Tíminn - 27.04.1986, Blaðsíða 14

rauninni cr fyrsta tilfinningin scm
maður l'ær af Manila að hún sc liorg
scm cnn er umsetið og hrjáð af
cinhvc'rjum illum anda. Scm cr að
meira cða minna lcyti staðrcyndin -
Imclda Marcos var borgarstjóri
Manilasíðasta áratuginn. l'að má sjá
handaverk hcnnar þar scm einn og
cinn risastór skýjakljúfur rís upp úr
órcglunni. Til dæmis
mcnningarmiðstöðin scm rcist vará
uppfyllingu scnt cyðilcggur
nátturlcga mynd Manila flóans.
Miðstöðin crsctt saman úr mörgum
samstæöum byggingum ogcin þcirra
cr Kvikmyndastöðin í Manila.
Imelda lagði tillt ísölurnar til að liægt
yrði að Ijúka við smíði Itcnnar lyrir
alþjóðlega kvikmyndahátíð scnt
haldin var 1982. Sagan scgir að
vcgna flýtisins scm var á
framkvæmdunum hcfði uppsláttur
undir þak gcl'ið sig og vot steypa
grafið fleiri cn fjörutíu vcrkamcnn
lifandi. Það var ckki gcrð ncin
tilraun til að bjarga þcim. Þaö Itcfði
þýtt að töf yrði á framkvæmdum.
Ciólfið á jarðhæðinni var bara
hækkað. Stigt cr að Imelda hal’i
scinna haldiö mikla særingaathöfn til
að hrckja drauga úr húsinu.
Á mcðan á kosningunum stóð var
vinsælt af crlcndum frcttamönnum
að fara upp í Forbcs Park, þar scm
gæöingar Marcos bjúggu og óðu
pcninga upp að hálsi. siðan klippa
strtix yfir í fátækrahverfin - „Manila:
Borg andstæöna." I’cgar
Ijósmyndari minn. Tony Suau. var
að taka myndir af pólóleik í Forbcs
Park, vck einn af lcikmönnunum scr
að honum og spurði: „Fcrðu næst
niður í Tondo. ha?"
Ég heimsótti líka cinn hclvíti
harðan stað. Hann var yfirfullur af
meðlimum glæpafcIaga.
unglingsstrákar með risastór húðflúr
á handleggjunum. löppunum.
bakinu og cg veit ckki hvar.
Glæpafélögin báru nöfn eins og ;
Siguc-Siguc, Sputnik og Bahala Na
Gang (Siguc-Siguc þýðir „áfram" og
Bahala Na Gang þýðir „Mcr cr
skítsama"). Strákarnir skáru í
brjóstið á sér til að búa til ör, eitt
fyrir hvern sem þcir drápu. Kofi
hvcrs glæpahóps var varinn af
nokkrum mcðlimum vopnuðum
kylfum.
I raun var allt snyrtilegt þarna.
Fallegar, skærar trúarmyndir höfðu
veriö málaðar á vcggina. Fiskitjarnir
og matjurtagaröar, fullir af
grænmeti.
Það scm ég cr að lýsa cr, þótt
ótrúlegt kunni að virðast, fangclsi
Manilaborgar. Það cr afslappaður
staður þar sem vinir og fjölskyldur
koma í heimsókn nær daglega. Þar
eru engir cinangrunarklefar, bara
langir skálar þar sem fangarnir sofa
á lágum bcddum. Ef þcir viljti gcta
þcir byggt sér litla kofa.
Það cr crl'itt að scgja citthvað unt
þjóðfélag þar scm einu ódýru og
hcntugu húsnæðisframkvæmdimar
cru svartholin.
Yfirfangavttrðu rinn.
vambarmikill maöur, tók á móti mér
á skrifstofu sinni um lcið oghann fór
úr Adidas íþróttabuxunum sínum.
I lann var eini tilmcnnilcgi
stuðningsmaður Marcosar scin ég
liitti. „Það cr opið og frjálst
þjóðfélag scm hcl'ur svona
lýöræðislcg skoðanaskipti," sagði
hann um kosningárnar. Ég hældi
honum l'yrir fangclsið. Harin kcypti
handa mér Sprite.
Alvöru-fátækrahvcrfi Manila voru
annar handleggur. Vcrstu hlutar
Tondo voru álíka hræðilcgir og
hræðilcgustu hlutir scm ég hcf séð;
ævafornir, skítugir kumbaldar,
yfirfullir af fátæklingum, lyktandi al’
sorpi og úrgangi. En það voru til
vcrri svæði cn þctta -
flóttamannabúðir þar scm fólk svaf
undir útflöttum pappakössum, í
skýlum gcrðum úr appclsínukössum
og dagblöðum. Pabbi hcfði clt inig
niður í kjallarti mcð hárburstann á
lofti, cl'éghcföi haft hamstur í svóna
vistarverum.
Hcimurinn cr látækrahvcrfi og
hcfur sjálfsagt alltaf vcrið það. Ég
held að ég hal'i fyrir löngu komist að
því. En Filippseyingar cru
cnskumælandi og 89% af þjóðinni
cru læs. Þeir hafa land, auðæfi og vcl
menntaða millistétt. Þcir hafa góð
sambönd á Amcríkumarkaðinum og
landiðcrstaðsctt innan um þaulönd
scm hafa hvað mcstan hagvöxt í dag.
Það cr ckki langt síðan að þar var
mciri vclmcgun cn annarsstaðar í
Asíu. Það finnst engin afsökun fyrir
hvcrnigkoiniðcr fyrir landinu núna.
Og þegar þú heldur að þú sért aö
vcrða veikur af því scm þú sérð, þá
veistu ;iö þú crt kominn á Smokey
Mountain.
.Þetta cr aðal-sorphaugar Manila.
gcysistór hæð gcrð úr rotnandi sorpi.
og í þcssu sorpi lifir fólk - gamalt
fólk, barnshafandi konur, börn. Þar
cr hcilt þorp af skítugum hrcysum,
skýlunt og einhverskonar útfrymis-
skrýmslum úr rusli sem fólk lifir í.
Þcssi viöurstyggilegu hcimili voru
svo þétt hvcrt upp að öðru að ég átti
í erfiðleikum mcð að komast á milli
þeirra. Það var ckki Itálfur mctri á
milli sumra hrcysanna, og ég sökk
upp fyrir ökkla í skít.
Fólkið át það scnt þcssir
öskuhaugar gáfu af sér. drakk og
þvoði úr lækjarsprænu scm rann eftir
sorpinu. Þarna voru börn mcð sár
scm gröfturinn vall út úr, gamalt fólk
með fleður-étin augu, bæklaðirmenn
seni lágu hjálparvana í úrganginum.
14 Tíminn
Sunnudagur 27. apríl 1986
BARÁTTAN
UM
KJÖRKASSANA
Murtha frá Pennsylvaníu, var
skömminni skárri, a.m.k. sem
persóna. Ég rakst á þcnna fcita
mann á kjörstað í Pasay, einu af
mörgum fátækrahverfum Manila.
Hann rcyndi að gcfa hástcmmdar
yfirlýsingar um „öfluga þrá
Filippscyinga eftir lýöræöi". frasi
scm fréttamenn kölluðu: „Öfl-þrá-
Filip lýð.“ En hneykslið fór ekki
lram hjá honum. „Þið sjáið hvað er
að gerast," hreytti hann út úr sér.
„Þið sjáið hvað þetta fólk vill." Og
liann sagði fréttamönnum aö hætta
að clta sig. hcldur ættu þeir að dreifa
sér á sem flesta staði svo þeir gætu
vcitt aðhald og vitnað um
kosningasvindlið. „Þið eruð okkar
cina von," sagði hann. (Sem ég hef
aldrei áður verið kallaður af
stjórnmálamanni, eða nokkrunt
öðrum. rcyndar).
Flcstir aðrir nefndarmenn ollu
einungis vonbrigðum. John Kcrry.
öldungadeildarþingmaður frá
Massachusctts, einn af stofncndum
Samtaka uppgjafarhcrmanna gcgn
stríðinu í Víctnam, var eins og
baðleikfang á Filippseyjum.
Á sunnudagskvöldið, tvcimur
dögum cftir kosningarnar, gcngu
þrjátíu tölvufræðingar á vegum
COMELEC út til að mótmæla því
að reynt væri að falsa kosningatölur.
Stuðningsmenn Aquino og
NAMFREI tóku tölvufræðingana.
sem flestir voru ungar konur, og fóru
með þá til kirkju, ogfólk umkringdi
kirkjuna til að hindra að
sendisveinar Marcosar gætu komist
að henni.
Joe Conason frá Village Voice og
ég vorum sóttir til að fylgjast ntcð.
Þcgar viö komum að kirkjunni
hittum við Bca Zobel.einaaf helstu
aðstoðarmönnum Cory Aquino, í
miklu uppnámi. „Konurnar cru
dauðhræddar" sagði hún. „Þær cru
dauðhræddar við að fara heim. Þær
vita ckki Itvað þæreiga að gera. Við
vitum ekki hvað á að gera." Við Joc
stungum upp á því að þau færu á
Manila Hotel og næðu í einhverja úr
þingmannanefndinni. Hún fór og
kom aftur mcð Kcrry, sem gcrði ckki
nokkurn skapaðan hlut.
Kcrry sagði síðar aö hann hafi
ekki talað við starfsmenninna frá
COMELEC sem gcngu út, vegna
þcss að honum hafi ekki vcrið leyft
það. Þettaerfáránlegt. Þaðvarfarið
mcð hann á svæði sem hafði verið
lokað af fyrir fréttamönnum og
almenningi, og á þessu svæði sátu
tölvufræðingarnir. Til þess að tala
við konurnar hefði hann ckki þurft
annaðen að opna munninn. Égveit
ekki Itvers vegna hann var svona
tregur. En ég veit hvað aimennilegur
fulltrúi Bandaríkjanna hcfði átt að
gera. Hann hefði átt að hrópa: „Ef
þið eruð hrædd unt lif ykkar, þá skal
ég fara með ykkur í bandaríska
sendiráðið. Ogfari sá bölvaður sem
MARCOSÁ
BLAÐAMANNA-
FUNDINUM
í HÖLLINNI
Þctta fólk lifði vcrra lífi cn krákur.
safnandi saman gömlu plasti til að
sclja. Það var ekki mikiö um
vcrðmcira rusl á þcssum haugum.
Almcnnilcgt sorp nær ckki cinu sinni
til þcssa fólks.
Á Smokey Mountain finnur þú
ckki fyrir ógcði eöa velgju, vcrður
bara slcginn. Ég lcit upp og sá
mikinn hvirfilvind, fullan af grút,
þyrlast uppogsnúast liægt um þcssa
ömurlcgu byggö. sýn scm fcngi
jafnvel djöfulinn til að langa hcim.
Ég lór aftur á hótclið og klæddi
mig í spariskóna. Mér hafði verið
sagt að Imelda vildi ckki að nokkur
kæmi í forsctahöllina í hrágúmmí-
sóluni. Hún crsögfi álíka brjáluö og
rotta í kaflikönnu og stytturnar í
forgarðinunt virtust undirstrika það.
Það vareinsoghún hcfði brotist inn
í mexíkanska fuglabaðs-verksmiðju
í Malacanang-höllinni fékk maður
á tilfinninguna að þctta t'ólk hcfði
ruglast út úr einhvcrri „fabúlu". Við
hliðið fór fram nákvæm rannsókn á
fótabúnaði og vasascgulböndum. Ég
hafði fcngið lánað
blaðamannaskírteini mcð mynd af
Tony Stiau, oghafði það um hálsinn.
Við Tony crum álfka líkir ogGögog
Gokkc.cn það virtist ckki fara fyrir
brjóstið á vörðunum.
Mó111ök usaI uri nn hafði
auðsjáanlega vcriö hannaður af Las
Vegas-innanluissarkitekt scm hafði
vcrið hótað lífláti cf hann væri ckki
cins smekklaus og hægt væri. Þctta
var ótrúlegt; það var parkett í
loftinu. Þarna var rautt pluss tcppi.
rauð pluss gluggatjöld. rautt pluss
ákl æði á gulllaufa gcrvi-
bambusstólum. Kcrtastjakarnir
voru cins og floti af
sjóræningjaskipum. úr massívum
viði. handskornir og illa skornir. Og
loftræstingin virkaði ckki.
Þctta var daginn cftir
kosningarnar og Marcos forscti hélt
blaðamannafund. Það var
ekki áhugavert að sjá
hann í cigin pcrsónu. Það var
citthvað við Itann scm minnti á
Nixon.cn ckki jafn taugaveiklaöur.
og eitthvað scm minnti á Mao, cn
ckki cins dautt. Márcos tilkynnti
hvcrsu glæsilcga hann hcfði unnið
kosningarnar og tilgreindi
atkvæöamuninn. scnt rcyndist vcra
nákvæmlega sami munur og KBL
tilkynnti síöar cftir að þeir voru
búnir að ráðskast með atkvæðin.
Hann laug sig frá spurningum.
sakaði fréttamenn um að skálda
atburði og andstæðinga sína fyrir að
vera nteð hótanir ogfara með svindl.
Einn blaðamaðurinn spurði hann unt
hanseigin hótanirogsvindl. Marcos
sagði: „Ég hef ekki boðað til þcssa
fundar til að hlýða á móðganir við
yfirvöld þessa lands," (Sem voru
hann.)
Fréttaritari frá ManilaTimes scm
studdi Aquino í kosningunum
spurði: „Hvað vcrður gert cf það
næst ckki samkomulag um hvcr liafi
unnið kosningarnar?"
„Hvað hcldtir þú að gerist?"
svaraði Marcos. í smá stund hélt ég
að hann væri ckki að hóta, hcldur að
hann vissi það ckki í alvöru.
Ég var næstum sofnaður í gervi-
bambusstólnum þegaréghrökk upp
í lok fundarins við að Marcos sagöi:
„Þegar þiö sjáið nunnu sncrta
kjörkassa þá cr þaðólöglegt athæfi."
Þctta land er cfni í martröð. Og
cins og allir hrollvekju-leikstjórar
vi'ta þá þarf citthvað vinalegt og
þckkt til að gcra martröðina
áhrifameiri. Það vcrur að vera
mamma að borða snáka í
leikfimisalnum.
Á Filippseyjum cru það
Filippseyjabúar sjálfir sem cru
vingjaridegir og kunnuglegir,
ótrúlega gcðþckkt fólk, glatt,
gcstrisið og kurteisi þcss brcgst ckki.
Jafnvel óeirðalögreglan og
cinkasvcitir Marcosar eru kurtcisin
uppmáluð þcgar þcir cru ckki að
bcrja á einhverjum. Glæpahóparnir
brosa til þtn úr langelsinu. Hinir
dauðvona brosa til þín á Smokcy
Mountain. Þcgar þú spyrð
lcigubílstjóra hvað farið hafi kostað,
svarar hann: „Ikwa angbahala" („þú
ræður"). I mcstuglæpahvcrfunum cr
andrúmsloftið cins og á
hádegisvcrðarfundi hjá Rotary.
Fvrirutan Bandaríska sendiráðið
voru mótmæli gcgn
heimsvaldastefnu. Einn af
mótmælendum ávarpaði Betsy
Wcst. framleiöanda Nightline hjá
ABC-TV. og sagöi: „Ef þú vildir
vera svo væn að bíða í fimm
mínútur. þá ætlum við að brcnna
bandaríska fánann".
Hvítir apar
Það var þarna sendinefnd frá
bandaríska þinginu, að því er virðist
til að fá menn til að hlæja þrátt fyrir
spennuna.
Formður hcnnar. Richard Lugar
öldungadeildarþingmaður frá
Indiana. var strax í upphafi með
löppina uppí sér að hnjám.
Fréttaritarar kölluðu hann Stcpford-
öidunginn vegna klaufalegs
líkamsburðar og vélrænna
viðbragða. Eftirað hafaskokkað unt
nokkra kjörstaði morgun
kosningadagsins tjáði hann rás 4 að
allt virtist fara vcl fram og „þau
vandamál sem ég hcf orðið vitni aö
cru öll óveruleg og tæknileg". Rás 4
sýndi þessa yfirlýsingu trekk í trekk
allan kosningadaginn. Daginn eftir
var hann fullur grcmju og sagði við
Tom Brokaw: „Þettaermjög.mjög
grunsantleg talning." En þessi
yfirlýsing komst ekki á rás 4.
Annar nefndarmaður. John
III