úr bókmenntum
um Hitlerstímann og eyðingu óvinanna
og ýmsum gögnum frá þeim tíma, en
síðan sett saman bók sem getur ekki
annað en fengið hárin til að rísa á höfði
lesandans. Fyrir systur sinni Angelu var
hann litli bróðirinn sem hún elskaði og
varði hvort sem hann var kvalinn í skóla
eða talinn morðingi milljóna. Adolf
Hitler er eitthvert átakanlegasta dæmið
um snillinginn sem ekki tekst í æsku og
þegar hann svo hefir tækifærið til að
beyta snilligáfu sinni hefnir hann sín á
umheiminum svo aldrei gleymist í sög-
unni.
„Maarenc í Aagaardslia" eftir Erling
Kvalheim, sem hefir ferðast um Nord-
marka í 30 ár og hefir mikið að segja frá.
Hann hefir skoðað og tekið þátt í lífi
náttúrunnar þarna og frásögn hans er
slík að lesandinn hlýtur að hrífast af
henni.
„Truede dyr i Norge" eftir Nils Petter
Thuesen er um vandamá! sem við
þekkjum vel heima. Dýrategundir sem
eiga á hættu að verða útrýmt ef ekki er
að gert. Fálkar, ernir, haukar og trönur,
já og svo margt fleira, birnir, úlfar og
refir. Hér er refurinn friðaður. Það þætti
víst saga til næsta bæjar heima.
Loks vil ég svo nefna litla bók sem
hefir verið ljósprentuð, en hún heitir
„Veiledningsbók for Tjenestepiker og
unge husmödre" eftir Henrikka Höegh
Schmidt og kom fyrst út hjá Gröndahl
1912. Ótrúlegt en satt, margt er enn í
fullu gildi. Hvernig væri að endurútgefa
bókina Kurteisi heima?
Osló 27.11.1983
Sigurður H. Þorsteinsson
Sigurður H.
Þorsteinsson
um bíckur.