Tíminn - 04.03.1988, Blaðsíða 10

10 Tíminn
Föstudagur 4. mars 1988
'lllllllllllllllllllllillllll AÐUTAN i- ................................................................ ''' : ■: ..............:
Stríðið milli írans og íraks hefur staðið í rúm 7 ár og mikið mannfall verið
hjá báðum. Margir óttast að erfitt verði að fá bæði ríkin til að fallast á að
semja frið, en aðrir þykjast sjá að vinna megi úr ályktun Öryggisráðs
Sameinuðu þjóðanna þannig að farsæl lausn fáist.
Fer að sjá fyrir
endann á stríði
irana og íraka?
Ýmislegt þykir benda til
Ekki alls fyrir löngu birtist eftirfarandi fréttaskýring eftir
Gary Sick í The New York Times og kveður þar við nýjan
og bjartsýnni tón í málum írans og Iraks en áður. Að vísu
bera nýjustu fréttir frá þessum stríðshrjáðu löndum ekki
merki mikils sáttavilja, þar sem bæði ríkin eru önnum kafin
að skjóta eldflaugum á höfuðborgir hvort annars með
tilheyrandi mannfalli og tjóni. En sá maður sem Gary Sick
vitnar til er hnútum mjög kunnugur og vonandi hefur hann
sitthvað til síns máls.
Abdallah, krónprins Saudi-
Arabiu lýsir skoðun sinni
„Ef stríðinu milli írans og íraks
lýkur ekki á árinu 1988 verður
a.m.k. farið að sjá fyrir endann á
því.“ Þessi skoðun, sem er í algerri
andstöðu við það ríkjandi álit að
þetta stríð sé átök, sem ekki sé
hægt að binda enda á, var látin í
Ijósi fyrir nokkrum vikum. Það var
ekki einhver spekingur í hæginda-
stól víðs fjarri vígvellinum sem
lýsti þessari skoðun sinni heldur
enginn annar en Abdallah krón-
prins Saudi Arabiu, sem var þá
nýkominn úr ferð til höfuðborga
helstu Arabaríkja í kjölfar fundar
leiðtoga Arabaríkja við Persaflóa,
en þar hafði einmitt þetta enda-
lausa stríð verið eitt helsta um-
ræðuefnið.
Abdallah á sér ekki enn sem
komið er marga skoðanabræður en
þó þykir mörgum auknar vísbend-
ingar sjáanlegar þess efnis að þetta
að því er virðist endalausa stríð
kunni að vera á góðri leið með að
taka enda.
Stórsókn írana sem
ekki skilaði árangri
Fyrir u.þ.b. einu ári hrintu íranir
af stað geysilegri stórsókn sem
ætlað var að komast í gegnum
öflugar vamir íraka umhverfis suð-
lægu borgina Basra. Sú sókn, sem
hafði verið í undirbúningi í heilt
ár, var að öllum líkindum best
skipulagða, best vopnum búna og
snjallast útfærða aðgerð í hinni
löngu sögu þessa blóði drifna
stríðs. En sóknin mistókst. Varnir
fraka létu ekki undan síga og
forystumenn frana urðu að spyrja
sjálfa sig þeirrar spurningar hvort
líkur væru til að ein sókn í viðbót
myndi takast þegar þessi stór-
brotna tilraun hafði runnið út í
sandinn.
íranir breyta um
hernaðartækni
í júní 1987 tilkynnti yfirmaður
hinna herskáu írönsku byltingar-
varða nýja bardagaaðferð. Hann
sagði að hernaðaráætlanir írana á
næsta ári yrðu ekki fólgnar í einni
risavaxinni sóknaraðgerð eins og
áður heldur „í röð afmarkaðra
aðgerða og röð stærri aðgerða...
Við höfum áætlanir um að skipu-
leggja, þjálfa og vopnvæða fjöl-
mennt lið í írak sj álfu... Þar verður
nýja víglínan." Þessi nýja her-
tækni, sem allir aðalforystumenn
írana Iýstu stuðningi við, leiddi af
sér tvenns konar raunhæfar af-
leiðingar.
í fyrsta lagi fóm íranir að sjá
Kúrdum fyrir vopnum og þjálfun
til skæruliðaaðgerða, í félagi við
íranska byltingarverði, í norður-
hluta íraks. I öðru lagi sýndu
yfirvöld í Teheran engan Iit á að
gera nauðsynlegar undirbúnings-
aðgerðir fyrir nýja baráttu um
Basra, og gáfu þar með í skyn að
árið í ár kunni að vera það fyrsta
síðan strfðsátök hófust þar sem
hvorugt ríkið leggur út í meiri
háttar árásaraðgerðir.
Þessi nýja hernaðartækni hefur
líka sett sín spor á utanríkisstefnu
írans. 20. júlí 1987 var samþykkt
samhljóða í Öryggisráði Samein-
uðu þjóðanna skuldbindandi álykt-
un um að binda enda á ófriðinn
milli ríkjanna. Það var opinbert
leyndarmál innan Sameinuðu
þjóðanna að þessari ályktun var
ætlað að veita frak alþjóðlegan
þess
stuðning og refsa jafnframt fran.
í fyrstu grein ályktunar 598 er
þess krafist að nú þegar verði
komið á vopnahléi og ríkin bæði
kalli heri sína heim áður en þau
setjist að samningaborði til að
setja niður deilumálin. Þar sem
aðeins íran hafði bætt við sig
landsvæði utan landamæra sinna,
þýddi þetta einfaldlega að ætlast
var til að yfirvöld í Teheran gæfu
eftir sinn aðalávinning áður en
samningaumleitanir hæfust. Þess
vegna var búist við því að íranir
höfnuðu ályktuninni og hrintu þar
með af stað annarri ályktun um að
setja á þá vopnabann.
Hver átti upptökin?
Ýmsum til undrunar höfnuðu
yfírvöld í Teheran ekki ályktuninni
en einblíndu á 6. greinina, þar sem
gert er ráð fyrir að koma á fót
hlutlausri nefnd til að grafast fyrir
um hvort ríkið hafi átt upptökin að
styrjöldinni. íranskir embættis-
menn sögðu Javier Pérez de Cuéll-
ar, aðalritara Sameinuðu þjóðanna
að ef slíkri nefnd yrði komið á
laggimar, væru þeir reiðubúnir að
virða óformlega skilmála vopna-
hlésályktunarinnar á meðan nefnd-
in væri að störfum.
íranir, og flestir aðrir sem hafa
kynnt sér málin, eru þeirrar
skoðunar að írakar hafi hafið stríð-
ið í september 1980, þegar þeir
réðust inn í íranska héraðið Khuz- j
estan. frakar bera því hins vegar ;
við að þeim hafi verið ögrað til að
grípa til vopna. íranir reiddust því
að Öryggisráðið lét það undir höf-
uð leggjast 1980 að benda á írak
sem árásaraðilann eða að fara fram
á að íraskar hersveitir drægju sig
aftur til baka til fraks. í augum
írana myndi sú nefnd sem yrði
komið á fót skv. 6. grein ályktunar
598 leiðrétta þessa vangá og leggja
grundvöll að kröfugerð írana fyrir
stríðsbætur. Það þarf varla að taka
fram að írakar hafa barist hart
gegn tilraunum írana á alþjóða-
vettvangi og krefjast þess að álykt-
un 598 verði einungis framfylgt
nákvæmlega eins og hún var
samþykkt.
Stríöslok ekki
bara óskhyggja
saudi-arabiska prinsins?
Athugasemd Abdallahs krón-
prins um raunhæfan enda á stríðinu
á árinu 1988 getur átt einhverjar
traustari stoðir en óskhyggjuna
eina saman. Ef stríðið er nú komið
á það stig að snúast um í hvaða röð
eigi að framfylgja skilmálum álykt-
unar 598, getur ekki verið óyfir-
stíganlegt að finna snjalla lausn á
málinu á alþjóðlegum stjórnmála-
vettvangi.
Aðalritari Sameinuðu þjóðanna
hefur þegar sett fram - með stuðn-
ingi Öryggisráðsins - áætlun í níu
liðum sem gæti orðið grundvöllur
að málamiðlun. Við þessar kring-
umstæður væri ábyrgðarlaust að
samþykkja vopnabann án þess að
kanna fyrst möguleikana á að
semja vopnahlé. Það má ekki
minna vera við þessar breyttu að-
stæður en að annað hvort aðalritar-
inn sjálfur eða sérlegur fulltrúi,
sem hann tilnefndi, fari í heimsókn
á svæðið, rétt eins og Pérez de
Cuéllar gerði sjálfur í umræðunum
um Afganistan.
Öryggisráðið verður að komast
að niðurstöðu. Vill það leita mála-
miðlunarlausnar á bardögunum,
þar sem bæði íranir og írakar yrðu
að sýna sveigjanleika, eða óskar
ráðið þess eingöngu að refsa írön-
um? Það liggur í augum uppi hvor
kosturinn er æskilegri og meira
knýjandi.
LESENDUR SKRIFA

■III
Blóðflokkar og banaskot
Blóðflokkar
Tækniöld okkar býður uppá ým-
iskonar framþróun og öryggi. Þrátt
fyrir það linnir ekki slysum á með-
bræðrum og -systrum.
Auk skírnarnafns er einstak-
lingurinn skráður með sérstöku
nafnnúmeri og á næstunni með ein-
staklingsbundinni kennitölu.
Eitt tel ég þó vanta á þessi skírteini
og það er tilgreindur blóðflokkur
viðkomandi.
í alvarlegum slysum, þar sem
snöggrar blóðgjafar er þörf, gæti
skráning blóðflokks á persónuskil-
ríki flýtt fyrir aðgerðum og veitt
ómælt öryggi.
Við nútíma tækni ætti þessi skrán-
ing að vera auðveld og raunar
sjálfsögð.
Ég verð að játa, að mér er ekki
ljóst hvaða blóðflokki ég tilheyri.
Svo mun og vera um velflesta,
jafnvel þótt þeir sumir hverjir hafi
notið blóðgjafar.
Ég vona að fólk framtíðarinnar
íhugi þennan öryggisþátt.
Jón Kristgeirsson
skólastjóri og
Herdísarvíkur-Surtla
Frá upphafi hefi ég reynt að
eignast bókaflokkinn „Aldnir hafa
orðið“ sem Erlingur Davíðsson rit-
stýrir og bókaútgáfan Skjaldborg
gefur út.
Þegar ég, nú um jólin, var að lesa
16. bókina rakst ég á missögn sem ég
vil hér með reyna að leiðrétta.
Á blaðsíðu 41 tel ég að rangt sé
farið með víg Herdísarvíkur-Surtlu
og vísa til meðfylgjandi ljósrits úr
„Öldinni okkar 1951-1960“. Auk
þess eru mér minnisstæðar fréttir um
þetta í Tímanum 1952.
Þessir „Fjórir menn vopnlausir",
er fréttin greinir frá, voru Jón Krist-
geirsson og félagar hans, sem ætluðu
að ná Surtlu lifandi. Þeir munu ekki
hafa vitað um vígamennina fyrr en
um það bil að skotið reið af á ána og
að sögn munaði mjóu að einn af
félögum Jóns yrði fyrir skoti.
Sá vígglaði hefur eflaust gengið
eftir auglýstum skotlaunum, sem að
sögn voru kr. 2.000,00. Hann mun
ekki hafa heitið Jón Kristgeirsson.
Þótt Stefán Valgeirsson og Jón
Kristgeirsson hafi verið á öndverðri
skoðun um störf á Keflavíkurflug-
velli, eða annarsstaðar, þykir mér
nokkuð langt gengið að ætla að klína
á látinn heiðursmann verknaði sem
hann átti ekki þátt í.
Slíkt er hálfgerð krummafjöður á
álftaham sögumanns, sem hann auk
þess hefur enga þörf fyrir.
Ég þekkti Jón Kristgeirsson mæta
vel og átti því láni að fagna að eiga
hann sem góðvin. Hann var kennari
minn við Haukadalsskóla 1930-31
og síðar skólastjóri á Hólmavík um
9 ára skeið þar sem hann kvæntist
frænku minni, Kristínu Tómasdótt-
ur.
Dugnaður hans og harðfylgi var
mikið. Hálfvelgja honum fjarri
skapi.
Mér fannst ekki hægt að komast
hjá að vekja athygli á, að stjórnmála-
mannarök eru ekki ævinlega þau
haldbestu. 9/21988
Ingimundur á Hóli