Tíminn - 21.02.1989, Page 9

Þriðjudagur 21. febrúar 1989
Tíminn 9
VETTVANGUR
Svar Guðmundar Bjarnasonar heilbrigðis- og tryggingamálaráðherra við grein Harðar Bergmann í Tímanum 11. janúar sl.
Öðrum til fyrirmyndar
Svar við skrifum Harðar Bergmann
Samningur um sérfræðingshjálp milli Læknafélags
Reykjavíkur og Tryggingastofnunar ríkisins hefur talsvért
verið til umfjöllunar í fjölmiðlum á undanförnum vikum.
í grein í Tímanum miðvikudag-
inn 11. janúar sl. fullyrti Hörður
Bergmann að þessi samningur væri
óhagkvæmur. 1 greininni beinir
Hörður ýmsum spurningum til
þeirra sem bera ábyrgð á samn-
ingnum og ítrekar þessar fyrir-
spurnir sínar í grein í Þjóðviljanum
28. janúar sl.
Hér á eftir verður leitast við að
svara þessum spurningum Harðar,
og eins reynt að skýra út á hverju
það samkomulag byggist sem náð-
ist milli Tryggingastofnunar ríkis-
ins og Læknafélags Reykjavíkur
um störf lækna utan sjúkrahúsa í
tilteknum greinum læknisfræðinn-
ar öðrum en heimilis- og embættis-
lækningum.
Hagsmuna
almennings gætt
Hörður spyr í grein sinni „hve-
nær hagsmuna almennings verði
gætt“. Á öðrum stað í greininni
segir hann að þessi samningur tali
skýru máli um það hve veikir
tilburðir stjórnvalda séu til að
draga úr sérfræðikostnaðinum.
Það er sjálfsagt oft á tíðum
álitamál hversu vel stjórnmála-
mönnum eða embættismönnum
tekst að gæta hagsmuna almenn-
ings. Það er hins vegar trú þeirra
sem að þessari samningsgerð stóðu
að í samningum hafi verið reynt
eftir fremsta megni að gæta hags-
muna almennings.
í fyrsta lagi með því að al-
menningur á áfram kost á læknis-
þjónustu utan sjúkrahúsa.
í öðru lagi með því að draga úr
kostnaði við sérfræðilæknishjálp
um 86 milljónir króna eða rúm
10% af heildarútgjöldum til sér-
fræðilæknisþjónustu og koma
þannig í veg fyrir sífellda útgjalda-
auka á þessum hluta heilbrigðis-
þjónustunnar. Á milli áranna 1986
og 1987 hækkaði þessi liður heil-
brigðisþjónustunnar um 26% á
föstu verðlagi og á milli áranna
1987 og 1988 um 17%. Með þessum
samningi er stefnt að því að lækka
sérfræðilæknisþjónustuna um
10%.
í þriðja lagi að koma í veg fyrir
það að sérfræðingar settu sér sína
eigin gjaldskrá, sem vafalaust yrði
langtum hærri en sú gjaldskrá sem
samningurinn við Tryggingastofn-
un ríkisins byggir á. Og þá hefði
almenningur þurft að greiða að
fullu fyrir alla sérfræðilæknishjálp.
Hálaunahópur -
ekki hálaunahópur
í grein sinni telur Hörður „að
samningur þessi gefi glögga innsýn
í vanmátt og ábyrgðarleysi stjórn-
valda og embættismanna sem eigi
að gæta hagsmuna almennings
gagnvart hálaunahópi, sem á sinn
þátt í að þyngja skattbyrði á
alþýðu manna."
Ég hygg að að sé rétt hjá Herði
að læknar teljist til hálaunahóps í
þjóðfélaginu. Þó eru laun þeirra
mjög mishá. Það þurfa Hörður og
fleiri að hafa í huga þegar þeir tala
um há laun og lág laun að ævitekjur
manna þurfa ekki endilega að ráð-
ast af því hvort menn hafi há eða
lág laun á tilteknum tímapunkti.
Ævitekjur hvers einstaklings skipta
auðvitað mestu máli, en þær ráðast
um margt af því á hvaða tíma og
hversu langan tíma ævinnar menn
vinna við launuð störf. Sá tími sem
læknar hafa til að vinna fyrir sínum
ævitekjum er styttri en hjá mörgum
öðrum stéttum. Ævitekjur þeirra
þurfa því ekki endilega að vera
hærri en t.d. hjá iðnaðarmanni,
eða einhverri starfstétt sem litla
skólagöngu hefur að baki en hafa
þess í stað öðlast sinn lærdóm og
starfsþjálfun í atvinnulífinu á laun-
um gagnstætt því sem er hjá lækn-
um sem eyða stórum hluta ævinnar
í skóla. Þar að auki hafa læknar,
sem og aðrir langskólamenntaðir
menn þurft að leggja í mikinn
kostnað við sitt nám.
í greinum Harðar gætir nokkurs
misskilnings þegar hann er að fjalla
um mánaðarlaun lækna. Hörður
segir að þeir sem séu í fullu starfi
inni á stofnun fari að veita afslátt
þegar þeir séu komnir með kr.
192.000 mánaðarlaun sem auka-
vinnu, en þeir sem eingöngu starfa
á eigin stofu fari að veita afslátt
þegar mánaðarlaun þeirra séu
komin í kr. 385.000 á mánuði. Hér
gætir nokkurs misskilnings.
I fyrsta lagi er hér ekki um
mánaðarlaun að ræða heldur mán-
aðartekjur. í samningnum er gert
ráð fyrir því að 50% af tekjunum
fari í kostnað. Laun skv. þessu
væru því kr. 96.000ogkr. 192.500.
í öðru lagi hafa þeir læknar sem
eru í fullu starfi, þ.e. 100% stöðu
inni á stofnun rétt skv. kjarasamn-
ingum til að vinna sem svarar 9
klst. á viku á eigin stofu eða 36 klst.
á mánuði. Sennilega er ekki óab
gengt að menn vinni 50 klst. í
yfirvinnu á mánuði hverjum að
meðaltali. Ég held að sá yfirvinnu-
tímafjöldi sé t.d. ekki óalgengur
hjá kennurum. Þvf má áætla að
þessir sérfræðingar hafi kr. 600 á
klst. eftir greiðslu launatengdra
gjalda. Hvort þetta eru há laun til
sérfræðings eða ekki ætla ég ekki
að dæma um, en því er ekki að
leyna að margir læknar hafa mjög
há laun og í sumum tilfellum finnst
manni að greiðslur til einstakra
manna fari upp fyrir það sem hægt
er að sætta sig við.
Með samningi þessum er einmitt
reynt að taka á slíkum mönnum
með því að þeir hæstu veiti afslátt
af sinni vinnu. f bókun með samn-
ingnum er einnig gert ráð fyrir því
að Tryggingastofnun ríkisins geti
sett hámark á einingafjölda ein-
stakra lækna telji stofnunin að
reikningar séu óeðlilega háir m.v.
grundvöll samningsins. Þessi
atriði eru mjög mikilvæg fyrir
stofnunina að geta hámarki gagn-
vart þeim læknum sem eru með
óeðlilega háar tekjur.
í grein sinni vitnar Hörður í orð
mín íTímanum, þarsem haft vareftir
mér að meiningin væri að ná fram
sparnaði með því að taka upp
svokallað tilvísanakerfi, sem felst í
því að fari sjúklingur til sérfræðings
skal hann hafa með sér tilvísun frá
sínum heilsugæslu- eða heimilis-
lækni. í almannatryggingalögum
er gert ráð fyrir því að slík tilvísun
sé forsenda fyrir greiðslu á reikn-
ingi fyrir sérfræðilæknishjálp.
Með samningnum er ákveðið að
fresta tilvísanakerfinu um eitt ár og
sjá til hver árangurinn verður af
Guðmundur Bjarnason.
því afsláttarkerfi sem upp var
tekið.
Hörður spyr hvers vegna tilvís-
anakerfið hafi ekki verið tekið upp.
Ástæðan fyrir því er einföld.
Þegar til lengri tíma er litið er talið
líklegt að það megi ná fram veru-
legum sparnaði með tilvísanakerf-
inu þó það sé erfitt að sannreyna.
Tilvísanakerfið er hins vegar fyrst
og fremst til að koma á eðlilegum
samskiptum milli heilsugæslu- og
heimilislækna annars vegar og sér-
fræðinga hins vegar. Þar sem þetta
kerfi hafði ekki verið við lýði í
nokkur ár og læknisþjónustan þró-
ast í ákveðinn farveg var talið Ijóst
að ekki væri hægt að taka tilvísana-
kerfi upp að nýju nema með ítar-
legri endurskipulagningu á því
formi sem áður var í gildi og með
meiri undirbúningi, einkum á sviði
heilsugæslu- og heimilislækninga
sem vart er undir það búið í dag,
að taka við tilvísanakerfinu af
fullum þunga. Því var ákveðið að
freista þess að ná samningum við
sérfræðinga án tilvísanakerfis en um
leið að láta á það reyna hvort sá
sparnaður sem stefnt var að í
fjárlögum næðist með því kerfi
sem samið var um.
Afsláttarkerfið
í fjárlögum ársins 1989 er gert
ráð fyrir því að spara 90 milljónir
króna í sérfræðilæknishjálp og hag-
ræðingu í rannsóknarlækningum.
Með því afsláttarkerfi sem ákveðið
var að taka upp er stefnt að 86
milljón króna sparnaði.
Þetta afsláttarkerfi byggir á því
að þeir læknar sem gegna 30%
stöðu eða meira hjá stofnun sem
rekin er fjárhagslega af ríkissjóði
veiti afslátt af einingum (hver ein-
ing er greiðsla fyrir ákveðið lækn-
isverk), sem eru 2001-3000, af
þeim skal veita 10% afslátt en 30%
afslátt af 3000 einingum og þar yfir.
Þeir læknar sem eingöngu starfa
á eigin stofum eða eru í minna en
30% starfi hjá stofnun, sem rekin
er fjárhagslega af ríkissjóði, veita
10% afslátt af 4001-5000 einingum
og 30% afslátt af yfir 5000 eining-
um. Þannig er áætlað að spara 27
milljónir króna.
í samningnum er gerð breyting á
gjaldskrá fyrir rannsóknir. Sú
breyting jafngildir 15-25% afslætti
af meinefnarannsóknum og 3%
afslætti af blóðrannsóknum. Áætl-
að er að þessi afsláttur af rannsókn-
um muni spara 46 milljónir króna
á árinu 1989.
Samkvæmt fyrri samningi áttu
sérfræðingar inni frá 1. júní 1988
3,5% hækkun launaliðar gjald-
skrárinnar er verðstöðvun var sett
á á sl. hausti. Jafngildir hækkun
þessi kr. 1,50 pr. einingu. Sér-
fræðingar falla frá þessari hækkun,
þó þannig að verði tilvísanir teknar
upp mun grunneiningarverðið, kr.
96.20, hækka um 0.50, eða í kr.
96.70. Þannig munu sparast 13
milljónir króna.
Markmiðinu náð
Þegar þau markmið um sparnað
sem stefnt er að í fjárlögum virtust
geta náðst með þessu móti taldi ég
sjálfsagt að ganga til samninga á
þessum grundvelli. Þar að auki
með því að beita hámarksákvæði
samninganna á einstaka lækna tel ég
að verulega megi draga úr kostnaði
til viðbótar við það sem að framan
er nefnt. Með því að setja tilvísana-
kerfið á og fá hvorki afslátt né
aðrar breytingar hefðu menn rennt
alveg blint í sjóinn með það hver
sparnaður hefði orðið af þessum
samningi. Því var þessi leið valin
en jafnframt ákveðið að skoða og
meta síðan árangurinn af þessu
kerfi og hvort þau markmið sem
sett voru með samningnum náist
og fresta því framkvæmd tilvísana
til ársloka 1989.
Komi það hins vegar í Ijós að
þau markmið sem menn settu sér
með samningnum nást ekki, þurfa
menn auðvitað að leita annarra
leiða í sparnaði og láta þá á það
reyna hvort tilvísanakerfið gefi
betri árangur en það afsláttarkerfi
sem um var samið.
Þórarinn Þórarinsson:
Kosningabaráttan í Sovétríkjunum
Páskadagurinn 26. mars verður
sögulegur dagur í Sovétríkjunum.
Þá fara fram fyrstu þingkosningar
þar eftir vestrænni fyrirmynd og
telja má nokkurn veginn frjálsar,
ef farið verður eftir þeim reglum,
sem hafa verið tilkynntar. Þá ætti
að fást skorið úr því hversu öflugt
fylgi perestrojka Gorbatsjovs
hefur.
í fulltrúadeild hins nýja þings,
sem kosið verður 26. mars næst-
komandi, munu eiga sæti 2250
þingmenn og eru þeir kjörnir
þannig: 750 verða kosnir í ein-
menningskjördæmum, sem öll
verða jafnfjölmenn. 750 verða
kjörnir í fylkjum og hafa þau jafna
þingmannatölu, án tillits til fólks-
fjölda. Loks skiptast 750 þingmenn
milli félagasamtaka og verður
skipting milli þeirra miðuð við
félagsmannatölu þeirra. Stærstur
verður því hlutur verkalýðssam-
takanna, samtaka samvinnufélaga
og Kommúnistaflokksins. Ýmis
fámenn samtök, eins og frímerkja-
safnarar fá þó nokkra þingmenn í
því augnamiði að gætt verði hags-
muna þeirra á hinu nýja þingi.
Eitt af verkefnum fulltrúadeildar
þingsins verður að kjósa æðsta
ráðið, sem skipað er 544 fulltrúum
eða efri deild eða öldungadeild svo
miðað sé við vestrænt fyrirkomu-
lag. Fulltrúadeildin kemur saman
tvisvar á ári og stendur í einn dag
eða örfáa daga og staðfestir þá lög
og reglugerðir, sem búið er að
undirbúa í nefndum. Staðfesting
þingsins er aðeins formlegs eðlis.
Æðsta ráðið eða efri deildin á að
koma saman vor og haust og standa
þá í 3-4 mánuði. Þetta er eiginlega
ný stofnun, en áður var fulltrúa-
deild kölluð æðsta ráðið. Nú ber
efri deildin það nafn, en fulltrúa-
deildin kallast þing.
Formlega hefst kosningabarátt-
an vegna þingkosninganna 24.
febrúar og stendur því í einn
mánuð. í raun má segja, að hún
hafi hafist 25. janúar, en þá hófst
tilnefning frambjóðenda og átti
henni að vera lokið 23. febrúar.
Eins og nú horfir munu til jafnaðar
fimm frambjóðendur keppa um
hvert þingsæti. Mikill fjöldi fram-
boðsfunda hefur verið haldinn í
Sovétríkjunum undanfarinn mán-
uð og hefur kennt þar mjög ólíkra
grasa. Flestir frambjóðenda munu
þá hafa lýst fylgi við perestrojkuna,
en sumir með ýmsum fyrirvörum.
Bein andstaða gegn henni mun þó
óvíða eða hvergi hafa komið fram.
Margir fréttaskýrendur telja þó,
að kosningarnar snúist um hana en
niðurstaðan muni ekki koma í ljós
fyrr en þingið kemur saman.
Hér fer á eftir stutt grein frá
APN, þar sem fjallað er m.a. um
val á frambjóðendum:
„Moskvu, APN. Áður fyrr var
það svo í kosningum hér í Sovét-
ríkjunum, að þegar frambjóðandi
kom fram fyrir kjósendur sína
hafði hann engan keppinaut, og
var þannig aðeins einn frambjóð-
andi í hverju kjördæmi.
Nú eru að meðaltali fimm fram-
bjóðendur um hvert þingsæti, svo
maður kynnist hér raunverulegri
kosningabaráttu eins og hún tíðk-
ast á Vesturlöndum.
Isvestía birtir daglega viðtöl við
fulltrúa frá kjörnefndinni til að
útskýra fyrir lesendum réttindi og
skyldur frambjóðenda og kjósenda
í þessari kosningabaráttu.
Frambjóðandi má hafa með sér
stuðningsmannalið, sem má þó
ekki vera fleira en 10 manns sam-
kvæmt sovéskum lögum.
Frambjóðandi má ávarpa kjör-
dæmi sitt á fundum eða hafa á því
hvert það fyrirkomulag sem hentar
honum best.
Lögin tryggja öllum jafnan rétt
til að ávarpa kosningafundi og
aðra fundi sem þeir kjósa, koma
fram í útvarpi og sjónvarpi og
skrifa í blöðin. Tíminn sem fram-
bjóðendur fá í útvarpi og sjónvarpi
er iafn fyrir alla frambjóðendur.
I hverju kjördæmi er frambjóð-
endum tryggð aðstoð frá kjör-
nefndinni. Þeir hafa einnig rétt til
að mynda stuðningshópa, gefa út
dreifibréf og bæklinga, þar sem
þeir ávarpa kjósendur og biðja þá
að kjósa sig, en ekki keppinauta
sína.
Ríkið fjármagnar kosningabar-
áttuna. Framlög úr sjóðum ríkisins
að upphæð 150 milljón rúblur fara
í að gefa út dreifibréf og bæklinga
þar sem frambjóðendurnir birta
kosningaprógrömm sín. Lögin
banna á engan hátt að auk þess
leggi stuðningsmenn frambjóð-
enda fé af mörkum til styrktar
framboði þeirra.
„Eru þá einhverjar takmarkanir
á áróðri frambjóðenda og stuðn-
ingsmanna þeirra?“ spurði frétta-
maður Isvestíu fulltrúa kosningan-
efndarinnar.
„Kosningaprógrammið má ekki
vera í andstöðu við stjórnarskrána.
Ekki heldur í andstöðu við sovésk
lög. Einnig er óleyfilegt að fara
niðrandi orðum um persónulegt líf
mótframbjóðendanna, eða viðhafa
um þá móðgandi ummæli á nokk-
urn hátt“.“
Með kosningunum 26. mars lýk-
ur ekki kosningabaráttunni í
Sovétríkjunum á þessu ári. Kosn-
ingar til æðstu ráða eða þinga í
einstökum lýðveldum fara fram í
haust. Spáð er að þær geti orðið
sögulegar, t.d. í Eistlandi, Lett-
landi, Litháen, Armeníu og Ge-
orgíu, og geti ýtt undir sjálfstæðis-
baráttuna þar.