Tíminn - 11.08.1990, Blaðsíða 2

10
HELGIN
Laugardagur 10. ágúst 1990
C
LANDSVIRKJUN
Útboð
Landsvirkjun óskar hér með eftir tilboðum í jarð-
vinnu og gerð undirstaðna vegna byggingar 132
kV Blöndulínu í samræmi við útboðsgögn BLL-
13.
Útboðsgögn verða afhent frá og með þriðjudeg-
inum 14. ágúst 1990 á skrifstofu Landsvirkjunar
að Háaleitisbraut 68, Reykjavík, gegn óaftur-
kræfu gjaldi að upphæð kr. 2000,-.
Framkvæma skal jarðvinnu, steypa undirstöður
og stagfestur og koma fyrir bergboltum í 39 turn-
stæðum.
Verklok eru 30. nóvember 1990.
Tilboðum skal skila á skrifstofu Landsvirkjunar,
Háaleitisbraut 68, 103 Reykjavík, eigi síðar en
þriðjudaginn 28. ágúst fyrir kl. 14:00, en tilboðin
verða opnuð þar þann dag kl. 14:15 að viðstödd-
um þeim bjóðendum sem þess óska.
Reykjavík, 9. ágúst 1990
✓
VATRYGGINGAFELAG
^rlar ÍSLANDS HF
Utboð
Tilboð óskast í eftirtaldar bifreiðir sem skemmst
hafa í umferðaróhöppum:
Daihatsu Charade árgerð 1990
Suzuki Swift GL árgerð 1990
MMC Pajero Long diesel árgerð 1989
Toyota Corolla GTI árgerð 1988
Toyota Corolla STW árgerð 1988
Toyota Lit Ace Van árgerð 1988
Daihatsu Charade LX árgerð 1988
Peugeot 205 GL árgerð 1987
Subaru 1800 árgerð 1987
Lada Samara árgerð 1987
Daihatsu Charade CX árgerð 1987
VW Golf Synzro árgerð 1986
Toyota Starlet 1300 árgerð 1985
MMC Galant árgerð 1984
Mazda 626 diesel árgerð 1984
Suzuki Alto SS80 árgerð 1983
MMC Galant 1600 árgerð 1982
Mazda 626, 2000 árgerð 1981
BMW 728 i árgerð 1980
Hús á AMC jeppa
Bifreiðirnar verða sýndar að Höfðabakka 9,
Reykjavík, mánudaginn 13. ágúst 1990, kl.
12-16.
Á SAMA TÍMA:
Á Húsavík:
Lada Sport árgerð 1989
Suzuki Swift, Twin Cam árgerð 1987
Lada Sport árgerð 1987
Dodge Aries árgerð 1987
MMCCordia 1600 GLS árgerð 1983
Daihatsu Charade árgerð 1980
Á Sauðárkróki:
Peugeot 405 GL árgerð 1989
MMC Tredia 1600 árgerð 1983
ÁHöfn:
MMC Colt 1300 GL árgerð 1989
Daihatsu Charade árgerð 1989
Tilboðum sé skilað til Vátryggingafélags íslands
hf., Ármúla 3, Reykjavík, eða umboðsmanna fyr-
ir kl. 16:00 sama dag.
VÁTRYGGINGAFÉLAG ÍSLANDS hf.
- Ökutækjadeild —
Leiftur um nótt
næst undirbúningur að því að vinna
úr gögnum um ferðina sjálfa og
semja bók um hana. Komu ritstörf-
in mest á Eggert, því Bjami sneri
sér brátt að læknisfræðinni á ný og
1760 tók hann við landlæknisemb-
ættinu, sem stofnað var það ár.
Ferðabókin
Eggert hóf að rita ferðabókina í
Kaupmannahöfii, en vorið 1760
fékk hann leyfi til að fara til íslands
og dveljast þar árlangt. Var heilsa
hans tæp um þær mundir og hugði
hann að loftslagið heima mundi
bæta hana. Settist hann að hjá mági
sínum, Bimi Halldórssyni í Sauð-
lauksdal og undi þar hag sínum hið
besta. Dróst að hann færi aftur ut-
an, þangað til 1764, en þá var
stjómina tekið að lengja eftir að
hann lyki starfi sínu. Tilkynnti hún
honum þá um vorið að honum yrðu
ekki lengur greidd laun þau er hann
hafði notið til þessa. Var talið að
hann hefði sætt rógburði nokkrum
ytra. Brá hann þá við og fór utan
haustið 1764 og lagði verk sitt fyr-
ir stjóm visindafélagsins og gekk
hún þá úr skugga um að allt var
með felldu um vinnu hans við
ferðabókina. Vora honum þegar
fengin aftur launin. Lauk hann svo
við bókina 1766, en ekki var hún
prentuð fyrr en 1772-1774. Er hún
mikið verk, um 1100 blaðsíður í
tveimur bindum og fylgir uppdrátt-
ur af landinu og 51 eirstungið
myndablað. Skömmu síðar var hún
prentuð á þýsku og á frönsku var
hún prentuð 1802. Ferðabókin var
á sinni tíð hinn mesti fengur fræði-
mönnum og hafði að sjálfsögðu
mikil áhrif til þess að leiðrétta hug-
myndir erlendra manna um landið
og þjóðina, sem síst var vanþörf.
Enn í dag hefur hún stórmikið gildi
fyrir oss Islendinga sem heimildar-
rit um hagi og háttu manna hér á
átjándu öld. Er hér að mörgu vikið,
lýst háttum og siðum manna i ýms-
um byggðarlögum, klæðaburði,
matarhæfi, sjúkdómum, umgengni
og þrifnaði, húsagerð og atvinnu-
háttum til lands og sjávar. Lýsingar
á jarðfræði og náttúra landsins, er
stórmerkar vora á sinni tíð, era hins
vegar um flest úreltar orðnar.
Ólöglærður
lögmaður
Saga Eggerts Ólafssonar eftir að
hann hafði lokið ferðabókinni varð
ekki löng. Vorið 1766 hélt hann
heim til Jslands og settist að hjá
mági sínum í Sauðlauksdal. Hafði
stjómin veitt honum nokkur bið-
laun, meðan hann hafði ekki fengið
launað starf. Vorið 1767 var hann
skipaður varalögmaður sunnan og
austan, án þess að hann hefði um
það sótt. Aftur hafði hann sótt um
varalögmannsembætti norðan og
vestan, er Ólafur Stefánsson tók
við amtmannsembætti, en það var
nú veitt Jóni Ólafssyni varalög-
manni. Bar það til að Jón Ólafsson
var tengdasonur Bjama sýslu-
manns Halldórssonar á Þingeyram,
en hann hafði fengið Víðidalstungu
með Hólmffíði konu sinni, dóttur
Páls lögmanns Vídalíns. Vildu þau
Jón og kona hans flytja norður á
ættareign þessa. Stjóminni var
vandi á höndum við Jón, er gegnt
hafði varalögmannsembætti um
nokkra hrið. En hér reið það þó
baggamuninn að hann var nú að
vinna að samningu lögbókar handa
landsmönum og hafði Bjami sýslu-
maður verið skipaður honum til að-
stoðar i þessu verki. Var harla
nauðsynlegt að þeir sætu ekki of
langt hvor frá öðrum, meðan á
þessari samvinnu stæði. Varð svo
Eggert að sætta sig við það að
verða eftirmaður Jóns Ólafssonar í
varalögmannsembættinu sunnan
íslensk kona f hátíðabúningi. Myndin er trúlega ffá Eggert Ólafssyni
komin. Lýsingar Ferðabókarinnar á mannlífi og atvinnuháttum hafa
ómetanlegt gUdi, þótt náttúruvísindaleg atriði séu löngu úrelt
og austan. Reyndar var veiting
þessi allumhend stjóminni, því að
lögum samkvæmt mátti ekki skipa
ólöglærðan mann í dómaraemb-
ætti. En yfir það var nú brúað með
því að setja Eggert það skilyrði að
hann sýndi lagakunnáttu sína með
ritgerð um lögfræðilegt efni, er
kæmi í stað lagaprófs. Var Rantzau
stiftamtmaður helsti stuðnings-
maður Eggerts í máli þessu og hon-
um hinn auðveldasti í hvívetna.
Þegar Eggert ritaði honum og
kvaðst ekki mundu geta lokið lög-
fræðiritgerðinni í fljótu bragði,
svaraði stiftamtmaður því að í bréf-
inu um þetta væri enginn frestur til-
tekinn og mætti þetta dragast nokk-
uð. Þá fékk Eggert leyfi til þess að
mega hafa aðsetur sitt á eignaijörð
sinni, Hofstöðum í Miklaholts-
hreppi á Snæfellsnesi og þyrfti
hann ekki að flytja þaðan meðan
Bjöm lögmaður Markússon gæti
gegnt embætti sínu.
Vorið 1767 setti Eggert bú saman
á Hofstöðum og efndi þar til húsa-
gerðar allmikillar. Um haustið
gekk hann að eiga frændkonu sína,
Ingibjörgu Guðmundsdóttur, sýslu-
manns Sigurðssonar. Stóð brúð-
kaup þeirra með miklum veg í
Reykholti, en þar var þá prestur
Þorleifur Bjamason, móðurbróðir
Ingibjargar. „Þar var mest öll siða-
skipan og veisla að fyrri manna
hætti, sem í höfðingjabrúðkaupum
var vani hér á landi á fimmtándu
öld og nokkuð ffarn á sextándu.
Það var brúðgumareið og minni
borin að fomum sið“, segir Bjöm
Halldórsson. Veturinn 1767 til
1768 dvöldust þau hjónin í Sauð-
lauksdal, því að ekki var þá enn
lokið húsagerð á Hofsstöðum. Um
vorið bjóst Eggert að flytjast bú-
ferlum austur yfir Breiðafjörð. 30.
maí 1768 lagði hann út frá Skor
með konu sína, búslóð og fylgdar-
lið á tveimur skipum. Skall þá á of-
viðri mikið með furðumiklu haf-
róti, er skipin vora komin um viku
sjávar frá landi. Sneri þá annað
skipið aftur, en hitt, er Eggert
stýrði, hélt áffarn og hvarf í sæ-
rokið og spurðist ekki til þess síð-
an. Fórust menn allir er á því skipi
vora, svo og fjárhlutur, þar á meðal
margt bóka og handrita Eggerts.
Hefur sá mannskaði einna mestur
orðið er Eggert Ólafsson drakkn-
aði, aðeins 42 ára að aldri.
Kall hrópandans
Hér á við að minnast nokkuð á
manninn sjálfan. Hann var um
margt sérstæður og umffam flesta
menn að skapfestu, vitsmunum og
fjölhæffi þekkingu. Um hans daga
átti þjóðin marga dygga menn og
þjóðholla, en engan eins brennandi
í anda. Hann hafði flestum mönn-
um betur kynnst landinu og högum
þjóðarinnar og hafði ef til vill
gleggra skilning en nokkur sam-
tímamanna hans á því hvers þjóðin
þarfnaðist mest. Hann var áhuga-
samur um ffamfarir allar og umbæt-
ur á bjargræðisvegum landsmanna,
sem um hans daga var uppi haldið,
hafði mikla unun af jarðrækt og sá
glögglega að hér mátti miklum ár-
angri ná, ef dyggilega væri unnið.
Allt slíkt var ágætt og næsta gagn-
legt, en það var ekki nóg. Mestu
varðaði að manna þjóðina, vekja
hana af þeim dofa, sem hún var í
fallin, glæða þjóðemiskennd henn-
ar, sjálfsvirðingu og metnað. Kjark-
inn og kraftinn til nýrrar ffamsókn-
ar vildi hann sækja til fortíðarinnar,
þeirra tima er þjóðin lifði ffjáls í
landi sínu, óbuguð og heils hugar í
lífi sínu og starfí. Þótt hann væri
ríklundaður og jafnvel talínn
dramblátur, var það metnaður hans
að vera bóndasonur. Fyrr á dögum
vora bændur blóð og mergur þjóð-
ríkis á íslandi. Ætti Island að rísa úr
rústum varð alþýðan, bændumir, að
ranka við sér, kannast við uppruna
sinn. Mjög var það gagnlegt að
nema heimspeki og erlend tungu-