Tíminn - 24.05.1987, Blaðsíða 4

4 Tíminn
Sunnudags-
LEIÐARI
Jarmið
Hvað er það sem vekur í brjóstum okkar slíka þrá
að hún ólgar út yfir alla sína bakka og fær ekki
dulist ? Ástríður ofurmennanna verða bleikar af
öfund og þeir líta í kringum sig með flóttalegu
augnaráði. Það er þeirra vandi en ekki okkar.
Ástin á lífinu og þrótturinn til að lifa, stendur
sjaldan í blóma sem núna. Sauðburður, kýrburður,
stjórnarmyndun, skólaslit og fardagar. Hver og
einn kálfurinn brýst um og krefst þess að fá að lifa.
Ekki vegna þess að hann hafi farið þess á leit við
nokkurn að til hans yrði stofnað með getnaði,
heldur vegna þess að hann er nú einu sinni orðinn
til. Hér erum við og hvað getum við svo sem annað
gert eins og málum er komið.
Lífið í brjóstum okkar tekur kipp er við heyrum
í jarmandi lambi og enn og aftur þegar kálfurinn
baular í krafti þess að hann á fullan rétt á
kúamjólkinni. Hvað á það að þýða að rugla hann
í ríminu með fjálglegu tali um nútímalegan
fullvirðisrétt ?
Nú er verið að sýna í Þjóðleikhúsinu verk eftir
Spánverjann Lorca. Þar stendur Yerma á sviðinu
mestalla sýninguna og stynur undan því að fá ekki
að þjóna þeim eina sanna tilgangi lífsins er hjartað
krefst af henni. Barmur hennar stynur undan því
að fá ekki að elska og að fá ekki að lifa og að fá
ekki að geta af sér barn. Þrátt fyrir heitar bænir til
Guðs við logandi kertaljós, verður henni ekki að
óskum. Blákaldur raunveruleikinn - barnleysið -
leiðir hana að Iokum til hinna verstu verka.
Kverkatakið er skilgetið afkvæmi örvæntingarinn-
ar og um leið er það móðir glötunarinnar.
Yerma er fædd til að þjást og húsið sem hún flutti
inn í, er hún var bónda sínum gefin, er reist á
traustum og ríkulegum grunni bölvunar og ótta.
Bóndinn er valdhafi, auðvald og óðalsbóndi, en
hún er að berjast við öll þessi köldu gildi með
sakleysi æsku sinnar eitt að vopni.
Grundvallarþráin er í takt við kenningu kirkj-
unnar og kröfu samfélagsins. Þrá móður til að geta
af sér sitt eigið barn. Þráin eftir því að fá að leggja
varir nýrra kynslóða að sínum eigin brjóstum og
að fá að ala afkvæmi sín upp í sama sakleysi
æskunnar og hún sjálf bar í brjósti. Sú var þráin í
brjóstum foreldra hennar og foreldrum þeirra.
Þráin sem í okkar brjóstum brennur og svellur er
af hinum sama toga, eða hvað? Hvað getum við sagt
þegar við horfum upp á okkar eigin afkvæmi er við
gátum af okkur í kosningunum til Alþingis.
Eru það óbyrjur sem koma til með að grípa
hverja aðra kverkataki í örvæntingarfullri löngun
til að verða settar á yetur?
Hvað sem jarminu líður þá hafa viðræður
þessara afkvæma dregist úr hömlu. Málefnin hefur
ekki skort. Verkin bera lítinn ávöxt. Mál er að
kreppunni linni og hjarðirnar lembi sig.
Umsjón Helgarblaðs:
Atli Magnússon
Bergljót Davíðsdóttir
Kristján Björnsson
Sunnudagur 24. maí 1987
lllllllllllllllllllllllll erlend MÁL .Þorarinn Þorannsson
Hindra íhaldsöflin í
Nato samninga Reagans
og Gorbatsjovs?
Sérfræðingar Nato á bandi bandarísku haukanna
INNAN Atlantshafsbanda-
lagsins standa nú harðari deilur
en nokkru sinni fyrr, og getur
vel svo farið, að þær eigi eftir
að ríða bandalaginu að fullu,
ef ekki tekst að leysa þær með
skaplegum hætti.
Deilurnar eru alvarlegri en
ella vegna þess, að þær eru
' pólitísks eðlis og á vissan hátt
flokkspólitískar, þar sem hægri
flokkar og vinstri flokkar, sem
hafa stutt bandalagið, eru
orðnir á öndverðum meiði um
hlutverk þess. Hægri flokkarn-
ir, undir forustu manna eins og
Kohls í Vestur-Þýskalandi og
Chiracs í Frakklandi eru van-
trúaðir á friðarviðleitni Reag-
ans forseta og viðræður risa-
veldanna um afvopnun, en
vinstri menn og frj álslyndir
eins og Genscher utanríkisráð-
herra Vestur-Þýskalands vilja
stuðla að bættri sambúð risa-
veldanna og samdrætti í víg-
búnaði þeirra.
Hinir svonefndu haukar eða
hernaðarsinnar í Bandaríkjun-
um, sem vinna gegn friðarvið-
leitni Reagans og vilja efla
vígbúnað í stað afvopnunar,
hafa fundið góða bandamenn í
þeim Kohl og Chirac, en þó
fyrst og fremst í svonefndum
hernaðarlegum sérfræðingum
Atlantshafsbandalagsins, sem
hafa aðallega stundað vígbún-
aðarfyrirætlanir. Ofthefurver-
ið mikill ágreiningur milli
þeirra og stjórnmálamanna,
sem hafa lagt áherslu á að
vænlegasta leiðin til að tryggja
friðinn væri spennuslökun og
samdráttur hervæðingar, en
ekki aukið vígbúnaðarkapph-
laup.
GÓÐAR VONIR sköpuðust
eftir Reykjavíkurfund leiðtoga
risaveldanna, þótt ekki næðist
fullt samkomulag þar. Fyrst á
eftir var eins og snurða hlypi á
þráðinn, en það stóð ekki lengi
sem betur fór. Um skeið hefur
virst eins og samkomulag hafi
náðst milli risaveldanna um
takmarkaðan áfanga í rétta
átt, eða útrýmingu meðal-
drægra kjarnorkuvopna í Evr-
ópu. Menn voru farnir að
vænta nýs fundar Reagans og
Gorbatsjovs, sem haldinn yrði
síðar á þessu ári, þar sem
gengið yrði formlega frá þess-
um áfanga, en í slóð hans
myndi svo fylgja annað og
meira.
Þetta sætti gagnrýni hauk-
anna í Bandaríkjunum, sem
töldu Reagan og þá ekki síður
Nancy Reagan vera að bregð-
ast þeim. Þeim barst bráðlega
óvæntur stuðningur frá Vestur-
Evrópu, þar sem voru þeir
Kohl og Chirac og sérfræðingar
Nato. Þessir menn segjast að
vísu ekki mótfallnir samning-
um milli risaveldanna, en þeir
hafa keppst við að finna upp
ýmsar ástæður til að tefja
samningana og koma þannig í
veg fyrir þá. Þeim er ljóst, að
stuttur tími er til stefnu, því að
takist Reagan ekki að semja á
þessu ári, er ólíklegt að hann
geti það á næsta ári, sem verður
-kosningaár.
Shultz utanríkisráðherra
Átyllurnar, sem hafa verið
fundnar upp, eru hinar furðu-
legustu. Ein er sú, að einnig
verði að semja um útrýmingu
meðaldrægra kjarnavopna
í Asíu og rjúfaj samkomulag,
sem Reagan' og Gorbatsjov
voru búnir að gera um það á
Reykjayíkurfuridinum. Þetta er
bersynilega fundið upp til að
tefja samningana. Önnur er
sú, sem er runnin frá Wein-
berger, varnarmálaráðherra
Bandaríkjanna, að kjarna-
vopnum verði fjölgað á kafbát-
um í norðurhöfum og komi
þau í stað meðaldrægu flaug-
anna, sem verði fjarlægðar frá
meginlandi Evrópu.
Þetta þýddi ekki neinn sam-
drátt kjarnavopna, en fellur
vel inn í hugmyndir haukanna
í Bandaríkjunum og sérfræð-
inga Nato, sem vilja auka víg-
búnaðinn á Norður-Atlants-
hafi, en einn þátturinn í þeim
fyrirætlunum er varaherflug-
völlur á íslandi. Frá íslensku
sjónarmiði hlýtur það að vera
umhugsunarverð spurning,
hvort ísland á lengur heima í
Nato, ef eitthvað verður úr því
að Nato beiti sér fyrir fjölgun
kjarnavopna í hafinu.
George F. Shultz utanríkis-
ráðherra hefur nýlega birt
grein, þar sem hann mótmælir
þeirri kenningu, að fyrirhugað-
ur samningur Reagans og Gor-
batsjovs um útrýmingu meðal-
drægra eldflauga í Evrópu,
veiki óeðlilega varnir Vestur-
Evrópu og fjölga þurfi öðrum
kjarnavopnum í stað þeirra.
Hann bendir á, að eftir sem
áður verði til taks í Evrópu
flugvélar búnar kjarnavopn-
um, auk þess sem kafbátar
búnir eldflaugum séu í næsta
nágrenni. Þannig hefur Shultz
á ótvíræðan hátt hnekkt helstu
mótbárum haukanna og sér-
fræðinga Nato.
EINS OG MÁLIN standa nú
er erfitt að spá um framtíðina,
og vel getur svo farið, að
haukarnir í Bandaríkjunum og
sérfræðingar Nato verði ofan
á, og ekkert verði úr samning-
um Reagans og Gorbatsjovs
og málalok dragist fram yfir
forsetakosningar í Bandaríkj-
unum. Af því mun vafalaust
leiða vaxandi átök milli íhalds-
afla og frjálslyndra afla innan
Nato. Þýsku hershöfðingjarn-
ir, sem sennilega dá í hjarta
sínu Bismarck og Vilhjálm
keisara, munu leggja fast að
Kohl að finna ráð til að tefja
viðræður risaveldanna. Varn-
armálaráðherra Vestur-Þýska-
lands hvetur eindregið til þess.
Vestur-Þjóðverjar eru hins
' vegar á öðru máli eða yfirgnæf-
andi hluti þeirra. Skoðana-
kannanir hafi leitt í ljós, að um
60% þeirra, sem svöruðu, eru
fylgjandi því að samið verði
um meðaldrægu eldflaugarnar
á grundvelli samkomulagsins í
Reykjavík. Fylkiskosningarn-
ar, sem fóru fram í Vestur-
Þýskalandi s.l. sunnudag, tala
sama máli. Þetta ætti að vekja
Kohl til umhugsunar.
Ég minnist í þessu sam-
bandi, að ég hefi ekki verið
hrifnari af öðrum forseta
Bandaríkjanna en Eisenhow-
er. Ég var á þingi Sameinuðu
þjóðanna, haustið 1956, þegar
Frakkar og Bretar í samræmi
við gamla nýlendustefnu sína,
ætluðu að ráðast inn í Egypta-
land. Eisenhower ekki aðeins
neitaði þeim um stuðning,
heldur rak þá heim með heri
sína. Reagan endaði forseta-
feril sinn vel, ef hann færi í
spor Eisenhowers og léti ekki
Kohl og Chirac segja sér fyrir
verkum.