Tíminn - 13.01.1990, Blaðsíða 6

6 Tíminn
Laugardagur 13. janúar 1989
Titniim
MÁLSVARIFRJÁLSLYNDIS, SAMVINNU OG FÉLAGSHYGGJU
Útgefandi: Framsóknarflokkurinn og
_____Framsóknarfélögin í Reykjavík
Framkvæmdastjóri:
Ritstjórar:
Aðstoðarritstjóri:
Fréttastjórar:
Auglýsingastjóri:
Kristinn Finnbogason
Indriði G. Þorsteinsson ábm.
IngvarGíslason
OddurÓlafsson
Birgir Guðmundsson
EggertSkúlason
SteingrímurGíslason
Skrifstofur: Lyngháls 9, Reykjavík. Sími: 686300. Auglýsingasími:
680001. Kvöldsímar: Áskrift og dreifing 686300, ritstjórn, fréttastjórar
686306, íþróttir 686332, tæknideild 686387. Setning og umbrot:
Tæknideild Tímans. Prentun: Blaðaprent h.f.
Frá og með 1. ágúst hækkar:
Mánaðaráskrift í kr. 1000,-, verð í lausasölu í 90,- kr. og 110,- kr. um
helgar. Grunnverð auglýsinga kr. 660,- pr. dálksentimetri
Póstfax: 68-76-91
Landgræðsluskógar
Um það verða naumast deilur að stofnun
Skógræktarfélags íslands árið 1930 markar tíma-
mót í gróðurverndar-, uppgræðslu- og ræktunar-
sögu íslendinga, ef á hana er litið sem heild.
Hins vegar er ofmælt að segja íslenskar ræktun-
arhugsjónir hefjast við þann atburð, því að skiln-
ingur hugsjónamanna var löngu vaknaður á nauð-
syn alhliða ræktunarstefnu, sem m.a. næði til þess
að vernda og græða upp skógarleifar og kjarrgróð-
ur. Ræktunarhugsjónin beindist auk þess að örfoka
landi og eyðisöndunum sem víða blöstu við og
fróðir menn vissu að höfðu myndast í aldanna rás
og stórlega aukist frá því að land byggðist. En
upphaf ræktiinarstefnu á íslandi verður að sjálf-
sögðu rakið til vakningar um almenna búnaðar-
hætti á öldinni sem leið og er hluti af þeirri
þjóðarvakningu sem þá reis um framfarir til lands
og sjávar, aukið stjórnfrelsi og sókn í menningar-
málum.
Hvað skógrækt og uppgræðslu varðar var skiln-
ingur framsýnna manna skýr um þau efni um og
eftir aldamótin. Það kemur fram í skrifum og
aðgerðum einstakra manna og markar stefnu
fyrstu innlendu ríkisstjórnar landsins, sem reyndar
hafði ekki nema einn ráðherra, raunsæis- og
hugsjónamanninn Hannes Hafstein, sem kunni
manna best að taka skynsamlegum ráðleggingum
um löggjafarmál.
Ungmennafélagshreyfingin sem fékk á sig fast
mót með stofnun Ungmennafélags íslands árið
1907 gerði skógræktarmál að stefnuskráratriði og
framkvæmdamálefni, þótt nú megi sjá að eitthvað
fór úrskeiðis í framkvæmd hugsjónarinnar um að
„klæða landið“ sem voru einkunnarorð hugsjóna-
manna um gróðurmál fyrir 80-90 árum og hafa ekki
orðið snjallari eða innihaldsríkari með árunum og
eiga vel við enn í dag.
Rangt er að halda því fram að ekkert hafi
áunnist í gróðurverndar- og ræktunarmálum á
öldinni allri. Auðvitað hefur mörgu fleygt fram á
því sviði. Hitt er annað að vandamálin eru enn hin
sömu, baráttan við eyðingaröflin þarf að halda
áfram. Hugsjónin um alhliða ræktunarátak á
íslandi hefur síst af öllu misst gildi sitt. Á okkar
tímum má það vera hugsjón og félagslegu framtaki
til styrktar að þekking á náttúrulögmálum, þ.á m.
samspili mannvistar og umhverfis, hefur vaxið og
knýr menn til að horfa á umhverfismál sem eina
stóra heild.
Skógræktarfélag íslands hefur haft frumkvæði
um að mynda víðtæk samtök um að árið 1990 verði
„Ár landgræðsluskóga“. Það felur í sér að gróður-
setja eina og hálfa milljón trjáplantna í meira en
70 útvalin skógræktarsvæði í öllum landshlutum.
Hér er verið að stofna til útivistar- og almennings-
skóga sem komandi kynslóðir munu njóta og
landið allt verða fyrir þær sakir betra og byggilegra.
Þessu stórhuga skógræktarátaki í tilefni sextugs-
afmælis Skógræktarfélags íslands ber að fagna og
óska góðs gengis.
O FT ER MINNST á ís-
lensk sérkenni þegar rætt er um
menningu og listir í landinu, og
er þá lagt út af gömlum arfi, sem
aldrei er eins ríkt í okkur aö
minnast og í kringum jól og
áramót. Þá er eins og upp í
okkur rísi þörf fyrir að fara með
sömu sálma og þulur og raulaðar
hafa verið í barnæsku hverrar
kynslóðar. Þetta endurtekur sig
sífellt ár eftir ár, svo fast í
sniðum að á viðfangsefnum okk-
ar á þessum hátíðum hafa orðið
sáralitlar breytingar í áranna
rás. Aðeins ytri búnaður hefur
tekið breytingum. Jólatrésseríur
eru komnar í staðinn fyrir kerti
og messur hafa verið færðar inn
á heimilin fyrir tilstilli útvarps
og sjónvarps. Eldra fólk hefur
brugðist við þessum breytingum
á þann veg, að til skamms tíma
var það að minnast kertagerðar
á heimilum og tilhalds í mat. En
sálmarnir eru þeir sömu og áður
og hátíðarsiðirnir nauða líkir.
Merkilegt má kalla að ekki skuli
hafa verið á þessa hátíðarmenn-
ingu ráðist, svo öndverð sem
hún hlýtur að vera í hugum
þeirra, sem telja að hið þjóðlega
í fari okkar sé lítils virði, og nær
væri okkur að apa meira eftir
útlendingum. Við gerum það
hvort eð er flesta daga ársins og
líkjum öpuninni saman við
framfarir, sem er óskylt mál. Sé
minnst á þjóðlegar eigindir á
virkum dögum nefnast þær
þjóðremba, sem þykir voðalega
ljót.
Börn sinnar tíðar
Sérkennilegt er að pólitískir
trúbræður, sem hafa talið að
alþjóðahyggjan væri svarið við
eigin útþenslustefnu, hafa haft
þau áhrif á íslandi á liðnum
tíma, að upp er vaxinn hópur
menntafólks, sem notar orð eins
og þjóðremba sem skammaryrði
um allt milli himins og jarðar,
sem varðar ísland, sé máli erfða-
menningar okkar haldið fram.
Þetta fólk fer ekki svo til út-
landa, að það komi ekki heim
uppfullt af hugmyndum um
hvernig við eigum að hegða
okkur, skrifa og tala. Einn telur
að við eigum að gera flesta hluti
eins og Svíar, annar að hér eigi
að ríkja líkt skipulag og í Sovét-
ríkjunum og sá þriðji að hér sé
ólíft nema að tekið verði upp
hagkerfi Bandaríkjanna. Allt
eru þetta börn sinnar samtíðar
með einkenni smáþjóðar í far-
teskinu. Umræðan í landinu
mótast af slitrum úr hinni og
þessari áttinni, þ.e. margvíslegri
hugmyndafræði, sem hrært er í
einn graut á sama tíma og freist-
að er að leysa margvíslegan
áþreifanlegan vanda út frá vand-
anum sjálfum en ekki samkvæmt
margrómuðum kennisetningum
frá útlöndum. Þannig eru það
alltaf við sjálf sem íbúar í þessu
landi, sem verðum að ná árangri
hvað sem kennisetningum líður,
með þjóðrembu ef ekki vill bet-
ur til, og þegar við sjáum fram
fyrir fætur okkar fyrir moldroki
þeirra sem starfa eftir útlendum
fyrirmyndum.
Samið um vexti
Nú stendur yfir stórfelld til-
raun til að ná samkomulagi á
vinnumarkaði, sem byggir á
svokallaðari núlllausn. Helsti
hluti þeirrar lausnar er að ná
niður nafnvöxtum. Þeir og annar
fjármagnskostnaður hafa leikið
atvinnuvegina þannig, að nú er
varla til í landinu fyrirtæki sem
ber sig. Einstaklingurinn býr við
sömu búsifjar af völdum nafn-
vaxtanna. Bankar græða, sem
þarf ekki að vera af því vonda,
og eigendur peninga græða, sem
þarf ekki heldur að vera af því
vonda. Hins vegar hefur alveg
skort allt meðalhóf í þessum
efnum. Nú er efnahag velflestra
þannig komið, að í fyrsta sinn
freista aðilar vinnumarkaðarins
að koma á samningum sem fela
í sér stórlækkun á vöxtum. Tak-
ist að minnka fjármagnskostn-
aðinn umtalsvert stórbatnar
efnahagur hvers einstaklings svo
að segja samstundis, og fyrir-
tækjum vex afl við að losna að
einhverju leyti undan oki fjár-
magnskostnaðar. Kenningin er
að verðbólgan stjórni nafnvöxt-
unum. Hún gerir það ekki. Al-
veg eins má segja að háir nafn-
vextir og þar af leiðandi mikill
fjármagnskostnaður sé sá eldi-
viður sem verðbólgan nærist á.
Hér á borðinu er kvittun fyrir
mánaðarlegri afborgun. Skuldin
er 114.819,90 krónur. Afborgun
er 8.333,33 kr. Vextir eru 803,60
kr. Nú er vert að geta þess að
verðbólga mælist lítil þessa dag-
ana. En útreikningar, sem
byggjast meðal annars á henni,
taka ekki tillit til þess. Afborgun
af þessu láni fylgir alltaf sama
verðbótasúpan hvernig sem
verðbólgan hreyfist. Verðbætur
af þessu láni, sem fylgja afborg-
un, eru sem sagt upp á 4.654,07
kr., og til viðbótar eitthvað sem
heitir uppfærsla verðbóta
2.066,9o kr., eða samtals verð-
bætur upp á 6.720,97 kr. Þessar
verðbætur hafa farið hækkandi
þrátt fyrir það að lánsupphæðin
fari lækkandi með hverjum mán-
uði.
Mikill vinningur væri að því,
bæði fyrir einstaklinga og allt
athafnalíf í landinu að skrúfa
niður í þessu verðbótakerfi, sem
tekur ekki nema takmarkað tillit
til hreyfinga verðbólgunnar.
Við eða peningarnir
Þegar vaxtabreytingin var
gerð á sínum tíma átti hún að
verða til þess að auka gildi
peninganna. Við þá gildisaukn-
ingu átti lánamarkaðurinn að
taka einskonar stökkbreytingu
til hins betra, þ.e. að fyrirtæki
og einstaklingar færu varlegar í
lántökur. Ekki bar mikið á þeirri
þróun, eins og dæmin sanna.
Fólk hélt áfram að byggja og
skulda og fyrirtæki héldu áfram
að byggja rekstur sinn á lánum.
Smám saman varð ljóst, að þær
aðfengnu kenningar, sem vaxta-
breytingin byggði á voru ekki
þess megnugar að breyta pen-
ingaþörf húsbyggjenda og fyrir-
tækja. Hér giltu önnur lögmál
en úti í hinum stóra heimi, þ.e.
í Bonn, City í London og Wall
Street. Þjóðrembustíllinn varð
hinum aðfengnu kenningum
yfirsterkari. Nú er reynt að
semja um þessi peningamál. Að-
ilar vinnumarkaðarins eru orðn-
ir svo undirokaðir af aðfengnum
kenningum um hegðunarmynst-
ur fjármagns, að þeir vilja sem
fyrst snúa aftur til fyrri hátta, og
þess jafnvægis í peningamálum,
sem við finnum sjálf að hentar
okkur. Það erum við sem búum
hér, en ekki peningarnir.
Samt eru öflugir aðilar á
kreiki, bæði bankar og einstakl-
ingar, sem mæla með óbreyttu
ástandi. Þeir halda nefnilega að
eitthvað verði með peninga að
gera þegar allir eru komnir á
hausinn. Til vara leggja þeir til
að bráðnauðsynlegt sé að tengja
krónuna við erlenda mynt svo
eitthvert gagn verði að henni.
Erfiðleikar
Sambandsins
Eitt af þeim fyrirtækjum, sem
hefur verið leikið grátt vegna
fjármagnskostnaðar er Sam-
band ísl. Samvinnufélaga. Sam-
bandið er mikil lyftistöng fyrir
byggðirnar, þar sem það er víða
stór atvinnurekandi í sjávarút-
vegi. Kaupfélagaverslunin er
einnig mjög áberandi þáttur í
umsvifum byggðanna, þótt betri
samgöngur og auðveld ferðalög
hafi sett svip sinn á þá verslun á
síðustu árum. Um það bil sem
forstjóra og formannaskipti
urðu hjá Sambandinu og Guð-
jón B. Ólafsson tók við for-
stjórastarfi og Ólafur Sverris-
son, fyrrum kaupfélagsstjóri í
Borgarnesi, varð formaður
stjórnar, var sýnt að Sambandið
var komið í mikla fjárhagslega
erfiðleika. Lánastaða innan-
lands og erlendis var þannig, að
auðséð var að Sambandið yrði
að bregðast hart við til að
minnka fjármagnskostnað, og
jafnframt draga saman seglin
eftir því sem ástæður leyfðu
fyrir þetta móðurskip samvinnu-
viðskipta í landinu. Samvinnu-
tryggingar hurfu inn í nýtt trygg-
ingarfélag, Vátryggingarfélag
íslands, og viðræður hófust um
kaup Landsbankans á Sam-
vinnubankanum. Þær viðræður
virðast standa enn. Lengi var
talið að Sambandið, og þá sam-
vinnuhreyfingin í landinu, væri
svo stórt og voldugt, að vindar
verðbólgu, nafnvaxta og skuldir
myndu aldrei ná að sverfa undir-
stöðurnar. Andstæðingar Sam-
bandsins og samvinnumanna
hafa líka látið svo. En sannast
sagna er, að það eru ekki öf-
undsverðir menn, þeir Guðjón
B. og Ólafur Sverrisson.
Margir undu við
mas og þras
Svo virðist sem andstæðingar
Sambandsins hafi færst í aukana
við mas og þras út af hugsanleg-
um kaupum Landsbanka á Sam-
vinnubankanum. Eftir langar
viðræður á milli aðila, undirrit-
uðu Sverrir Hermannsson,
bankastjóri, og Guðjón B.
Ólafsson, forstjóri, samkomulag
1. september s.l. haust sem gerði
ráð fyrir kaupum Landsbankans
á Samvinnubankanum fyrir 828
milljónir kr. Á þessu samkomu-
lagi voru ýmsir fyrirvarar, en að
auki fylgdu minnispunktar frá
Guðjóni B. þar sem hann hélt