Tíminn - 26.01.1986, Qupperneq 9

Sunnudagur 26. janúar 1986
Tíminn 9
ar mannafli er minnstur og álagið
getur orðið geysilega mikið á vissum
tímum, auk þess sem sumir vinna svo
miklu meira en aðrir. Vandinn er því
sá, ef ailrar sanngirni er gætt, að allt
of mikil vinna lendir á of fáum á of
stuttum tíma. Þessu viljum við reyna
að mæta með því að jafna vinnunni á
mannskapinn allan og erum með
ákveðið kerfi í smíðum af þeim
sökum. Loks hefur stöðugildunum
verið fjölgað um átta, en þeir aðilar
koma ekki að fullu til starfa fyrr en í
haust. Þess vegna kemur sumarið í
sumar til með að verða erfitt, en við
vonum að næsta sumar á eftir, 1987,
verði vinnuaðstaðan allt önnur.
Um þessa deilu vil ég svo segja það
að síðustu að þótt háð hafi verið all
grimmilega fjölmiðlastríð í kring um
þetta, þá er það aðeins einkenni nú-
tímaþjóðfélagsins og menn mega
ekki láta sér detta í hug að á bak við
þetta standi tvær vopnaðar fylking-
ar, sem ekki talist við. Þvert á móti er
þetta hópur samstarfsmanna hér sem
reynir sitt ítrasta til þess að ná sam-
komulagi. T.d. stóð fundur okkar sl.
laugardag sleitulaust frá klukkan
ellefu til fimm síðdegis. Það er líka
mikið lagt upp úr því hér að ræða við
starfsmenn og láta þá vera eins vel
inni í málunum og tök eru á og heyra
álit þeirra á öllum aðgerðum."
En svo við vendum okkar kvæði í
kross. Ætla mætti að embætti flug-
málastjóra sé ekki alltafmjög næðis-
samur starfi?
„Flugmálin eru að mörgu leyti
mjög ólík flestu öðru í okkar þjóðfé-
lagi, það gerir að hraðinn er svo mik-
ill og verðmætin sem í húfi eru.
Hagsmunir almennings eru semsé
miklir og við getum ekki setið lengi
yfir ákvarðanatöku. Annars gæti svo
farið að þessi helsti fólksflutninga-
miðill okkar við útlönd stöðvaðist.
Sagt er að samgöngurnar séu fjör-
egg í efnahagslífi hverrar þjóðar og
hér á íslandi byggjast samgöngurnar
að geysilega miklu leyti upp á flugi,
einkum þó að vetrinum. Ymis við-
skipti eru þannig vaxin að tefjist
vörurnar í aðeins fáeina daga er það
þjóðarbúinu dýrt.
Já. auðvitað er embætti flugmála-
stjóra krefjandi. Það er mikið um
ákvarðanatöku og harðir hagsmuna-
hópar eru ýmsir, sem krefjast þess
að fá sínu framgengt. Það er því mik-
ils krafist af þeim sem hér er við
stjórnun."
Hvaða verkefnum vildir þú fá lok-
ið eða hrint af stað íþinni embættis-
tíð hér, Pétur?
„Því vil ég skipta í þrennt og er þar
í fyrsta lagi reksturinn á þessu fyrir-
tæki. Sá sem var hér fyrirrennari
minn í starfi, Agnar Kofoed Hansen,
var merkur brautryðjandi í íslensk-
um flugmálum. En tímarnir breytast
og mennirnir með og rekstrinum hef-
ur auðvitað þurft að breyta eftir nýj-
um kröfum. Það var alvarleg rekstr-
arfjárvöntun hér og það var Agnari
ljóst og barðist mikið fyrir úrbótum.
Það mál er leyst. Rekstrargrundvöll-
ur Flugmálastjórnar er vel viðun-
andi, en má hins vegar ekki skerðast,
því við gerum núllgrunnsáætlanir frá
ári til árs og fjárveiting til rekstrar er
við núllið miðuð. Sem dæmi getum
við skýrt frá hve miklu flugstöð á ein-
hverjum stað eyðir af rafmagni eða
einhver bíll miklu bensíni á árs-
grundvelli.
I öðru lagi er það geysilega mikil-
vægt að Islendingar haldi stöðu sinni
í alþjóðlegum flugmálum. Því má
skipta í tvennt: Annars vegar að ís-
lensku flugfélögin haldi þeirri stöðu
: sem þau hafa í dag og hins vegar að sú
alþjóðaflugþjónusta sem tslendingar
reka að tilhlutan Alþjóðaflugmála-
stofnunarinnar haldi áfram að eflast.
Sannleikurinn er sá að tilvist þessar-
ar alþjóðlegu flugþjónustu hefur
bjargað framþróun íslenskra flug-
mála, því ekki hafafjárveitingar hins
opinbera gert það. I þriðja lagi er
það svo uppbygging innanlands-
flugsins, en það er ákaflega sorgleg
saga. Hvergi í nágrannalöndunum er
aðbúnaður flugs jafn frumstæður og
hér. Þó flytjum við hlutfallslega
meira af farþegum en nokkur önnur
þjóð í heiminum, nema ef vera
skyldu Alaskabúar. Við flytjum
hvern einasta íslending 1.2 sinnum á
ári, sem er geysilega hátt hlutfall.
Það þarf að koma flugvöllum okk-
ar upp í þann lágmarksstaðal sem
Alþjóðaflugmálastofnunin gefur út.'
Það kostar ekki nema tvo milljarða.
sem þýðir það að Vegagerðin gæti
klárað þetta allt á einu og hálfu ári.
Mér virðist því áherslan sem stjórn-
málamenn leggja á mismunandi
þætti samgangna í þessu landi vera
ekki rökrétt. Höfuðáherslan er
lögð á vegi, en þar á eftir koma hafn-
armál og flugmál. Nú er það ljóst að
hafnirnar eru lífæð landsins og að
þær færa okkur lífsbjörgina. Það er
ljóst. Einnig að við þurfum að aka á
milli þéttbýlisstaðanna, eins og við
gerum allan ársins hring.
En flugið er svo mikilvægt að til-
laga mín er sú að það verði skorið
niður í vegamálum og jafnað út á
aðra samgönguþætti, svo samræmi
ríki þarna í milli. Til dæmis þyrftum
við ekki á fá nema tíu prósent af fjár-
veitingu til vegamála flutta yfir til
flugmála, til þess að við stæðum við-
unandi að uppbyggingu íslenskra
flugmála á næstu árum.“
Hverja telur þú vaxtarmöguleik-
ana í íslenskum flugrekstri?
„Við skulum muna að ísland er
flugþjóð sem tekið er eftir og að það
eru ekki aðrar þjóðir sem reiða sig
eins mikið á flugið og við gerum. En
það er ekki glæsilegt dæmi að koma
upp flugfélagi hér á landi, þótt sem
betur fer séu t.d. Flugleiðir að rétta
úr kútnum. Flugfélag Norðurlands
er félag sem hefur staðið sig vel og
gengið vel hjá, en önnur flugfélög
hafa barist í bökkum og átt í örðug-
Ieikum. Nei, þetta er eins og annar
rekstur sem ekki verður rekinn á
voninni einni saman, heldur þarf
peninga til, og mér finnst að stjórn-
völd þurfi að beita sér að þv; í alvöru
að auka íslenska flugreksturinn, svo
hann hafi svigrúm til þess að geta
lifað. Við eigum að stórauka þátt-
töku íslands í alþjóðlegum flugmál-
um, þ.e. að segja að íslendingar
stofni flugfélög sem annist leiguflug
erlendis. Heimsmarkaðurinn er svo
geysi stór að þátttaka íslands í hon-
um er varla sem títuprjónsoddur þar
á meðal.
Þarna er mikill óplægður akur og
ég hef verið að hvetja menn til þess
að fara út í annað Loftleiðaævintýri,
líkt og þegar þeir byrjuðu að fljúga
til Bandaríkjanna, sem þeir enn gera
og gera vonandi um ókomna tíð. Nú
ættu menn að fara að fljúga til Japan
og til baka með ferðamenn til Evr-
ópu oghafa viðkomu á íslandi. í Jap-
an er ógurlegur fjöldi manna sem
tekinn er að ferðast mikið. Til dæmis
er þetta leiguflug okkar niðri í Afr-
íku mjög merkilegt og þar eru fleiri
verkefni, svo og í Asíu og jafnvel S-
Ameríku.
Hvað um möguleika flugsins til að
auka hér ferðamannaiðnað?
„írar gerðu Shannon flugvöll að
fríverslunarsvæði, sem þýðir að
fyrirtæki gátu komið sér upp aðstöðu
innan flugvallarmarkanna nær
skattfrjálst. Þetta hefur gengið vel
þarna suður frá og því má spyrja
hvort ekki mætti koma t.d. rafeinda-
iðnaði á Keflavíkurflugvelli á frí-
verslunarsvæði sem við íslendingar
hefðum alveg á okkar hendi. Þetta
ætti að athuga í fullri alvöru.
Ferðamannaiðnaður? Jú. það er
sagt að þetta sé röng þýðing á ensku
hugtaki, en ég held að það megi öll-
um ljóst vera í dag að erlendir ferða-
menn hér eru okkur afar mikilvægir
„Persónuleg
kynni eru ákaf-
lega mikilvæg
fyrirokkur ís-
lendinga í sam-
skiptum við aðrar
þjóðir, kannski
allt of mikil-
væg...“
þótt enn séu þetta ekki nema um 80
þúsund á ári, sem er allt of lítið. Ég
held að við íslendingar ættum að
geta komið ferðamannastraumnum
upp í allt að milljón manns á ári, og
það byggi ég á áliti fróðra manna
bæði hérlendis og í útlöndum. Auð-
vitað ættum við að hafa á þessu fulla
stjórn og ekki láta þá vaða eftirlitslít-
ið um okkar viðkvæma land. Þarna
þyrfti nákvæmt skipulag og ferða-
mannaiðnaður gæti þá orðið að snör-
um þætti í okkar þjóðlífi. Þótt við
yrðum aldrei jafnokar Egypta eða
Spánverja, er það samt afar athygl-
isvert að sjá hvílíkar feikna fjárhæðir
þessar þjóðir hafa frá ferðamönnum.
Okkur vantar langtímaáætlun í
ferðamannaiðnaði og þar sér hver
maður að flugmálin munu þjóna
stóru hlutverki."
Nú er fimmtíu ára afmæli Flug-
málastjórnar á næsta ári?
„Já, það er rétt, þ.e. að segja að þá
eru fimmtíu ár liðin frá því er ríkið
fór að hafa bein afskipti af flugmál-
um, með skipun Agnars Kofoed
Hansen í stöðu flugmálaráðunautar
ríkisins. Þetta er líka mikið afmælis-
i ár hjá flugáhugamönnum og stéttarfé-
lögum innan flugsins. Það eru einnig
hugmyndir uppi um að koma hér á
fót flugminjasafni og það er hlutur
sem ég hef lagt mikla vinnu í og er nú
komið á góðan rekspöl. Nú vantar
ekkert nema peninga, því við höfum
áttað okkur á lóðinni og því hvernig
hús við ætlum að byggja. Ég hef
áhuga á að gera þetta í samvinnu við
Þjóðminjasafnið með tilstyrk Flug-
sögufélags og ef til vill tekst að taka
fyrstu skóflustunguna í ár. Það væri
virkilega gaman, ef það tækist.
Svo er enn eitt atriði sem ég ber
fyrir brjósti og það er að bæta ís-
lenskt flugmál. Það er hreint hroða-
legt hvernig við tölum saman á okkar
fundum. Það er varla nema vottur af
íslenskum smáorðum „en" og „og“
og því um líkt og annað enska. Við
höfum hér gefið út bók með ýmsum
orðtökum, þar sem er að finna þýð-
ingar þær sem til eru á orðtökum í
flugi og reynurn eins og við getum að
bæta okkar orðfæri. En meira þarf
til. Því höfum við sent menntamála-
ráðherra bréf og hvatt hann til að láta
endurvinna bókina „Nýyrði í flugi“,
Tímamynd Sverrir.
sem gefin var út af frumkvæði Agn-
ars heitins Kofoeds Hansen 1936, en
er nú orðin mcira og minna úrelt. Á
afmælisári flugsins væri mikils virði
að fá slíka bók, því hef ég reynt að
hafa forgang um útgáfu íslenskrar
kennslubókar um flug. Ýmsir menn
eiga efni í hana, ef til vill verður hægt
að hnykkja á því verkefni í ár.
Hvað um Reykjavíkurflugvöll og
framtíð hans?
„Mér hefur lengi brunnið það í
augum hvers konar ruslahrúga
Reykjavíkurflugvöllur hefur verið
og það segja mér íslenskir flugmenn
að slíkt finnist ekki nema þar sem
verst er ástandið í Afríku og er það
þó víðast betra þar en hér. Því höfum
við lagt áherslu á að þrífa hann og
fegra, og ég vona að þegar því er lok-
ið næsta sumar verði hér fagrir „ódá-
insvellir“ sem við sjáum hér. Ætlun-
in er að gróðursetja hér fjölda trjáa
og afgirða svæði og búið er að rífa
niður mikið af því braggadrasli sem
hér var, koma burtu flugvélaleifum
og skrani frá stríðsárunum.
Flugmálastjórn hefur lagt áherslu
á snyrtimennsku hjá öllum sínum
fyrirtækjum og það hefur gengið
ákaflega vel víða. Ég vil nefna t.d.
Borgarfjörð eystra, stað sem fáir
koma til en fádæma snyrtimennska
er þó ríkjandi á flugvellinum þar. Þó
ég nefni þann stað sem dæmi mætti
einnig nefna flesta aðra flugvelli
landsbyggðarinnar.
Um framtíð Reykjavíkurflugvall-
ar er erfitt að segja, þótt gaman sé að
velta málunum fyrir sér. En það er
alveg ljóst að hann skiptir Reykjavík
miklu máli og landsbyggðina enn
meira máli, sem þáttur í því verkefni
að halda uppi góðum samgöngum
við hinar dreifðu byggðir. Eg held
því að hann eigi eftir að standa um
ókomna tíð, en þó sem takmarkaður
innanlandsflugvöllur. Við verðum,
að aðlaga flugvöllinn byggðinni,
taka tillit til hávaðamengunar jafn-
framt slysahættu sem alltaf er til
staðar í öllum tækjabúnaði nútím-
ans. Mér finnst líka eins og mönnum
sjáist yfir það atriði hve flugvöllurinn
gefur borginni mikið líf, því hér er
alltaf mikið um að vera og aldrei
doði.
Ég vil líka koma að þeirri vinnu
sem er í gangi vegna undirbúnings að
því að gera Sauðárkróksflugvöll að
varaflugvelli fyrir alþjóðaflugið.
Verði aukning á ferðum tveggja
hreyfla véla yfir Atlantshafið, eins
og á sér stað í dag er trúlegt að þær
þurfi meir á íslandi að halda sem úr-
ræði, er eitthvað kemur upp á.
Völlurinn er líka ntikilvægur fyrir
Nato og okkar eigið millilandaflug.
Upphitun Sauðárkróksvallar er
mjög merkilegur hlutur og ég veit að
allar Norðurhvelsþjóðir hefðu
áhuga á að gera svona tilraun, en þar
er það erfiðara út af kostnaðinum,
meðan við höfum heita vatnið. Tak-
ist þetta vel, tel ég að við ættum að
hita upp Reykjavíkurflugvöll líka.
Þá eru miklar áætlanir í sambandi
við Egilsstaðaflugvöll, en þar er allri
hönnun lokið og vantar aðeins
fjármagn.
Einnig verður stórkostlegt að lifa
endurradarvæðingu hér á landi sem á
eftir að gjörbreyta flugumferðar-
stjórninni. Ef svo fer að við verðum í
framtíðinni tengdir radarkeðjunni
sem liggur um Grænland, ísland og
Færeyjar, þá verður okkar úthafs-
flugstjórnarsvæði það fullkomnasta
sem við þekkjum, því radar er full-
komnasta stjórntæki fyrir flugum-
ferð sent við þekkjum í dag. Hins
vegar eiga gervitunglin svo eftir að
bylta, þegar þau koma til sögunnar.“
Þú minnist á það að eftir lslandi sé
tekið á sviði flugmála. Hvað um
tengslin út á við?
„Ég hef reynt eftir mætti að
tryggja ísland betur í sessi á alþjóð-
legum vettvangi. Alþjóðaflugmála-
stofnunin setti á fót nefnd til þess að
koma á endurbótum á
flugumferðarþjónustukerfi alls
heimsins (þá á ég við jarðarinnar!)
og fastaráð stofnunarinnar kaus
nefnd í þetta. Ég fékk strax áhuga á
að bjóða fram íslendinga, en þá kom
í Ijós að önnur Norðurlönd höfðu
engan áhuga á að hafa okkur með
sem talsmenn né annað, þrátt fyrir
allt norrænt samstarí. Við tókum
samt þá áhættu að bjóða fram og vor-
um það heppnir að ná inn fulltrúa.
Það er stórkostlegt að hafa íslending
með í fimmtán manna alþjóðlegri
nefnd sem þessari, sem skipuð er
helstu sérfræðingum heims. Þetta
var árangur á því sviði að taka þátt í
alþjóðlegri stefnumótun og gæta
hagsmuna íslands og íslendinga.
En samt má ekki líta svo á að rígur
sé milli landa hjá okkur sem að flug-
málum störfum. Ég hef ánægjulegt
og gott samband við aðra flugmála-
stjóra í Evrópu. Þetta er kunn-
ingjasamband og við hittumst nokkr-
um sinnum á ári. Þessi persónulegu
kynni þarf að rækta. Ég hef til dæmis
sérstaklega liitt flugmálastjóra
Bandaríkjanna og varð ákaflega
hrifinn af þeim manni. Á alþjóð-
aþingum hefur maður svo hitt yfir-
menn flugmála í Afríku og Asíu-
löndum og gerir sér þá sérstakt far
um að kynnast þeim og ræða við þá
vegna okkar hagsmuna. Það er dálít-
ið erfitt með Nígeríu, því þaðan
kemur alltaf nýr og nýr hópur, hvort
sem því veldur órói hjá þeim eða
annað. En þeir þekkja ágætlega til
íslands. Til dæmis vita Brasilíumenn
ótrúlega mikið um ísland. Ég held að
þeir líti á þetta sem sérkennilegt og
framandi land. Það er líka athygl-
isvert hve mér finnst ég sjá margt
sameiginlegt með íslendingum og Ný-
sjálcndingum í flugmálum og fleiru.
Kannski valda því á ýmsan hátt líkar
aðstæður, því þetta er þjóð sem býr í
fjöllóttu landi, og treysta sem eyþjóð
mikið á flugstarfsemi.
Já, persónulega tengsl tel ég að
séu ákaflega mikilvæg fyrir okkur ís-
lendinga, í flugmálum sem í öðrum
alþjóðlegum málum. Þegar ég var
gerður að flugmálastjóra hér var ég
yngsti flugmálastjóri heims og ef til
vill hafa þeir tekið mér eins og „litla
stráknum." En þeir hafa reynst mér
mjög hjálpsamir og ráðagóðir, t.d.
flugmálastjóri Frakka, sem er ein-
stakur maður og söntuleiðis höfum
við notið ágætrar fyrirgreiðslu af
hálfu Norðmanna, Svía og Finna.
Bandaríkjamenn hafa og verið mjög
mikilvægir fyrir okkur af augljósum
ástæðum og sambandið við Kanada
er mikilvægt, en þeir hafa m.a.
menntað fyrir okkur flugumferðar-
stjóra með mjög sanngjörnum skil-
málum og gert okkur kleift að kom-
ast að ýmsu leyti lengra með
flugumferðarþjónustuna en annars
hefði verið kostur.