Tíminn - 20.07.1989, Blaðsíða 11

10 Tíminn
Fimmtudagur 20. júlí 1989
Fimmtudagur 20. júlí 1989
Konur lenda oftar í
aftanákeyrslu en karlar,
en karlar valdaoftarslysum:
Hálsinn er
Akkilesar
hæll kven
fólks sem
keyrir bíl
Eftir Guðmund Steingrímsson
í könnun sem Marta Kristín Lárusdótt-
ir, háskólanemi, hefur gert í samvinnu
við fyrirtækið Talnakönnun, kemur m.a.
fram að kvenmenn slasast mun frekar í
slysum en karlar og munar þar mest um
hálsmeiðsli sem þær hljóta í miklum
mæli. Einnig kemur fram að karlmenn
brjóta mun oftar af sér í árekstrum og er
mestur munur í gáleysi, of hröðum akstri
og ölvun.
í könnuninni, sem er jafnframt loka-
verkefni í Tölvunardeild Háskóla
íslands, notaðist Marta við upplýsingar
sem Talnakönnun safnaði saman að til-
stuðlan Umferðarnefndar Reykjavíkur-
borgar, um bílslys á íslandi á árunum
1983-1987. í þessum gögnum má finna öll
helstu atriði varðandi umferðarslys á
þessum árum. Þar kemur fram hlutverk
þeirra sem koma við sögu, aldur, kyn,
eðli og aðdragandi óhappsins, tegundir
meiðsla og fleira sem talið var að kæmi
að gagni.
Karlökumenn í meirihluta
Samkvæmt tölum frá Umferðarráði
voru umferðarslys á íslandi 1983-1987
40.833 talsins. í 37.943 slysum meiddist
enginn heldur var einungis um eignartjón
að ræða.
í þessum gögnum sem Marta notaðist
við eru skráð um 3500 bílslys og um 9000
manns komu þar við sögu. Af þessum
níuþúsund slösuðust tæplega fimmþús-
und, en upplýsingar vantar um 300
manns.
Þess má geta að 939 manns slösuðust
og létust í umferðarslysum hér á landi á
síðasta ári samkvæmt tölum Umferðar-
ráðs. Þeir voru 40 færri en árið á undan.
Látnum í umferðarslysum fjölgaði úr 24
árið 1987 í 29 árið 1988.
Á árunum sem könnunin nær til voru
upplýsingar um ökumenn bílanna alltaf
skráðar, hvort sem þeir meiddust eða
ekki, en upplýsingar um farþega voru
einungis skráðar ef þeir meiddust.
í frumkönnun á gögnum kom í ljós að
karlar voru mun oftar ökumenn í slysum,
en konur hins vegar oftar farþegar í
bílunum. En þar sem svo mismunandi
skráningaraðferðir voru notaðar fyrir
þessa hópa og mikill munur var á skipt-
ingu kynjanna í þeim, ákvað Marta að
einskorða rannsóknina við ökumenn.
Skipting ökumanna hér á landi eftir
kyni árið 1988 var á þá leið að karlar voru
71,6% ökumanna og konur 28,4%. Síð-
ustu ár hefur þetta hiutfall verið í sama
farinu.
Svo virðist sem ökumenn í umferðar-
slysum skiptist eftir kynjum eins og
ökumenn almennt. í þessum 3500 slysum
óku karlar í 72% tilvika en konur í 28%.
Eru konur veikara kynið?
Álykta má samkvæmt könnuninni að
konum sé töluvert hættara við meiðslum
en körlum. í árekstrunum slösuðust
47,4% kvenmanna en hlutfallið hjá körl-
um var aðeins 26,7%. Almennt fer hlut-
fall þeirra sem slasast hækkandi á árunum
1983-1987.
Og þróunin heldur áfram. Samkvæmt
tölum Umferðarráðs fór slösuðum kven-
mönnum fjölgandi á árinu 1988, ef far-
þegar eru taldir með. Slasaðir kvenmenn
í umferðinni voru 406 þetta ár og fjölgar
um 34 frá árinu á undan. Slösuðum
karlökumönnum og farþegum fækkar
hins vegar í 533 árið 1988 úr 607 ári áður.
Aumir kvenhálsar
í könnun Mörtu gefur einnig að líta
eðli meiðslanna. Þar má sjá að munurinn
á milli kynjanna liggur aðallega í háls-
meiðsium. í 22,7% tilvika slösuðust
kvenmenn á hálsi, en aðeins 7,4% karla.
meiddust á þeim líkamshluta. Þess má
geta að hálsmeiðslum hefur fjölgað mikið
hjá báðum kynjum á undanförnum árum.
Önnur meiðsl skiptast nokkuð svipað á
milli kynja, en þó hlutu karlmenn oftar
beinbrot, í 2,5% tilvika, en hlutfallið hjá
konum var 1,8%.
Kvenmenn urðu mun oftar fyrir varan-
legri örorku, eða í 6,4% tilvika, en karlar
í 2,7%. Karlmenn hlutu þó oftar örorku
á háu stigi, af 868 slösuðum körlum hlutu
sjö 51-100% örorku, en engin af 532
kvenmönnum.
Á meðal kvenna urðu 67% fyrir vinnu-
tapi í einhvern tíma en hjá körlum var
hlutfallið 57,2%. Marta veltir fyrir sér
samvirkni hálsmeiðsla almennt og örorku
og vinnutaps og kemst að þeirri niður-
stöðu að karlar verði oftar fyrir vinnutapi
vegna hálsmeiðsla, en konurnar lendi
oftar í varanlegri örorku.
f tölum Umferðarráðs fyrir árið 1988
má sjá að 299 ökumenn, farþegar og
vegfarendur urðu fyrir alvarlegum
meiðslum á því ári, en voru 380 ári áður.
Mun fleiri urðu fyrir minni háttar meiðsl-
um á þessum árum.
Veldur streita hálsmeiðslunum? Ölvaðir og kærulausir glannar
Ástæður þessa óvenju háa hlutfalls
hálsmeiðsla á meðal kvenna geta verið
margvíslegar. í norska tímaritinu Trafik-
en og Vi veltir norskur læknir þessu atriði
fyrir sér og segir að streita hjá konum
orsaki oft vöðvabólgu eða þreytu í öxlum
og hálsi, en karlar finni frekar til eymsla
í maga. Konum verði því meira um þegar
hnykkur kemur á þær en körlum.
Annar læknir skrifar í sama blað og
segir að aftanákeyrslur valdi frekar háls-
meiðslum en önnur slys. Þar getur ástæð-
an verið komin því konur á íslandi lenda
oftar í aftanákeyrslum en karlar sam-
kvæmt könnuninni.
Einnig geta ástæður verið þær að
hálspúðar, sem eru samkvæmt tölum frá
Umferðarráði í um 90% bifreiða, séu
ekki rétt stilltir. En þó ættu karlmenn
frekar að meiða sig á hálsi ef hálspúðar
eru of neðarlega þar sem meðalhæð karla
er mun meiri en kvenna.
Þá hefur verið sannað að meiri kraftar
virki á fólk í árekstri á smærri bílum.
Ekki er ólíklegt að kvenmenn keyri
frekar í þeim bílum og séu því líklegri til
að slasast.
Eins og áður sagði lentu kvenökumenn
oftar í aftanákeyrslum, eða 24%, en
16,6% karla lentu í þess háttar óhappi.
Karlar lentu oftar framan á ökutæki,
8,6% karla lentu í þess háttar slysum, en
5% kvenmanna. Akstur í veg fyrir öku-
tæki var orsök slysa í um 34% tilvika hjá
báðum kynjum.
Af þeim sem lentu í árekstrum gerðust
41,6% karla sig seka um brot en aðeins
31,4% kvenna voru í órétti. Karl-
mennirnir gerðust oftar sekir um gáleysi,
eða í 13,1% tilvika, en konur í 8,1%. Þá
brutu 2,1% karla af sér vegna ölvunar, en
1,2% kvenna. Einnig keyrðu karlar í
3,6% árekstra of hratt en hlutfallið hjá
konum var 1,2%. Konur virtu umferðar-
merki ekki í 11% tilvika, sem er svipuð
tala og hjá körlum, og var það algengasta
brotið hjá þeim.
Galsi í ungum piltum
Þegar tegund umferðarbrota er skoðuð
með aldur ökumanns til hliðsjónar kemur
fram að um 7,6% drengja undir 19 ára
aldri keyrðu of hratt, en aðeins 1,3%
stúlkna á sama aldri. Einnig er gáleysi
mjög áberandi meðal 17-19 ára drengja,
þar var hlutfallið 15,1%, en 8,6% hjá
stúlkum. Af þessu má draga þá ályktun
að galsinn í ungum drengjum sé miklu
meiri en í stúlkunum, sem virðast taka
nýfengnu bílprófi með meira jafnaðar-
geði. Stúlkurnar eru þó ekki með öllu
saklausar því þær virtu ekki umferðar-
merki í 13,2% tilvika, enstrákar í 11,1%.
Þegar svo litið er á karlmenn á milli
tvítugs og þrítugs minnka hraðaksturstil-
felli niður í 5,3%, ölvun hækkar í 3,9%,
og gáleysi var ástæða 12,6% umferðar-
slysa karla á þessum aldri. Hjá konunum
standa þessir liðir nokkurn veginn í stað
á öllum aldursskeiðum.
Meðal fólks á aldrinum 21 til 24 ára
varð umtalsverð fækkun á slösuðum á
árinu 1988 frá árinu áður. Árið 1987
slösuðust 126 en 103 á síðasta ári. í
þessum tölum er ekki einungis átt við
ökumenn heldur eru farþegar í bifreiðun-
um og vegfarendur einnig taldir með.
Karlarnir róast með aldrinum
Athyglisvert er, að hjá körlum 30-59
ára var of hraður akstur orsök slysa í
aðeins 1,7% tilvika. Ölvun karlöku-
manna á þessum aldri var orsök 1,3%
slysa og gáleysi minnkar í 11,7%.
Þegar svo litið er á ökumenn yfir
■
Tíminn 11

nmamyna: Arm njama
sextugt var hraöakstur oftar orsök
árekstra á meðal kvenna, í 1,6% tilvika,
en aðeins 0,2% karla keyrðu of hratt.
Ökumenn á þessum aldri virðast ekki
virða umferðarmerki eins og vera skyldi.
í 22,3% árekstra, þar sem karlar yfir
sextugt óku, voru umferðarmerki ekki
virt og hlutfallið er 26,6% hjá kven-
mönnunum.
En þess ber þó að geta að á meðal
ökumanna á þessum aldri eru umferðar-
slys ekki eins tíð og hjá þeim yngri, enda
eru ökumenn færri. Því hefur hvert slys
mikil áhrif á hlutfallið.
Ef skoðaður er fjöldi slasaðra á síðasta
ári, meðal ökumanna, farþega og vegfar-
enda, 65 ára og eldri, má sjá að þeim
fjölgaði úr 75 manns árið 1987 í 95 manns
1988.
Áróður beinist að þessum atriðum
í lokaorðum sínum í könnuninni, sem
birtist í síðasta hefti íslenska Trygginga-
markaðarins fyrir árið 1988, fer Marta
Kristín Lárusdóttir nokkrum orðum um
þessa háu slysatíðni á meðal kvenna og
þá niðurstöðu að karlar brjóti oftar af
sér. Hún óskar þess að fyrirbyggjandi
áróður beinist að þessum atriðum í
framtíðinni.