Tíminn - 26.01.1986, Side 11

Sunnudagur 26. janúar 1986
Tíminn 11
Blaöamaður sýgur lyftiduft í nefið
á veitingastað í Reykjavík án þess
að nokkur gestur kippi sér upp við
það. Jafnvel þeir sem sátu við
sama borð létu sér nægja að gjóta
augunum og snúa sér síðan
undan.
Tímamynd: Árni Bjarna
Arnar Jensson, lögreglufulltrúi í fíkniefnadeildinni: „Það
segir sig náttúrlega sjálft að það er aldrei hægt að losna
hvorki við neyslu né sölu á þessum efnum af veitingahús-
Unum.“ Timamynd: Sverrir
stað með lyftiduft, rakvélablað og
þúsundkrónu-seðill á eitt veitinga-
hús borgarinnar. Ætlunin var sú að
látast vera að „sniffa" kókaín eða
amfetamín án þess að fara leynt með
það og sjá hver viðbrögð gestanna
yrðu.
Heimild var fengin hjá veitinga-
manni eftir töluvert streð þar sem
margir voru tregir til að láta ljós-
ntynda slíka athöfn í sínum húsum
þar sem slíkt gæti gefið lesendum þá
hugmynd að það hús væri eitt heljar-
innar lastabæli. Það skal því strax
tekið fram að það hús sem að endan-
um varð fyrir valinu var ekki notað
vegna slæms orðspors.
En blaðamaður fór sem sagt af
stað og rölti inn á veitingahúsið,
keypti sér eitt glas af appelsínusafa
og fékk sér sæti hjá tveimur mönnum
er sátu þar við borð. Húsið var þétt
segið, djasshljósmveit lék Ijúfa tóna
og allt fór vel fram eins og þar
stendur.
Eftir stutta setu tók blaðamaður
upp litla öskju og rakvélablað og
setti smá haug af lyftiduftinu á
borðið. Síðan tók hann til við að
„kötta" duftið og laga það til þar til
var komin löng mjó lína af duftinu á
borðið.
Þessi athöfn,gr það þekkt úr mörg-
um kvikmyndum sem sýndar hafa
verið hér að það hefði ekki átt að
fara fram hjá neinum hvað um var að
vera.
Viðbrögð mannanna tveggja við i
borðið voru líka þau að fl jótlega eftir að
blaðamaður var farinn að móta duft-
ið í línu ráku þeir upp stór augu en
snéru sér síðan við til þess að ekki
færi milli mála og að þessi maður var
ekki á þeirra vegum. Önnur voru
viðbrögð þeirra ekki.
Nú tók blaðamaður til við að vefja
upp þúsundkrónu-seðli og var lengi
að því honum fórst það starf ekki vel
úrhendi. Þegar því varlokið og hann
ætlaði að fara á sjúga herlegheitin
upp í nefið var slegið á bakið á hon-
um og ungur maður sagði í eyrað á
honum „Er verið að fásér í ranann“.
Augnagotur og blikk
Ungi maðurinn sagði ekki meira
hcldur fór á barinn svo blaðamaður-
inn hélt áfram með ætlunarverk sitt
og leysti það vel af hendi.
Þegar því var lokið leit hann um
salinn og sá ekki betur en að nokkrir
hefðu fylgst grannt með aðförunum.
Ein stúlka blikkaði hann, en önnur
sendi honum heldur óvingjarnlegra
augnaráð sem mátti lesa úr „getur þú
ekki gert þetta heima hjá þér, góur-
inn".
Meira gerðist ekki. Ekkert af
starfsfólkinu hafi séð hvað um var að
vera en það hvarflaði ekki að neinum
að segja því frá hvað hafði gerst.
Þetta þótti blaðamanni litil við-
brögð og ákvað því að endurtaka
leikinn er leið á nóttina og fólk var
orðið drukknara og óhræddara að
láta skoðanir sínar í ljós. En það er
skemmst frá því að segja að lítið
gerðist annað en það að einn maður á
fertugs aldri spurði hvort blaðamað-
ur væri ekki aflögufær, annar skaut
„djöfulsins dópisti“ út á milli tann-
anna og stúlkan sem fyrr um kvöldið
hafði blikkað blaðamann bauð hon-
um í partý.
Enn sem fyrr sá starfsfólkið ekki
hvað fram fór enda mikið að gera við
að bera veigar í gestina og aðstoðar-
maður blaðamanns fylgdist grannt
með ferðum þeirra. Enginn gestanna
sá ástæðu til þess að koma upplýsing-
um til þess.
Bakara fyrir smið
Tíminn hringdi í Bjarna Lúðvíks-
son, veitingamann á Zafari, til þess
að forvitnast um hvort eitthvað væri
um það að gestir segðu þeim fra því
þegar þeir sæju til fíkniefnanotenda á
staðnum.
„Það er alveg hverfandi,“ sagði
Bjarni. „Veitingamenn standa ger-
samlega ráðalausir frammi fyrir
þessum nýja vanda.
Það þýðir lítið að treysta á aðstoð
fíkniefnalögreglunnar, því þegar við
fórum fram á það við þá síðastliðið
vor að þeir sýndu okkur hvernig við
ættum að þekkja svörtu sauðina úr þá
var eina ráðið sem þeir gátu gefið
okkur að líta í augasteinana á fólkinu.
Annaðhvort áttu þeir að vera grun-
samlega stórir eða grunsamlega
litlir.
En eins og lýsingunni er háttað hér
inni þá er miklu líklegra að augstein-
arnir stækki vegna lítillar birtu og
minnki vegna ljósanna en að um
fíkniefnaneytendur sé að ræða.
Það eina sem veitingamenn geta
gert er að velja fólk inn á staðina eftir
klæðaburði og þú losnar ekkert við
fíkniefnaneytendur með því. Það
verður ennþá vel klætt fólk inni sem
hefur efni á dýrari efnunum eins og
amfetamíni og kókaíni. Og það er
neysla sem erfitt er að koma í veg
fyrir því ekki finnst lykt af þessum
efnum.
Þannig að það eiga margir saklausir •
eftir að líða fyrir þessar nýju reglur.
Fólk sem er á gallabuxum og svo veit-
ingamaðurinn sem hleypti inn manni
í góðri trú en sem dró svo skyndilega
upp hass-pípu og fór að reykja. Mér
finnst að það sé verið að hengja
bakara fyrir smið með þessum að-
gerðum.
Og hvað ætlaði fíkniefnalögreglan
að gera um síðustu helgi? Elta þetta
fólk upp í Hollywood eða Klúbbinn
og loka þeim stöðum líka?
Hlegið að fíknó
Það er líka margt annað einkenni-
legt í þessum málum. Þegar við vor-
um að taka fólk hér inni síðastliðið
vor og láta lögregluna fá það þá vorum-
það við sem fengum svartan blett
fyrir. Gestirnir voru komnir hér á
dyrnar eftir klukkutíma og hótuðu
okkur lífláti og öllu illu fyrir að hafa
sent á þá lögregluna. Þetta voru þá
bara einhverjir góðkunningjar
hennar.
Síðan sendi fíknó á okkur ein-
hverja skýrslu sem var svo hlægileg
að það var ekki hægt að taka mark á
henni. Þar stóð að það hefði hver
einasti gestur verið undir áhrifum
fíkniefna, gólfið fram á klósetti hafi
verið þakið af hvítu dufti og auðséð
að þar hefði mikil verslun farið
fram, það hefði lekið hvítir taumar
úr nefinu á gestunum og þrátt fyrir
góða loftræstingu hafi verið hass-
fnykur í loftinu.
Samstarf veitingamanna er gott
við lögregluna en það er bara hlegið
af fíknó.
Við reyndum allt sem við gátum til
þess að þóknast þeim eftir að það átti
að taka af okkur veitingaleyfið útaf
þessari skýrslu. En við sprungum á
því. Það var orðið tómt hús hjá okkur
því fólk vill ekki klæðast jakkafötum
og síðkjólum þegar það fer á diskó-
tek.
Við höfum gefist upp á þessu og
ætlum að selja. Kannski ekki bara út
af viðskiptunum við fíknó heldur
vegna þess að það er orðið hart á
dalnum hjá veitingamönnum og allt
of margir um hituna.
Annars er gott að það var Óli
Laufdal sem lenti í þessu með
Borgina því hann er sjálfsagt sá eini
sem getur barist fyrir því að veitinga-
menn verði ekki gerðir 100% ábyrgir
fyrir geröum gestanna,“ sagði Bjarni
Lárusson að lokum.
Hlutverk veitingamanna
að halda uppi reglu
Þessi syndalestur var borinn undir
Arnar Jensson, fíkniefnalögreglu-
mann.
„Ég er mjög undrandi á þessu,“
sagði Arnar. „Ef þetta er álit Bjarna
á löggæslu þá verður hann að hafa
það fyrir sig. Ég vil ekkert tjá mig um
það.
Hinsvegar verð ég að viðurkenna
að það kemur mér á óvart að það
skuli vera þessi maður sem lætur
þetta út úr sér því samstarfið við eig-
endur Zafari hefur alla tíð verið
nijög gott. Þeir hafa.aldrei kvartað
yfir samskiptum við lögrcglumenn,
hvorki úr þessari deild eða annarri.
Og mér þætti betra að þcir kæmu
með kvartanir til okkar í stað þess að
fara með þær fyrst í fjölmiðla.
En í sambandi við ráðleggingar
okkar þá talaði ég við dyraverðina og
þá um mun fleiri atriði en stóra eða
litla augasteina. Ég sýndi þeim þessi
efni og ýmsar pakkningar og svaraði
spurningum.
Við ráðlögðum þeim heldur ekki
að herða kröfurnar um klæðnað. Ef
þeir hafa tapað viðskiptum á því þá
segir það einungis að þeir hafa tekið
ranga ákvörðun og það er varla við
okkur að sakast í því.
Skýrslan sem hann minnist á var nú
ekki alveg eins orðuð og hann segir.
En á þeim tíma þá hafði Zafari orð á
sér fyrir að vera talsverður neyslu-
staður og eftir þær aðgerðir sent
fylgdu í kjölfarið þá losnaði staður-
inn við það fólk sem neytti þessara
efna.
Hinsvegar segir það sig náttúrlega
sjálft að það er aldrei hægt að losna
hvorki við neyslu né sölu á þessum
efnum af veitingahúsunum. Én samt
sem áður var það hlutverk dyravarða
og veitingamanna að halda uppi
ákveðinni reglu á sínum stöðum og
þessi mál eru hluti af því,“ sagði
Arnar Jensson, fíkniefnalögregla.
Afnema ósómann
En hvernig hefur dómsmálaráðu-
neytið hugsað sér framkvæmd lag-
anna. Tíminn leitaði álits Þorsteins
Geirssonar, ráðuneytisstjóra.
„Það hefur komið fram og verið
lögð á það áhersla að það er fyrst og
fremst verið að óska eftir samstarfi
við veitingamanninn. Og það er fyrst
og fremst verið að ráðast gegn eitur-
lyfjaneyslu sem leynist engum, það
sem blasir við allra augum og menn
geta fundið á lyktinni. Við erum ekki
að tala um neyslu sem þarf sérfræð-
inga til að átta sig á að eigi sér stað. “
Nú eru veitingamenn uggandi um
að það sé verið hengja bakara fyrir
smið og þeir verði saklausir látnir
gjalda fyrir annarra brot. Er ráðu-
neytið að fara í stríð við veitinga-
menn?
„Alls ekki og þvert á nióti. Ég held
að það verði að koma í vcg fyrir þann
misskilning. Það er verið að fara
fram á aðstoð og samstarf við að út-
rýma neyslu af opinberum stöðum.
Það hefur komið fram í skýrslum
lögreglunnar að á sem betur fer ein-
ungis örfáum stöðum hefur verið
hassþefur í kringum fólk sem hefur
verið að neyta þessara efna. Það cru
svona augljós brot sem ekki er hægt
að sætta sig við að scu látin óátalin.
Það hefur enginn ætlast til þess að
veitingamenn yrðu einhverjir supcr-
spíónerar og gerðu það sem ómögu-
legt er.
Og það er alls ekki ætlun yfirvalda
að hengja bakara fyrir sntið eins og
þeir virðast vera hrædddir viö. Auð-
vitað geta komið upp tilvik þar sem
ekki er hægt að ásaka veitingamann-
inn þó eitthvað brotlegt gerist í
þeirra húsum. En það er lögreglunn-
ar að meta það í hverju cinstöku til-
viki. Þeir hafa eftirlit með þessum
stöðum og það er margt sem þeir líta
á.“
- Má þá líta á bréf dómsmálaráðu-
ncytisins sem táknræna ósk um að-
stoð gegn því sinnuleysi almennings
gagnvart þessum efnuni sem glögg-
lega kom fram í tilrauninni sem við
gerðum á veitngahúsagestunum og
sagt er frá hér að framan?
„Já. Og í þessu bréfi er skorað á al-
menning að taka þátt í að afnema
þennan ósóma,“ sagði Þorsteinn að
lokum.
Hvaðgerist?
Það virðist á viðtölum við Arnar
og Þorstein að ótti veitingamanna
við hálfgerðar ofsóknir og uggur
margra gesta vínveitingahúsanna við
að það verði lögreglumaður við
hvert borð sem fylgist grannt með
öllu, eigi ekki við rök að styðjast.
Hins vegar er Ijóst að þesar að-
gerðir einar ogsér eru ekki nægar til
þess að vekja fólk til meðvitundar
um hættuna af því sinnuleysi gagn-
vart fíkniefnum sem virðist vera að
breiðast út.
Hvort þróunin hér verði svipuð og
erlendis þar sem brot á fíkniefna-
löggjöfinni eru látin j afn afskiptalaus
og brot á skatta|öggjöfinni hér er erf-
itt að'segja um. Hitt er hins vegar
uppvekjandi umhugsunarcfni
hversu ábyrgð manna á náunganum
virðist vera á undanhaldi og það látið
óafskipt þó maðurinn við hliðina á
þér sé að draga úr sér lífskraftinn.