Tíminn - 15.02.1989, Blaðsíða 8

8 Tíminn
Miðvikudagur 15. febrúar 1989
Tíminn
MÁLSVARIFRJÁLSLYNDIS, SAMVINNU OG FÉLAGSHYGGJU
Útgefandi: Framsóknarflokkurinn og
Framsóknarfélögin í Fteykjavík
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar:
Aðstoðarritstjóri:
Fréttastjórar:
Auglýsingastjóri:
Kristinn Finnbogason
Indriði G. Þorsteinsson ábm.
IngvarGíslason
OddurÓlafsson
Birgir Guðmundsson
Eggert Skúlason
SteingrímurGíslason
'Skrifstofur: Lyngháls 9, Reykjavík. Sími: 686300. Auglýsingasími:
680001. Kvöldsímar: Áskrift og dreifing 686300, ritstjórn, fréttastjórar
686306, íþróttir 686332, tæknideild 686387. Setning og umbrot:
Tæknideild Tímans. Prentun: Blaðaprent h.f.
Póstfax: 68-76-91
Lífskjörin
í dag renna út þau ákvæði bráðabirgðalaga,
sem heimiluðu stöðvun kauphækkana, og er
ljóst að tíu félög verða með lausa samninga
fyrsta kastið. En þó svo sé er alveg víst að
launþegahreyfingin í landinu leitar samstöðu
um kjaramálin. Þröngt verður um samninga, og
hafa vinnuveitendur þegar lýst því yfir að ekki
verði hægt að semja um kauphækkanir.
Fyrsta samningalota verður háð af BSRB og
fjármálaráðuneytinu, og munu aðrir samningar
í landinu fara mjög eftir niðurstöðum þess
samkomulags sem hinir fyrrgreindu aðilar gera
með sér. Forystumenn BSRB hafa þegar lýst
yfir að þeir vilji í viðræðum sínum við fjármála-
ráðherra þrýsta á stjórnvöld um ýms efnahags-
mál, svo sem vaxtamál og skattamál.
Hvað launahækkanir snertir segir fjármála-
ráðherra, að ekki verði hægt að gera samninga,
sem feli í sér kostnaðarhækkanir fyrir ríkissjóð.
Að því leyti er ríkið í sömu aðstöðu og
vinnuveitendur þegar gengið verður til samn-
inga, en hins vegar bendir ráðherra á, að hægt
verði að bæta kjör hinna lægst launuðu með
annarri tekjuskiptingu. Prátt fyrir augljósa al-
menna erfiðleika er samt stefnt að því að
kaupmáttur launa verði óbreyttur í lok ársins.
Þær staðreyndir sem nú liggja fyrir þegar
kjarasamningar eru að hefjast sýna ótvírætt þá
erfiðu stöðu sem launþegahreyfingin og við-
semjendur hennar horfast í augu við. Mitt í
björgunaraðgerðum ríkisstjórnarinnar, sem
miða að því að halda atvinnuvegunum á floti
hafa komið fram hugmyndir um 10% kaup-
hækkun frá ASÍ. Ekki verður séð hvernig við
slíkri kröfu verður brugðist. Því er hins vegar
heitið að halda óbreyttum kaupmætti út árið.
Eflaust verður það ekki auðvelt eftir því ástandi
að dæma sem nú ríkir á vinnumarkaði. Nú
verður samið um lífskjör og það skiptir auðvitað
mestu fyrir launþegahreyfinguna og atvinnuveg-
ina, að komandi samningar skerði þau ekki.
Með samstöðu þjóðarinnar allrar er hægt að
vinna sig út úr þeim vanda, sem nú steðjar að
þjóðfélaginu. Það hlýtur að vera skylda þeirra
sem með samningamál fara, að ætlast til af
sjálfum sér og öðrum, að lagst verði á árar til að
hindra að nýjar holskeflur ófarnaðar dynji yfir.
Óskir BSRB um að ræða vaxtamál og skattamál
benda einmitt til þess að holskeflurnar eigi að
varast. íslendingar hafa áður átt í erfiðleikum,
en okkur hefur tekist að vinna okkur út úr þeim
skref fyrir skref. Slík skref ber að taka í
komandi samningum, og mörgum öðrum þátt-
um atvinnu- og efnahagslífs í landinu á næstu
mánuðum.
GARRI
Ný háskólakennsla
Garri hefur dálítið frétt af því
hvernig gengið hefur með hið nýja
kcnnsluform í Samvinnuskólanum
í Bifröst. Eins og margir muna var
breytt þar um nýlega og náminu
lyft upp á háskólastig. Núna getur
fólk án stúdentsprófs stundað þar
undirbúningsnám í einn vetur og
haldið síðan áfram í tvo vetur við
hagnýtt nám í rckstrarfræðum.
Þeir sem hafa stúdentspróf geta
hins vegar farið beint inn í rekstrar-
fræðinámið þar.
Það var vissulega spáð misjafn-
lega fyrir þvi í upphafi þegar ákveð-
ið var að lyfta Samvinnuskólanum
í Bifröst upp á háskólastig. Ýmsir
töluðu þannig að það værí vonlaust
dæmi að ætla sér að reka háskóla
lengst uppi í Borgarfjarðardölum.
Keynslan til þessa hefur hins
vegar ekki sýnt annað en að þetta
hafi gcngið vel. Munar þar kannski
mestu um stórbættar samgöngur.
Núna er nefnilega ekki nema
tveggja tíma akstur frá Reykjavík
að Bifröst og daglegar ferðir á
milli.
Með merka sögu
Samvinnuskólinn á sér orðið
langa og merka sögu. Hann starf-
aði lengi í Reykjavík undir öruggri
stjórn Jónasar Jónssonar frá
Hriflu. Fyrir hálfum fjórða áratug
var ákveðið að flytja hann að
Bifröst. Þá, líkt og nú, vantaði
raunar ekki hrakspárnar. Það átti
að vera óðs manns æði að reka
skóla í verslunarfræðum lengst
uppi í sveit.
Reynslan sýndi hins vegar að
skólahald samvinnumanna í Bif-
röst tókst ineö eindæmum vel.
Þaðan hefur komið stór hópur
fólks með trausta og haldgóða
verslunarmenntun. Margir hafa
haldið til starfa í fyrirtækjum sam-
vinnumanna en aðrir hafa leitað
annað eins og gengur. Og ánægja
nemenda þar ineð skóla sinn hefur
hvað best sýnt sig í þeirri tryggð
sem þeir sýna honum í verki og
meðal annars kcmur fram í öflugu
félags- og útgáfustarfi þeirra.
Það fer heldur ekki á milli mála
að allar menntunarkröfur hér í
þjóðfélaginu eru að stóraukast.
Núna sækja viðskiptafræðingar í
störf sem áður voru skipuð fólki
með próf frá Samvinnuskóla eða
Verslunarskóla. Menn geta deilt
um nauðsyn þessa, en það er samt
orðið að staðrcynd.
Líka er stúdcntsprófið orðið
margfalt algengara núna en var, og
raunar hægt að Ijúka þvi mun víðar
á landinu en fyrrum. Þessu fylgir
að eftirspurn eftir menntun á
háskólastigi hcfur einnig stórauk-
ist. Þannig hcfur sá hópur fólks
stækkað sem vill stunda framhalds-
nám eftir stúdentspróf, á sama
tíma og menntunarkröfur til hinna
ýmsu starfa úti í þjóðfélaginu hafa
aukist. Þörfin fyrir að auka fram-
boð á námi á háskólastigi er því
orðin töluvert brýn.
Slátrunarstörf
Nú er Garrí langtífrá sérfróður
um málefni Háskóla íslands. Hann
veit þó að þeirri stofnun er ætlað
að taka við því fólki sem lýkur hér
stúdentsprófi.
Aftur á móti hefur Garri marg-
hcyrt það á ungum kunningjum
sinum síðustu árin að mörgum
þeirra óar beinlínis við því að fara
inn í Háskólann. í því sambandi
hefur hann hcyrt orð eins og verk-
smiðjumenntun og sláturhús notuð
um starfsemina þar. Hann hefur
heyrt um að kennarar séu þar með
hátt á annað hundrað nemendur i
tíma í einu, og að helsta verk þeirra
í annarlok sé að fella umtalsverðan
hluta af nemendahópnum.
Nú veit Garri einnig að í
kennaraliði Háskóla íslands er
mikið af ágætu fólki sem vill vinna
störf sín vel. En það hlýtur að vera
óskcmmtilegt fyrir kennara að taka
kannski við eitt til tvö hundruð
nemenda hópi að hausti, vitandi
það að hann þarf að fella allt upp í
helming í janúar og máski fleiri til
viðbótar að vori. Slíkt starf er ckki
kennsla af því tagi sem gefur
kennara ánægju og nemendum
aukinn þroska. Slíkt er siátrunar-
starf.
Yfirfullur háskóli getur aldrei
orðið verulega eftirsóknarverð
menntastofnun. Hann er í stór-
hættu á að verða að ópersónulegri
verksmiðju eða sláturhúsi. Þess
vcgna er orðin greinileg þörf fyrir
það hérna að námsmöguleikum
eftir stúdentspróf sé fjölgað. Meðal
annars fyrír það fólk sem vill afla
sér haldgóðrar starfsmenntunar,
án þess að sökkva sér of djúpt
niður í sérfræði hinna akademísku
fræða, og halda síðan út í atvinnu-
lífið. Þess vegna lofar hin nýja
starfsemi að Bifröst í rauninni
ákaflega góðu. Garri.
Illllllllillllllllllllill VÍTT OG BREITT
Púðurkerlingar markaðsfræðinnar
„Frelsi almennings til að ráðstafa
að vild arði eigin vinnu og hugvits
er grundvöllur nútíma hagkerfis."
Það er markaðsfræðingur sem
upplýsir þessi heilögu sannindi á
viðskiptasíðu Mogga í gær og er
tími til kominn að kynna okkur
grundvöllinn að frjálshyggjunni.
Það er ekki ónýtt fyrir þann al-
menning sem neyðist til að verja
helmingi eða jafnvel meiru af tekj-
um sínum í húsaleigu eða afborg-
anir af íbúðarholu sem í raun eru í
eigu sjóða og banka, að frétta
hvernig hann stendur undir hag-
kerfinu með því að „ráðstafa að
vild arði eigin vinnu og hugvits."
Sá almenningur sem þykist góð-
ur að geta unnið fyrir nauðþurftum
sínum hlýtur að vera upp með sér
af að vera hvorki meira né minna
en grundvöllur hagkerfisins. Ekki
með því að vinna að framleiðslu
heldur með því að eyða kaupinu
sínu „frjáist."
Hugmyndafræði,
eða hvað?
Markaðsfræðingurinn sem veit
allt um grundvöll nútíma hagkerfis
stendur á því fastara en fótunum
að verðmætin skapist við eftirspurn
og að upplýsingaþjónusta sé undir-
staða að aukinni framleiðni.
Ekki liggur í augum uppi hvers
vegna framleiðni skiptir máli í
þessu samhengi, þar sem það er
eftirspurnin sem skapar verðmæti
en ekki framleiðsla.
Ef það stendur í einhverjum
lesanda að skilja hvað hér er verið
að fara skal viðurkennt af þeim
sem hér hripar, að hann veit ekki
hvort hann er að fjalla um efna-
hagsmál eða hugmyndafræði eða
kannski það sé bara hagfræði.
En til að ná samhengi er skylt að
geta þess, að markaðsfræðingurinn
er að kenna Steingrími Hermanns-
syni, forsætisráðherra, hin æðri
markaðsvísindi og er að afsanna þá
staðhæfingu Steingríms, að verð-
mæti skapist ekki í bönkum, heldur
í framleiðslustörfum.
„Erfitt er að segja til um á hvaða
byggðasafni ráðherrann fann þessa
hagfræðikenningu,...“
Hér er ekki um að villast. Það er
hin argasta villa að mati markaðs-
fræðinnar, að framleiðslan skapi
verðmætin og eiga svo aflóga
skoðanir í skásta tilfelli heima í
byggðasafni.
Það er sem sagt þjónustustarf-
semin, sér í lagi upplýsingaþjónust-
an, og eftirspurnin sem skapa verð-
mætin og frelsi almennings og hug-
vit við eyðslu á kaupinu sínu sem
skapar hagkerfið.
Verðmætasköpun
eldglæringanna
Sé þetta rétt skilið og þau um-
mæli að það sé forkastanlegt af
forsætisráðherra, að halda því fram
að verðmæti skapist við fram-
leiðslustörf en ekki í bönkum, er
bersýnilegt að framleiðsla er ekk-
ert annað en dragbítur á verðmæta-
sköpun og hagvexti.
Dæmi um mikla verðmætasköp-
un í þjóðfélaginu segir markaðs-
fræðingurinn að sé þegar flugeld-
um fyrir á annað hundrað milljónir
er puðrað upp á nokkrum mínútum
á gamlárskvöld.
Þrír menn í Garðabæ hafa at-
vinnu af flugeldagerð allt árið. En
megnið er flutt inn frá Austur-|
Asíu. Tekjurnar af eldglæringun-
um fást með flutningi, tollum,
heildsöluálagningu, smásöluálagn-
ingu og Hjálparsveit skáta hefur i
framfærslu sína af sölu á púður-
kerlingum.
Svo eru reiknaðar til tekna marg-
ar milljónir hér og enn fleiri millj-
ónir þar og koma þær öllum til
góða. Aðeins gleymist að geta um
tekjur þeirra í Hong Kong og
Taivan af ljósadýrðinni á íslandi
um áramótin.
Allt er þetta fögur hugvekja um
mátt og markmið markaðsfræðinn-
ar, sem sýnir og sannar að fram-
leiðsla er aukaatriði í verðmæta-
sköpun. Það eru upplýsingarnar,
tollatekjurnar og álagningin sem
er undirstaða þeirrar verðmæta-
aukningar sem heldur þjóðfélaginu
gangandi.
Um næstu áramót ættum við að
reyna að skjóta upp flugeldum
fyrir nokkra milljarða í stað hundr-
að milljóna og sjá hvor þjóðarbú-
inu vegnar ekki enn betur fyrir
vikið.
Eða kannski að áfram verði
farið eftir formúlu forsætisráðherra
og haldið verði áfram að framleiða
og selja vöru. Það er sama hve hátt
lætur í púðurkerlingum markaðs-
fræðinnar. Á íslandi verður verð-
mætasköpun fyrst og fremst til við
veiðar og framleiðslu.
Eftirspurnin verður nefnilega
seint í askana látin, ef ekkert er
framleitt til að fullnægja henni.
OÓ