Tíminn - 11.12.1986, Blaðsíða 14

14 Tíminn
Fimmtudagur 11. desember 1986
UMSAGNIR

lillllllll
illllillll
PLONTUHANDBÓKIN
Ný litmyndabók um íslenskar plöntur
höfundur Hördur Kristinsson grasafræðingur.
Bókaútgáfan öm og örlygur 1986.
Á námsárum undirritaðs var Flóra
íslands eftir Stefán Stefánsson „bibl-
ía“ þeirra sem þekkja vildu íslenskar
blómplöntur og byrkninga. Hafði
svo verið allt frá aldamótum. Margar
teiknaðar svarthvítar myndir voru í
bókinni en enginn kostur var þá á
litmyndum Næst bættust við bækur
Áskels Löve: Islenskar jurtir og
Fcrðaflóra. í ferðaflórunni voru
miklu fleiri myndir, þ.e. af öllum
tegundum bókarinnar. í bæði Stef-
áns og Áskels flórum er tegundum
raðað eftir skyldleika.
Svo urðu þáttaskil, litmyndir
komu til sögunnar. Fyrst kom bók
Ágústs H. Bjarnasonar: íslenskflóra
með litmyndum. Gömlu greiningar-
lyklarnir látnir lönd og leið, en í stað
skyldleikaeinkenna var nú aðallega
farið eftir lit blómanna, og tegund-
um skipt í flokka samkvæmt því.
Hinar teiknuðu litmyndir í bók
Ágústs eru góðar og olli þetta bylt-
ingu í aðferðum við greiningu og
gerði byrjendum mun léttara að
þekkja tegundir.
Víkjum nú að hinni nýju bók -
Plöntuhandbók Harðar Kristinssun-
ar. Þetta er mikið rit, 304 blaðsíður
með 382 litmy ndum af 365 tegundum
plantna (blómplantna og byrkn-
inga). Þetta er fyrsta bókin sem
birtir Ijósmyndir í litum af megin-
þorra íslensku flórunnar. Allra ann-
arra villtra íslenskra jurta er getið í
bókinni, þótt myndir vanti. Mynd-
irnar eru teknar í eðlilegu umhverfi
á vaxtarstöðum tegundanna. Þetta
er einnig fyrsta bókin sem sýnir með
litprentuðu korti fyrir hverja tegund
hvar á landinu hún vex.
Bókin er samin fyrir þá sem vilja
læra að þekkja íslenskar plöntur án
þess að hafa mjög mikið fyrir því -
fletta myndum og finna þannig teg-
undir. Auk litmyndanna eru ítarleg-
ar plöntulýsingar og skýringateikn-
ingar af ýmsuni plöntuhlutum, sem
einkenna tegundir. Teikningarnar
gerði Sigurður Valur Sigurðsson.
Flestar litljósmyndirnar hefur Hörð-
ur sjálfur tekið, en nokkrar eru
fengnar að láni. Fræðslumyndasafn
ríkisins hefur áður gefið út talsvert
safn af litskyggnum eftir Hörð.
Fremst í bókinni eru leiðbeiningar
um notkun hennar og fræðiorða-
skýringar. Hlutum jurtar, þ.e. rót,
stöngli, blöðum og blómi jurtar lýst.
Er byrjendum hollt að kynna sér þá
kafla fyrst, það léttir mjög notkun
bókarinnar.
Þegar farið er að fletta bókinni
kemur í ljós að í hverri opnu eru
plöntulýsingar á fyrri blaðsíðunni,
en litmyndir tegundanna á hinni
síðari. Á útbreiðslukortunum eru
vaxtarsvæðin með rauðum lit. Auð-
vitað vaxa tegundir mjög misþétt á
vaxtarsvæðunum, sumar nær alls-
staðar, en aðrar aðeins á strjálingi.
Flestar litmyndirnar eru mjög
góðar, skýrar og eðlilegar. En vitan-
lega má eitthvað að öllu finna.
Sumar smávaxnar tegundir verða
óeðlilega stórar að sjá á myndunum.
Sömuleiðis blóm fáeinna tegunda.
Myndavélin hefur verið svo nærri til
að fá skýrt fram viss atriði. Af mjög
stórvöxnum tegundum þyrfti helst
tvær myndir, það er yfirlitsmynd og
hina tekna nær af þeim plöntuhlut-
um sem mestu máli skiptir að sýna
nákvæmlega.
Má ncfna tré og runna og raunar
einnig ýmsar starir og grös.
Á bls. 25 er cinfaldur, mynd-
skreyttur lykill, seni sýnir eftir hvaða
einkennum plöntunum er raðað.
Þeim sem vilja fá ítarlegri upplýsing-
ar um breytileika og afbrigði ein-
staka tegunda og um skyldleika
þeirra, greiningu í ættir o.s.frv., skal
bent á Flóru íslands eftir Stefán
Stefánsson og Ferðaflóru eftir Áskel
Löve.
Hörður mun hafa unnið að bók
þessari ein fimm ár í hjáverkum, en
hann er nú prófessor við Háskóla
íslands. Vann við Náttúrugripasafn-
ið á Akureyri 1970-1977, enda er
hann Norðlendingur, fæddur og
uppalinn á nýbýlinu Arnarhóli í
Kaupangssveit í Eyjafirði. Hann
nam líffræði í Þýskalandi og lauk þar
doktorsprófi. Var síðan nokkur ár
við nám og rannsóknir við Duke
háskóla í Bandaríkjunum.
Mikill fengur er að Plöntuhand-
bók Harðar. Hefur þurft mikinn
áhuga, elju og nákvæmni til að
undirbúa og semja hana. Hafi hann
þökk fyrir verkið.
Ingólfur Davíðsson
Fimmtánda bindi
vinsæls bókaflokks
Aldnir hafa oröið. Frásagnir og fróöleikur 15.
bindi. Frlingur Davíðsson skráöi.
Skjaldborg 1986.
350 bls.
Sögumenn Erlings Davíðssonar í
þessu fimmtánda bindi bókaflokks-
ins Aldnir hafa orðið, eru sjö: Elín
Stefánsdóttir húsfreyja og ljósmóð-
ir, Miðfelli 5 í Hreppum, Finnlaugur
Pétur Snorrason frá Syðri-Bægisá í
Öxnadal, Helga Gunnarsdóttir á
Akureyri, Indriði G. Þorsteinsson
rithöfundur, Jóhann Árnason í
Rammagerðinni á Akureyri, Sigurð-
ur Elíasson iðnrekandi í Kópavogi
og Þórarinn Vigfússon skipstjóri á
Húsavík.
Eins og sjá má af þessari upptaln-
ingu sækir Erlingur sem fyrr viðmæl-
endur í ýmsar stéttir samfélagsins.
Af því leiðir að frásagnirnar í bók-
inni verða fjölbreytilegar og
skemmtilegar, enda hafa sögumenn
lifað margbreytilegu lífi og víða
komið við. Kunna þeir allir frá
mörgu að segja og svipar engum
tveim frásögnum saman, þótt sami
maður skrái þær allar. Segir það sitt
um hæfni skrásetjarans.
Ekki ætla ég mér þá dul að reyna
að meta hver frásagnanna í bókinni
sé best, eða hvort ein sé betri en
önnur. Sjálfum fannst mér þó for-
vitnilegast að lesa viðtalið langa við
Indriða G. Þorsteinsson rithöfund.
Indriði fer þar víða á kostum og
lesendur Tímans hygg ég að muni
hafa gaman af að lesa frásögn hans
af kynnum sínum við formenn Fram-
sóknarflokksins og af störfum sínum
á Tímanum. Önnur frásögn, sem
undirritaður hafði einkar gaman af
að lesa er sú, sem skráð er eftir
Jóhanni Árnasyni í Rammagerðinni
á Akureyri, en hann hefur margt
reynt og mörgum kynnst.
Varla þarf að hafa mörg orð um
gildi bókanna í þessum flokki, enda
hafa þær orðið flestum öðrum bók-
um vinsælli á undanförum árum.
í þeim er mikill fróðleikur saman
kominn, ágætlega skráður og þótt
sögumenn séu úr mörgum stéttum,
hygg ég að hæst beri jafnan frásagnir
af daglegu lífi. Þær eru orðnar giska
margar í bókunum fimmtán og óvíst
að annars staðar sé að finna á prenti
jafnmikinn fróðleik um daglegt
amstur fólks á þessari öld.
Jón Þ. Þór.
TÓNLIST
HJARTANS
MÁL
m mál
Sóímn <)!> Bcrgþor
syngja sigild log unt gledina,
sokjHiúiim oji astina
„Hjartans mál“ heitir nýútkomin
hjómplata þar sem Sólrún Braga-
dóttir og Bergþór Pálsson syngja
sígild lög um gleðina, söknuðinn og
ástina, við undirleik Jónasar Ingi-
mundarsonar. Halldór Víkingsson
sá um upptöku, en „Tape One“ og
„Alfa“ um aðrar tæknihliðar.
Sólrún og Bergþór eru við það að
Ijúka námi í sönglist vestur í Banda-
ríkjunum, og er námsferill þeirra
sagður hafa verið glæsilegur - fréttir
herma raunar, að Sólrún sé „komin
á samning" til tveggja ára við
óperuhús í Kaiserslauten í Þýska-
landi. Á umslagi plötunnar segir
Halldór Hansen m.a. um hið unga
söngfólk að þau séu enn svo ung að
árum, að blómi lífsins sé framundan;
þó hafi þau náð undraverðum ár-
angri á sviði sönglistarinnar, árangri
sem veki vonir um glæsta framtíð -
sem er ekkert smáræði frá slíkum
kunnáttumanni sem Halldór er.
Á plötunni syngja þau Sólrún og
Bergþór, ýmist hvort í sínu lagi eða
saman, 14 söngva, sem nær allir eru
alþekktir og vinsælir, mestmegnis
lög úr óperettum og söngleikjum -
Lehár, Óffenbach, Kern (Ol’ Man
Rivero.fl.l. Gershwin, svoeinhverj-
ir alþekktir séu nefndir. Einnig eru
þarna minna þekkt, en ennþá
skemmtilegri lög eftir Kurt Weill,
Poulenc og Eric Satie. í stuttu máli
afar skemmtileg og geðþekk plata.
Sólrún Bragadóttir hefur létta og
fallega sópranrödd, sem a.m.k. á
þessari plötu ber helst með sér
æskulega eiginleika eins og gleði eða
trega. Þarna eru ekki lög sem kalla
á dramatísk tilþrif, kannski á Lotta
Lenya eða aðrar þýskar söngkonur
af hennar skóla þátt í því að mér
finnst Sólrún syngja „Júkaí“ eftir
Weill of fallega. Jafnframt er það
ekki Bergþóri að kenna þótt maður
hafi heyrt Paul Robeson syngja „Ol’
Man River" og Louis Armstrong
„Bess, you is my woman now“ -
Bergþór syngur þetta mjög vel og
verður fróðlegt að heyra hinn unga
barítón takast á við veigameiri verk-
efni.
Á plötu þessari ber það til tíðinda,
auk þess sem söngur þeirra Sólrúnar
og Bergþórs heyrist í fyrsta sinn á
hljómplötu við ágætan píanóleik
Jónasar Ingimundarsonar, að Páll
Bergþórsson veðurfræðingur sýnir
sig að vera fiman textaþýðanda og
söngvaskáld: hann þýðir eða frum-
semur (?) langflesta textana sem
allir fylgja með á íslensku.
Útgefandi er Örn og Örlygur
(ÖÖ7), en það fyrirtæki er 20 ára um
þessar mundir, og er vel til plötunnar
vandað í hvívetna. Auk þess að vera
falleg og hrífandi hljómplata, sem
áður sagði, verður „Hjartans mál“ 1
væntanlega þegar fram líða stundir 1
merkileg heimild um þroskasögu
þessa mjög svo efnilega söngfólks.
Sig. St.
BÆKUR
é
Nýr og áhugaverður höf-
undur kveður sér hljóðs
NÍU
lyklar
eftir Ólaf Jóhann Ólafsson
Níu lyklar heitir smásagnasafn,
sem Vaka-Helgafell hefur gefið út
eftir ungan höfund, Olaf Jóhann
Ólafsson.
Smásögur Ólafs Jóhanns eru
ljósar og lifandi, bera skarpskyggni
höfundarins glöggt vitni og munu
teljast umtalsvert framlag til
íslenskrar bókmenntaiðju. Þetta er
fyrsta bók höfundarins en hér er
enginn byrjendabragur á
sagnagerð, þvert á móti bera
sögumar vott um öguð vinnubrögð,
látlausa en listræna framsetningu.
Ólafur Jóhann Ólafsson er 24 ára
Reykvíkingur. Hann hefur til þessa
lagt megináherslu á raunvísindi og
gegnir nú ábyrgðarstöðu hjá
alþjóðlega stórfyrirtækinu Sony í
Bandaríkjunum. En jafnframt hefur
hugur Ólafs ætíð hneigst að
húmanískum efnum og
bókmenntum enda af skáldum
kominn og alinn upp á miklu
bókmenntaheimili.
í forlagskynningu segir að
sögumar séu hreinar og tærar í
klassísku formi og gerist ýmist á
íslandi eða í Vesturheimi. Heiti
bókarinnar, Níu lyklar, gefur
vísbendingu um að milli
bókarspjaldanna finni lesandinn
eins konar lykla að ýmsum sviðum
mannlegs samfélags, lífsreynslu og
mannlegs eðlis.
Hér kveður sér hljóðs nýr og
einkar áhugaverður höfundur sem
veitt verður athygli, segir í
bókarkynningu.
Bókin Níu lyklar er unnin hjá
Prentstofu Guðmundar
Benediktssonar en kápuhönmm
annaðist Brian Pilkington.
Dagatöl
1987
Út eru komin litprentuð dagatöl
fyrir árið 1987. Dagatölin em með
völdum ritningargreinum,
jákvæðum boðskap til
hugleiðingar í dagsins önn. Um
þrjár gerðir er að ræða:
Sköpunin, veggdagatal með
myndum úr ríki náttúmnnar.
Hverjum degi ársins fylgir
ritningargrein og reitur fyrir
minnisatriði. Dagatalið kostar 295
krónur.
Börn og Vinir. Hér er um að ræða
hin vinsælu póstkortadagatöl með
barnamyndum. Þessum gerðum
er ýmist ætlað að standa á borði
eða hanga á vegg. Þessi dagatöl
kosta 255 krónur og 215 krónur.