Tíminn - 13.09.1986, Blaðsíða 6

6 Tíminn
Tíminn
MÁLSVARIFRJÁLSLYNDIS, SAMVINNU OG FÉLAGSHYGGJU
Útgefandi: Framsóknarflokkurinnog
Framsóknarfélögin í Reykjavík
Framkvæmdastjóri
Ritstjóri:
Aðstoðarritstjóri:
Fréttastjóri:
Aðstoðarf réttastjóri:
Auglýsingastjóri:
Kristinn Finnbogason
NielsÁrni Lund
OddurÓlafsson
Guðmundur Hermannsson
Eggert Skúlason
SteingrímurGíslason
Skrifstofur: Síðumúli 15, Reykjavík. Sími: 686300. Auglýsingasími:
18300. Kvöldsimar: Áskrift og dreifing 686300, ritstjórn 686392 og
686495, tæknideild 686538. Setning og umbrot: Tæknideild Tímans.
Prentun: Blaðaprent h.f. Kvöldsímar: 686387 og 686306
Verð í lausasölu 50.- kr. og 60.- kr. um helgar. Áskrift 500.-
Aukin samvinna Islands,
Grænlands og Færeyja
Samvinna íslendinga, Grænlendinga og Færeyinga,
svonefnds norðaustursvæðis, er að aukast á ýmsum
sviðum.
Ástæðan fyrir þessu er m.a. aukið sjálfstæði Græn-
lands og Færeyja auk þess sem samgöngur milli
landanna hafa batnað til muna.
Petta er ánægjuleg þróun sem eflaust á eftir að skila
árangri á margan máta.
íslendingar eru fjölmennastir þessara þjóða og liggur
landið milli Færeyja og Grænlands þannig að við
gegnum miklu hlutverki í þessu samstarfi. Sjálfsagt er
fyrir okkur að sinna því vel og leiða það eftir því sem
kostur er á.
í þessum mánuði verður haldin hér á landi fyrsta
sameiginlega ferðamálakaupstefna þessara þriggja
þjóða. Hún er ætluð sem alþjóðlegt kynningarátak og
markmiðið með henni að vekja áhuga erlendra ferða-
skrifstofa á hinum margþættu og fjölbreytilegu ferða-
möguleikum á íslandi.
Erlendar ferðaskrifstofur hafa fagnað þessu framtaki
en það auðveldar allan undirbúning alþjóðlegs átaks í
sölu- og kynningarmálum fyrir næsta ár.
Alþjóðlegar ferðakaupstefnur, sem þessi eru mjög
algengar um allan heim og hafa mikil áhrif á ferðamáta
og ferðasölu víðast hvar. Fví má ætla að þessi muni skila
árangri og auka ferðamannastraum til þessara landa.
íslendingar ætla sér í framtíðinni að hafa miklar
tekjur af ferðamönnum og mikið hefur verið gert til að
bæta aðstöðu ferðamanna.
Fjöldi nýrra hótela hefur risið sem treysta á aukna
þjónustu við ferðamenn. Þá hefur ferðaþjónusta út um
sveitir gefið góða raun og verður án efa til að styrkja
þjónustuna.
Áhugi meðal þjóðarinnar fyrir ferðaþjónustu hefur
aukist á síðari árum m.a. hefur það færst í vöxt að ungt
fólk velji sér hana til náms, sem er af hinu góða.
Margoft hefur verið bent á að ísland býr yfir
séreinkennum sem ferðamenn sækjast eftir að skoða.
Hins vegar er það staðreynd að margir útlendingar
vita lítið eða ekkert um ísland og því nauðsynlegt að
kynna það sem landið hefur upp á að bjóða. ,
Þátttaka í sýningum kostar ærna fjármuni og hlýtur
að vakna sú spurning hvort ekki sé skynsamlegt að taka
upp meira samstarf við aðrar þjóðir á þeim vettvangi.
Sú ferðakaupstefna sem áður er greint frá miðar að
því. Vonandi skilar hún góðum árangri.
Er Bandaríkja-
markaðurinn í hættu?
í viðtali við Tímann í gær greindi Eysteinn Helgason
framkvæmdastjóri Iceland Seafood Corporation frá því
að eftirspurn eftir fiski á Bandaríkjamarkaði sé ein hin
mesta í áratug.
Þetta eru góðar fréttir fyrir ísland sem byggir afkomu
sína verulega á fisksölu þangað.
Vegna þessarar miklu eftirspurnar eru nú birgðir
litlar þar vestra og á sumum stöðum það litlar að
markaðir geta verið í hættu.
Ljóst er að síaukinn útflutningur á gámafiski til
Evrópu á þarna hlut að máli. Þær spurningar hljóta að
vakna hvort hann komi niður á Bandaríkjamarkaðnum
og ef svo er hvaða afleiðingar það muni hafa.
Full ástæða er til að þessi mál verði skoðuð í heild
sinni áður en að í óefni er komið.
Laugardagur 13. september 1986
MENN OG MALEFNI
llllllljlllllliillll
HAUSTÞANKAR
Það er skoðun margra að haustið
sé fegursta árstíðin. Þá bregður
fjölbreyttu litskrúði á grænan
gróanda sumarsins og fegurðin
verður slík á heiðum haustdögum,
þegar gránað hefur í fjöll og hvítir
tindar gnæfa upp í heiðríkjuna í
ofanálag að maður fellur í stafi.
Við íslendingar eigum lítt meng-
að land, hreinasta loft af okkar
nágrönnum samkvæmt nýjustu
fréttum, og hafið er lítt mengað.
Þctta er auðlegð sem ekki verður
metin til fjár og okkur ber að
varðveita mcð þeim ráðum sem í
okkar valdi standa. Þarna crum við
ekki einir um hituna og okkur ber
að leggja hönd á plóginn í því
alþjóðasamstarfi sem miðar að því
að vernda umhverfið gegn mengun
og eyðileggingu. Þarna verður að
fylgjast að eðlileg uppbygging í
okkar landi og náttúruvernd, þar
með taldar mengunarvarnir.
íslendingar eru þeirrar skoðunar
að þessi verðmæti beri að vernda,
án þess að öfgar ráði þar ferðinni,
eða horfið sé til náttúrunnar í
bókstarflegri merkingu. Við eigum
að geta byggt upp nútíma iðnaðar-
þjóðfélag í landi okkar án þess að
valda tjóni, ef aðgát ræður ferð-
inni.
Kjarnorkuslysið í Chernobyl
setti mengunarvandann frá nútíma
orku og iðjuverum í óhugnanlegt
Ijós. Þar réð vindátt og loftstraum-
ar mestu um hverjir urðu fyrir
mestum skakkaföllum. Tæplega er
við því að búast að hætt veröi við
að nýta kjarnorkuna, þess vegna
verða allir að leggjast á eitt, hvar
sem er og á hvaða vettvangi sem
er, um að alls öryggis sem í mann-
lcgu valdi stendur sé gætt, eftirlit
með kjarnorkuverum sé sam-
kvæmt alþjóðasamkomulagi.
Þessi hugsun um mengunarmál
cr einkar áleitin á fögrum haust-
dögum í sól og hciðríkju, en hún
má aldrei víkja úr huganum.
Kólnandi sambúð?
Sambúð íslands og Bandaríkj-
anna hefur lengst af verið árekstra-
Iítil og þorri íslensku þjóðarinnar
óskar þess að svo megi áfram
verða. Því verður ekki neitað að
nú cru blikur á lofti í þessu efni, og
andrúmsloftið er með öðrum hætti
en áður var.
Það var árekstrum veldur eru
einkum tvö málefni, flutningar til
varnarliðsins og sala hvalaafurða.
Bandarískt skipafélag hefur hafið
siglingar með vörur til Bandaríkja-
hers í skjóli gamalla laga um einka-
rétt innlendra skipafélaga á flutn-
ingum til herstöðva Bandaríkja-
manna víða um heim. Ekki hefur
um þokast að fá fram breytingar
á þessum flutningum.
Þetta mál hefur vakið upp urn-
ræður um það hvort ekki sé rétt að
beita ákvæðum laga um innfiutning
kjöts frá 1928, sem banna slíkan
innflutning til landsins, láta hart
mæta hörðu, og banna innflutning
á kjöti til varnarliðsins.
I hvalamálinu urðu íslendingar
varir við óbilgirni af hálfu Banda-
ríkjamanna oggekk viðskiptaráðu-
neyti þeirra svo langt að hóta
viðskiptaþvingunum. Var þá flest-
um nóg boðið. meira að segja
Morgunblaðinu, en þar á bæ hafa
mcnn hingað til viljað rækta góð
samskipti við Bandaríkin.
Varnarsamningurinn
og veran í Nato
Allt þetta leiðir hugann að varn-
arsamningnum við Bandaríkin frá
1951 sem cr afdrifaríkasta plagg í
samskiptum þessara þjóða og um-
deildasti gerningur stjórnvalda á
síðustu áratugum. Það stafar m.a.
af almennri andúð íslendinga á
hernaði og hernaðarumsvifum.
íslendingar gengu í Nato árið
1949 og fullyrða má að sú stefna
nýtur stuðnings yfirgnæfandi meiri-
hluta þjóðarinnar að vera í banda-
laginu. Hlutleysi íslands eða úr-
sögn úr Nato, sem ekki leiddi af
spennuslökun eða gagnkvæmri af-
vopnun, muni leiða til þess að
tómarúm myndaðist og staða okk-
ar á alþjóðavettvangi yrði mjög
ótrygg. Þetta er mjög almenn af-
staða fólks í öllum stjórnmála-
flokkum nema Alþýðubandalag-
inu.
Hlutverk íslands í Nato er m.a.
að ljá land undir tæki og mannafla
til þess að líta eftir umferð flugvéla
og kafbáta um Norður-Atlantshaf,
reka eftirlitsstöð. Það eru hins
vegar skiptar skoðanir á því með-
al þeirra sem eru fylgjandi aðild að
Nato, hve umfangsmikil þessi her-
stöð á að vera á tímum sem
almennt eru túlkaðir sem friðar-
tímar. Þær skoðanir hafa heyrst að
hægt sé að draga verulega úr þeim
mannafla sem er á Keflavíkurflug-
velli, án þess að draga úr gildi
herstöðvarinnar sem eftirlitsstöðv-
ar.
Endurskoðun
varnarsamningsins
Þeirri skoðun vex nú fylgi að
varnarsamninginn verði að taka til
endurskoðunar, ekki aðeins þau
atriði sem fjalla um flutninga til
varnarliðsins, tollfrelsi og innflutn-
ingsleyfi á vistum, heldur einnig
þau ákvæði sem snerta búnað og
mannafla. Varnarsamningurinn er
plagg síns tíma og aðstæður nú eru
gjörbreyttar. Undir þá skoðun vil
ég taka, að farið sé fram á endur-
skoðun svo sem segir í 7. grein
hans, en þar er að finna skýr
ákvæði um hvernig að skuli staðið,
og þar segir svo:
„7. gr. Hvor ríkisstjórnin getur,
hvenær sem er, að undanfarandi
tilkynningu til hinnar ríkisstjórnar-
innar, farið þess á leit við ráð
Norður-Atlantshafsbandalagsins,
að það endurskoði, hvort lengur
þurfi á að halda framangreindri
aðstöðu, og geri tillögur til beggja
ríkísstjórnanna um það, hvort
samningur þessi skuli gilda áfram.
Ef slík málaleitan um endurskoðun
leiðir ekki til þess, að rfkisstjórn-
irnar verði ásáttar innan sex mán-
aða, frá því að málaleitunin var
borin fram, getur hvor ríkisstjórn-
in, hvenær sem er eftir það, sagt
samningnum upp, og skal hann þá
falla úr gildi tólf mánuðum síðar.
Hvenær sem atburðir þeir verða,
sem 5. og 6. gr. Norður-Atlants-
hafssamningsins tekur til, skal að-
staða sú, sem veitt er með samningi
þessum, látin í té á sama hátt.
Meðan aðstaðan er eigi notuð tii
hernaðarþarfa, mun ísland annað
hvort sjálft sjá um nauðsynlegt
viðhald á mannvirkjum og búnaði
eða heimila Bandaríkjunum að
annast það.“
Það er fjölmargt sem styður
endurskoðun sem þessa. Varnar-
samningurinn á ekki undir neinum
kringumstæðum að vera heilagt
plagg og fullkomlega er tímabært
að endurskoða liann sem heild. Nú
nálgast þau tímamót að hægt sé að
flytja afgreiðslu farþegaflugs út
fyrir svæði varnarliðsins og er það
mikil breyting á samskiptum ís-
lendinga við varnarliðið, en áríð-
andi er fyrir smáþjóð að kunna
fótum sínum forráð í þeim efnum.
Fjölmennt erlent herlið er ekki
það sem smáþjóð óskar helst eftir
að sé í landi sínu, þótt tekist hafi
að halda þessari starfsemi tiltölu-
lega aðskildri frá þjóðlífinu.
Atburðir sumarsins og síðustu
missera hafa vakið upp umræður
um utanríkismál. sem er nauðsyn-
leg og sjálfsögð. Við erum mjög
háðir samskiptum við erlendar
þjóðir og þurfum á því að halda að
eiga viðskipti á jafnréttisgrundvelli
við þjóðir í austri og vestri. íslend-
ingar verða að bera höfuðið hátt í
þessum samskiptum og allur undir-
lægjuháttur ber dauðann í sér fyrir
andlegt og efnahagslegt sjálfstæði
þjóðarinnar.