Tíminn - 21.02.1989, Side 15

r' r n þ
hO II triC*K»
nnirv i'r K '•
Þriöjudagur 21. febrúar 1989
MINNING
Guðmundur
Björnsson
bóndi
Fæddur 2. september 1896
Dáinn 27. janúar 1989.
Guðmundur Björnsson bóndi á
Arkarlæk í Skilmannahreppi andað-
ist á Sjúkrahúsi Akraness þann 27.
jan. sl. og var útför hans gerð frá
Akraneskirkju 3. febr. sl.
Guðmundur var fæddur að Innsta-
vogi við Akranes 2. sept. 1896 og var
því orðinn 92 ára gamall. Aldur sinn
bar hann vel þar til fyrir ári síðan að
hann varð að leggjast á sjúkrahúsið
og átti ekki afturkvæmt þaðan. For-
eldrar Guðmundar voru hjónin
Björn Jóhannsson frá Kárastöðum í
Borgarfirði og Sesselja Ölafsdóttir
frá Einarsnesi í sömu sveit. Vel gefin
myndarhjón. Þau eignuðust átta
börn, sex syni og tvær dætur. Guð-
mundur var yngstur og kom það í
hans hlut að taka við búi foreldra
sinna og annast þau í ellinni.
Árið 1923 hóf Guðmundur búskap
í Litla-Lambhaga en flutti að Arkar-
læk 1939 og átti þar heima til ævi-
loka. Arkarlækur mun lengi bera
hinum mikla ræktunarmanni fagurt
vitni. Þar breytti hann kotbýli í
kostajörð. Öll hús jarðarinnar
byggði hann að nýju og ræktaði mest
allt land, sem hægt er að rækta.
Auk þess var hann í fremstu röð
bænda með framleiðslu á kartöflum.
Hann var framsýnn og duglegur
bóndi. Rak lengi stórt bú og
arðsamt. Um 40 ár ævinnar var hann
jafnframt sjómaður. Verður vikið
að því síðar.
Guðntundur kvæntist 23. júní
1929 Ástu Jónsdóttur frá Arkarlæk.
Hún lést 1975. Börn þeirra eru sex.
Þau eru þessi talin í aldursröð:
Guðjón framkvæmdastjóri á Akra-
nesi, kvæntur Huldu Pétursdóttur úr
Vatnsdalnum. Björn Jóhann fram-
kvæmdastjóri að Hólabraut í
Reykjadal, kvæntur Guðnýju S.
Kolbeinsdóttur úr Mývatnssveitinni.
Sesselja gift Gísla Búasyni hrepp-
stjóra á Ferstiklu, Bjarnfríður gift
Sigurði Magnússyni vélvirkja á
Akranesi, Valdimar Ingi vélstjóri
Akranesi, kvæntur Júlíönu Sigur-
laugsdóttur frá Ragnheiðarstöðum í
Flóa og Ásmundur bóndi á Arkar-
læk, kvæntur Sigríði Sigurlaugsdótt-
ur frá Ragnheiðarstöðum.
Fyrir hjónaband eignaðist Guð-
mundur son með Ingibjörgu Sigurð-
ardóttur frá Akrakoti. Er það Guð-
mundur Óskar verkstjóri á Akra-
nesi, kvæntur Þorgerði Ólafsdóttur
frá Efraskarði. Öll börn Guðmundar
er dugnaðar- og manndómsfólk og
afkomendur alls komnir yfir 80.
í félagsmálum var Guðmundur
mjög liðtækur og oft brennandi í
andanum. Hann var í áratugi for-
maður Búnaðarfélags Skilmanna-
hrepps, lengi í stjórn Kaupfélags
Suður-Borgfirðinga á Akranesi
o.m.fl. Hann varfélagshyggjumaður
af lífi og sál. Sá þann kost bestan til
góðs árangurs í lífsbaráttunni og
góðra samskipta manna almennt að
úrræðum samvinnunnar væri þar
beitt. Ég átti lengi mikið og gott
samstarf við Guðmund í Framsókn-
arfélagi Borgarfjarðarsýslu. Hann
var ódeigur baráttumaður og rækti
þar öll sín félagsstörf af lifandi
áhuga. Sótti vel fundi og hvatti í
ræðum sínum til drengilegrar bar-
áttu fyrir þeim málstað, sem hann
taldi skipta miklu máli, alveg sér-
staklega fyrir bændur og íslenskan
landbúnað.
Þótt Guðmundur á Arkarlæk væri
öndvegis bóndi og mikill ræktunar-
maður var sjómennskan honum í
blóð borin. Hann var stoltur af því
að hafa verið meira og minna starf-
andi á sjónum í 40 ár samfleytt eða
frá 1909-’48. Honum fannst sjórinn
og störfin þar heillandi og leggja
traustan grunn að fjárhagslegri af-
komu heimilisins. Draumur hans
Arkarlæk, Skilmannahreppi
_______________________ ævintýri, en sýna jafnframt hversu
framan af ævi var að gera sjó-
mennskuna að lífsstarfi sínu og
ganga á sjómannaskólann en af því
gat ekki orðið af sérstökum ástæð-
um. Það þótti honum mjög miður.
Guðmundur gerði ítarlega grein
fyrir sjómennsku sinni í viðtali við
blaðið Magna á Akranesi fyrir 8
árum. Hann ræður sig á skútu aðeins
12 ára gamall með aðstoð Oddgeirs
Ólafssonar á Akranesi, sem á þeim
árum var skútumaður. Honum gekk
illa að fá samþykki foreldra sinna
fyrir ráðningu þessari og taldi að
móðir sín hefði raunar aldrei sam-
þykkt hana, enda lágu til þess gildar
ástæður. Skúta þessi hét Haraldur
litli og var gerð út af Ziemsen í
Reykjavík. Þetta var minnsta skútan
í flotanum. Þarna var Guðmundur
júlí og ágúst 1909. Aflahlutur hans
þessa fyrstu vertíð gerði kr. 90, sem
þóttu miklir peningar á þeim árum,
auk þess fékk hann talsvert tros
handa heimili sínu. Hann afhenti
föður sínum kr. 80 í heimilið en
keypti sér smáhluti fyrir kr. 10, þar
á meðal leðurveski fyrir kr. 3, sem
entist honum ævina út.
Næsta sumar kemst hann á
skútuna Ragnheiði úr Reykjavík.
Jafnframt verður hann að semja um
að verða settur í land í byrjun
sept. því þá skyldi ferma hann í
Akraneskirkju. Honum var skotið í
land á ísafirði. Eftir mikla hrakninga
komst hann svo til Akraness 2 dög-
um fyrir ferminguna, svo hann rétt
slapp nógu snemma. Almennt munu
unglingar á þeim árum ekki hafa
farið til sjós fyrr en eftir fermingu og
alveg sérstaklega á stútur. Þegar
horft er til baka líta skútuferðir
Guðmundar 12 og 13 ára út sem
Afmælis* og
minningargreinar
Þcint, sem óska birtingar á
afmælis- og eða minningar-
greinum í blaðinu, er bent
á, að þær þurfa að berast
a.m.k. tveim dögum fyrir
birtingardag. Þær þurfa að
vera vélritaðar.
bráðþroska og kappgjarn hann var.
Þetta var upphatið að sjómennsku
hans í 40 ár eða til 1948. Eftir að
skútuöldinni lauk, sem Guðmundur
hefur gefið mjög góða lýsingu af, var
hann lengi á vertíðarbátum frá
Akranesi. Síðast á m/b Farsæl mcð
Jóhannesi Guðjónssyni á Ökrum.
Að dómi Guðmundar var sjó-
mennskan oft skemmtileg - jafnvel
spennandi þegar vel gekk - og gaf
miklu meira af sér en búskapurinn.
Guðmundur í Arkarlæk var
greindur vel og hugsandi maður.
Hann braut heilann um hina útrúleg-
ustu hluti og velti fyrir sér rökum
tilverunnar í smáu sem stóru. Hann
var ákaflega nærgætinn. tilfinninga-
næmur og vinafastur með afbrigð-
um. Hann hafði lifandi áhuga fyrir
mörgum framfaramálum og studdi
þau með ýmsum hætti. Afstaða hans
var alltaf hvetjandi. Hann horfði
alltaf fram á veginn og trúði á hið
góða í tilverunni. Hann gat einnig
verið fastur fyrir og stífur á meining-
unni væri hann sannfærður um að
málstaðurinn væri rangur. Slíkt er
einkenni manndómsmanna. Hann
hafði yndi af Ijóðum og gerði talsvert
af því að yrkja sér og öðrum til
ánægju.
Ævi Guðmundar á Arkarlæk var
orðin löng og dagsverkið mikið.
Hann lifði nánast tvö aldarskeið -
gerólík. Frá bamæsku mundi hann er
skip fórst við Flösina á Akranesi
síðari hluta dags í sept. 1905 með 11
mönnum, þar af 3 bræður hans á
besta aldri. Á Akranesi vissi enginn
um slysið fyrr en birti af næsta degi.
Þá voru öll fjarskipta- og símasam-
bönd óþekkt og enginn höfn á Akra-
nesi. Þá varð fólkið við slíkt að búa.
Skyldi það ekki vera ráðgáta ungu
fólki í dag, hvernig slíkt var hægt?
Þréttán árum síðar heyrði liann
ógnþrunginn veðurgnýinn kveða
feigðaróm að eyrum sér við tangana
í Innstavogi er fjórði bróöirinn
drukknaði, ásamt nágranna sínum
og vini, skammt frá landi. Slíkir
örlagadagar gleymast aldrei og setja
á manninn mark.
Þegar hin greinargóða lýsing Guð-
mundar á skútulífinu fyrir 70-80
árum er borin saman við aðbúnaðinn
á togaraflotanum nú, er sem um tvo
ólíka heima sér að ræða. Sama hefur
gerst með alla búskaparhætti í sveit-
um landsins. Maður sem lifað hefur
fránum sjónum frá síðustu aldamót-
um á að baki sér mikla lífsreynslu og
víðan sjóndeildarhring, þegar dagur
er að kveldi koininn.
Að lokum þakka ég Guðmundi
alla þá góðvild og umhyggju, sem
hann sýndi mér og áhugamálum
mínum um langt skeið. Ég hygg að
ýmsir aðrir hafi söniu sögu að segja
og eigi þakkir að gjalda er lciðir
skilja. Blessuö sé minning Guö-
mundar á Arkarlæk. Megi hún verða
börnum hans og öðrum afkomend-
um sem Ijós á ævibrautinni.
„Hafðu þökk fyrir öll þín spor.
Pað besta, sem fellur öðrum í arf,
er endurminning um göfugt starf. “
(D.St.)
Daníel Ágústínusson.
t
Þökkum innilega öllum þeim sem sýndu okkur samúö og vinarhug viö
andlát og útför eiginkonu minnar, móöur, tengdamóöur og ömmu
Steinvarar Ingibjargar Gísladóttur
ibúöum aldraöra, Hlíð, ísafiröi
Sérstakar þakkir eru færðar starfsfólki og íbúum á Hlíð.
Skarphéðinn Njalsson
börn, tengdabörn og barnabörn.
Tíminn 15
Styrkir til rannsókna
í kvennafræðum
Á fjárlögum fyrir yfirstandandi ár var einnar milljón
eitt hundrað og fjörutíu þúsund króna - kr.
1.140.000 - fjárveiting færð til Háskóla íslands til
rannsókna í kvennafræðum.
Áhugahópur um íslenskar kvennarannsóknir aug-
lýsir hér með, í umboði Háskólans, eftir umsóknum
um styrki til rannsókna í kvennafræðum, en til
kvennafræða teljast allar þær rannsóknir sem á
einhvern hátt varða konur, eru unnar á forsendum
kvenna og frá þeirra sjónarhóli.
Veittir verða launastyrkir fyrir rannsóknir í minnst
þrjá mánuði og skulu þeir miðast við byrjunarlaun
lektors. Þó getur nefndin veitt styrki til skemmri
tíma ef sérstaklega stendur á. Ekki verða veittir
styrkir til sama verkefnis oftar en tvisvar sinnum.
Umsækjendur skulu hafa lokið háskólaprófi sem
svarartil meistaraprófs eða kandidatsprófs og/eða
sýnt fram á hæfni sína til rannsóknastarfa með
öðru móti.
í umsókn skal greina ítarlega frá þeim rannsóknum
sem sótt er um styrk til og fjáröflun til þeirra frá
öðrum. Við lok styrktímabils skal styrkþegi senda
úthlutunarnefnd framvinduskýrslu.
Áhugahópurinn vill vekja athygli á því að hægt er
fyrir fólk á ólíkum fræðasviðum að sameinast um
rannsóknarverkefni og vill hvetja til samstarfs sem
gæti orðið upphaf að röð rita um líf og stöðu
íslenskra kvenna frá sjónarhóli mismunandi fræði-
greina.
Umsóknum skal skila á sérstökum eyðublöðum,
sem fást á aðalskrifstofu Háskóla íslands.
Umsóknarfrestur er til 15. apríl n.k.
Umsóknir sendist til
Áhugahóps um íslenskar kvennarannsóknir
b.t. Guðrúnar Ólafsdóttur, dósents
Jarðfræðahús
Háskóli íslands
101 Reykjavík
Styrkur til handritarannsókna
í Kaupmannahöfn
í framhaldi af lyktum handritamálsins hafa dönsk stjórnvöld ákveöiö
aö veita íslenskum fræöimanni styrktil handritarannsókna viöstofnun
Árna Magnússonar (Det arnamagnæanske Institut) í Kaupmanna-
höfn. Styrkurinn veitist til allt að sex mánaöa dvalar og nemur nú um
15 þúsund dönskum krónum á mánuði, auk feröakostnaðar. Umsókn-
arfrestur er til 15. mars n.k. Nánari upplýsingar um styrkinn og
tilhögun umsókna fást í menntamálaráðuneytinu, Stofnun Árna
Magnússonar á íslandi og skrifstofu heimspekideildar Háskóla
íslands.
Menntamálaráðuneytið,
16. febrúar 1989.
Jörð til sölu
Tíl sölu er jörðin Miðfjarðarnes 3, Skeggjastaða-
hreppi, Norður-Múlasýslu.
Á jörðinni er íbúðarhús, 108 ferm, úr timbri byggt
1977, fjárhús fyrir 400 fjár með vélgengum áburð-
arkjallara, byggt 1979 og samsvarandi flatgryfja,
byggð 1980.
Upplýsingar í síma 97-31676
Styrkir til háskólanáms á Ítalíu
ítölsk stjórnvöld bjóöa fram styrki handa íslendingum til náms á Ítalíu
á háskólaárinu 1989-90. Styrkirnir eru einkum ætlaöir til framhalds-
náms eöa rannsókna viö háskóla aö loknu háskólaprófi eða til náms
við listaháskóla. Styrkfjárhæðin nemur 600.000 lírum á mánuöi.
Umsóknum, ásamt staöfestum afritum prófskírteina og meðmælum,
skal skilaö til menntamálaráðuneytisins, Hverfisgötu 6, 150 Reykja-
vík, fyrir 15. mars n.k. á sérstökum eyðublöðum sem þar fást.
Menntamálaráðuneytið,
17. febrúar 1989.