Tíminn - 23.11.1986, Síða 14

14 Tíminn
Súnnudagur 23. nóvember 1986
EB
Polanski
slær í gegn
áný
- hin rándýra mynd hans „Sjóræningj-
arnir“ virðist ætla að vekja feikna
athygli
Ævi hans er eins og besta spennukvikmynd. Hann er fæddur
1933 í Póllandi og mátti litlu muna að hann yrði drepinn af
þýska hernámsliðinu í stríðinu, en þá hafðist hann við í
gettóinu í Kraká. Þá varð hann fyrir árás morðingja meðan
svartamarkaðsbraskið geisaði sem ákafast og enn 1969 fór
hnífur morðingjans nærri honum: Ofstækisklíka myrti konu
hans, Sharon Tate, í Hollywood. Árið 1977, þegar hann vann
að kvikmyndaupptökum í Hollywood var honum stungið I
tugthús í 42 daga, þar sem 13 ára stúlka hafði kært hann fyrir
ósiðlegt samneyti við sig. Hann er kunnur af myndum á borð
við „Hnífurinn í vatninu,“ „Þegar Katelbach kemur“ og
„Dans blóðsugunnar“ og telst meðal allra fremstu leikstjóra
í Evrópu. Nú er hann aftur tekinn til starfa eftir sjö ára hvfld
og hefur lokið við gerð kvikmyndarinnar „Sjóræningjarnir“,
þar sem Walter Matthau fer með aðalhlutverkið. Hér má
segja að verið sé að gera gaman að gömlum og góðum
ævintýrasögum á borð við „Skytturnar þrjár“ og annað í þeim
dúr, en vart er gamanið jafn græskulaust.
Hér fer á eftir viðtal blaðamanna þýska blaðsins Stern við
leikstjórann, en það var tekið í París fyrir skömmu.
O
Æ. Æ.erra Polanski. Eftir erf-
iðleika við að koma „Tess“ á
framfæri 1979 munt þú hafa
strengt þess heit að snerta ekki
við kvikmyndagerð meir. En nú
kemur þú fram með myndina
„Sjóræningjarnir.“
Sv: „Sjóræningjana“ ætlaði ég
að kvikmynda þegar fyrir tíu
árum. Þegar framleiðandi minn
hvatti mig nú til þess að dusta
rykið af þeim áformum þá hikaði
ég ekki eitt andartak.
Sp: Hvers vegna vakti þetta
verk áhuga þinn?
Sv: Mér leist vel á handritið
og andrúmsloftið í sögunni. Ég
kunni vel við rauða kuflinn hans
Rauðs skipistjóra.
Sp: Og trélöppina?
Sv: Já, og trélöppjna. Þetta
tengist allt ást minni í æsku á
kvikmyndunum. Eftir stríðið sá
ég fyrstu amerísku kvikmynd-
irnar í Kraká, myndir eins og
Hróa hött og fleiri. Þá varð mér
Ijóst hvað hægt er að gera með
kvikmyndinni, þegar maður ger-
ir ekki annað en sitja á tréstól og
horfa á þessa flöktandi skugga á
tjaldinu. Maður féll alveg í stafi.
Én hvað „Sjóræningjana“
varðar, þá getur vel verið að
áhorfendur verði fyrir vonbrigð-
um með þá, að þeir leiti að
einhverri dýpri merkingu, sem
ég hef aidrei ætlað mér að leynd-
ist í myndinni.
Sp: Hvernig er það svo að sjá
eigin æskudrauma á tjaldinu?
Sv: Það er tómlegt. Þegar
maður er búinn að ljúka verkinu
og horfa yfir það er allt gamanið
búið. Því miður. Löngu síðar
gctur það þó gerst að maöur fari
að hafa gaman af eigin myndum.
Oftast er mér það þó hálfgerð
raun. Ég vil alltaf vera að breyta
einhverju sem mér þá finnst
barnalegt og vildi hafa öðru vísi.
Eina myndin sem þetta á ekki
við um er „Dans blóðsugunnar.“
Þar er tónninn sá rétti. Myndin
er létt og skemmtileg og minnir
mig á mjög skemmtilegt skeið á
ævi minni. En samt er þetta
áreiðanlega ekki besta mynd
mín.
Sp: Hverja telur þú besta?
Sv: „Þegar Katelbach
kemur." Þar hefur mér tekist að
ná mestu út úr kvikmyndinni
sem miðli.
Sp: Hverjar af myndum þín-
um mundir þú líta á sem „mála-
rniðlun," þ.e. myndir þar sem
þú hefur ekki komið nema hluta
af hugmyndum þínum til skila?
Sv: Það verður stöðugt að
gera málamiðlanir. Höfuðbar-
áttumál leikstjórans er þó að
hafa þær sem allra fæstar og láta
þær ekki breyta endanlegu út-
komunni.
Sp: Jean Luc Godard hefur
sagt að kvikmyndagerðarlist sé
sú list að kría út peninga.
Sv: Það er rétt. Hárrétt. Nú á
dögum eru hæfileikarnir ekki
nema tíu prósent, en viðskipta-
mennskan níutíu prósent. Þetta
er eilíf barátta. Þú gengur með
hugmynd í kollinum og vilt að
aðrir fái að sjá hana, en til þess
þarftu skara af fólki og einhvern
sem borgar þessu fólki kaup.
Allt er þetta lið þér fjandsamlegt
á einn eða annan hátt og versti
óvinurinn er sá sem borgar.
Sp: Þú hefur kallað leikara
óþolandi toppidjóta og samsafn
af apaköttum.
Sv: Já, og ætli þeir séu það,
eða hvað? Reynið að gefa þeim
banana og sjáið hve þeim
smakkast þeir vel. En ef satt
skal segja þá hef ég hitt gáfaða
leikara, þótt ekki séu þeir
margir. En óþolandi eru þeir.
Vegna starfs síns komast þeir í
þá aðstöðu að eftir nokkurra
mánaða vinnu við kvikmyndun-
ina geta þeir kúgað mann, eins
og þeim sýnist.
Sp: í hverju birtist þetta?
Sv: Þeir fara að gera sig erfiða,
henda hlutum frá sér, koma of
seint og reyna almennt að sýna
vald sitt. Svo er það hitt að þeir
leika margar stundir á dag,
stundum of margar og það verð-
ur til þess að þeir fara að verða
annað en þeir eru. Þetta hefur
áhrif á kollinn á þeim.
Sp: Hvernig þá?
Sv: Við skulum segja að þú
Sért mánuðum saman njósnari í
ókunnu landi og látist vera halt-
ur allan tímann. Eftir að heim
kemur er eins víst að þú haldir
áfram að haltra, eða gerir það
að minnsta kosti í huganum. Já,
þetta er hættuleg atvinna. Ég
kynntist þessu sjálfur, þegar ég
var leikari í París og Varsjá og
lék þar tvær stundir á dag í
Amadeus.
Sp: Er þetta ástæða þess að þú
vilt helst fá byrjendur til þess að
leika í myndum þínum?
Sv: Ég vil gjarna vinna með
þeim, því þeir eru svo hrifnæm-
ir, ferskir og óspilltir. Takist vel
til er líka gaman að sjá hvernig
sérhver af þeim breytist. Ef til
vill ætti ég að eignast börn.
Sp: Hefur þú það í hyggju?
Sv: Já. Ég gæti hugsað mér að
eignast að minnsta kosti eitt, -
stúlku.
Sp: Sem barn kynntist þú
óttalegum hlutum, þegar Þjóð-
verjar hersátu Pólland. Hefur
þér dottið í hug að gera kvik-
mynd um þessa reynslu?
Sv: Þegar ég geri kvikmyndir
styðst ég óneitanlega alltaf við
Walter Matthau er aðalleikarinn í mynd Polanski „Sjóræningjun-
um“.
einhverja reynslu. En sjálfsæfi-
sögulega mynd? - nei, það vil ég
ekki gera. Myndir mínar eru
byggðar á hugarflugi, vísvitandi
lygum. í ævisögum verða menn
að halda sig við bláberar stað-
reyndir. Það á ekki við í “show-
business.“
Sp: Skil ég þig rétt. Lítur þú á
verk þitt sem „showbusiness"?
Sv: Það er rétt. Kvimyndir
eru „showbusiness.“ Maður er
að segja þarna sögu, ekki satt?
Sp: En ef till vill svolítið
meira. Varla er það nein tilviljun
að oft eru olnbogabörn heimsins
aðalatriðið í myndum þínum?
Sv: Það er vegna þess að ég
hef gaman af því viðfangsefni.
Sp: Er þetta efni kannske
einkennandi fyrir þig? Á sinn
hátt varst þú sjálfur olnboga-
barn, að minnsta kosti varstu
öllum ókunnur, þegar þú fyrst
komst til Bandaríkjanna og
Frakklands.
Sv: Það er erfitt að segja um
hvort það að ég nota olnboga-
börnin svo mikið eigi sér rætur í
því að ég var sjálfur einskonar
olnbogabarn. Þið blaðamenn
viljið gjarna skilgreina mig eða
láta mig sjálfan fara að skil-
greina mig. En ég hef ekki
minnsta áhuga á því. Hvers
vegna hcf ég mætur á eggjaköku
með sveppum? Nú, aðeins
vegna þess að mér finnst hún
góð...
Sp: 1 æfisögu þinni segir þú að
mættir þú lifa á ný vildir þú
fremur verða leikari en leik-
stjóri. Hvers vegna?
Sv: Ég hef mætur á stöðu
leikarans, þessum umsvifalausu
viðbrögðum sem hann fær frá
áhorfendum. Þegar ég er að
gera kvikmynd dettur mér
stundum í hug að það væri gott
að mega vinna ótruflaður að
sínu verki, án þess að vera
sítruflaður af vandamálum og
deilum. Ég held að sem leikari
byðust mér fleiri færi á að gera
það sem ég vil.
Sp: Þú hefur orðið fyrir mörg-
um áföllum um dagana. Er
eitthvað það enn til sem gæti
komið út á þér tárunum?
Sv: Það er enginn vandi að
höfða til tilfinningaseminnar hjá
mér. Ég hrífst af Slökkviliðs-
hljómsveitinni, af lúðrasveitum.
Og af alls konar afrekum. Þegar
ég heyri um listamann, sem
hefur orðið að berjast hart fyrir
sínu og nær loks árangri, þá verð
ég ákaflega snortinn.
Sp: Þú ert orðinn 53ja ára.
Líður þér betur nú en þegar
þú varst þrítugur?
Sv: Já, mér líður betur. Verst
var að vera fertugur. Að vera
um fertugt er óskemmtilegur
aldur. Ef til vill tengist það því
að þá hugsa menn um það sem
þeir ætluðu að koma í verk og
hvað sé í vændum. Þú lítur í
spegilinn og telur þig sjá að
einhverjar grundvallarbreyting-
ar séu að gerast, líkt og þegar
Dorian Gray var að rotna í
sundur í sögu Wildes. Samt
skeður ekkert. En það er ekki
gaman að hugsa til þess að
maður sé að nálgast grafarbakk-
ann og horfa á rúmið, þar sem
líklegt er að maður deyi. Ég vil
eki deyja í rúminu, heldur fara
eins og leikarinn Coluche.
Sp: Hann dó í mótorhjóla-
slysi.
Sv: Auðvitað var það skelfi-
legt. En þegar ég fór að hugsa
málið datt mér í hug hve glæsi-
lega hann kvaddi. Hann var á
hátindi ferils síns umlukinn hópi
vina sinna, - og skyndilega er
allt búið.
Sp: En finnst þér ekki of
snemmt að deyja fertugur?
Sv: Jú, það er sorglegt og enn
sorglegra fyrir okkur en hann.
En ég held því fram að dauðinn
sé ekkert skelfilegur. En það að
deyja finnst mér skelfilegt. Ég
gæti dáið af skelfingu við hugs-
unina um það að deyja.
Sp: En nú dó faðir þinn úr
krabba fyrir skemmstu...
Sv: Já, og ég var ekki vanur
dauða af því tagi. Ég hef séð
menn deyja voveiflega, en það
var ekki fyrr en ég sá föður minn