Tíminn - 11.08.1990, Blaðsíða 3

Laugardagur 11. ágúst 1990
HELGIN
11
Kmtoorf 3(Icnífunnar,i7<56, í^&imnaU
3ðlaní> rr i tona íih: vib tt {*) gaitift »<"(*« W'6.' vib tt Wna (k) pflcflflrtít
ttfi!í(in» tnynb tt innb (c) vmat t'motan tllobíc fi-lf' w'Wt tt,{i} tTtiIt>mgUngaiiþyBafi
Enn (mn gtmmc fi mtö|3icí « ffcía ittmo (c) <Sitmí» t»tmc pott; bicttat utrbr fíipt i twi
h.<f *r tf'l Ct.A.fm- lljrfct- attrcrf«t»«a ■ tt-.rj.tr K»l.%r i- ,.-f, níll h,m Itiwil b
Surtshellir. Þar gerði Eggert viðdvöl í fýrstu ferð þelrra Bjama Páls-
sonar.
mál. Hann hafði lært slíkt sjálfur.
Það gat dugað manni til embættis,
aflað honum vina og kunningja í
hópi lærðra manna erlendis. En til
viðreisnar íslensku þjóðinni dugði
það viðlíka sem væn svunta af sól-
skini borin inn í gluggalaust hús.
Ný menning og framför lands-
manna varð að vaxa fram af hinum
foma stofni, af lifandi rót þjóðlegr-
ar menningar. Slíkt varð ekki að
fengið og inn flutt, eins og hvert
annað haglegt smíði. Hér var ýmis-
legt óljóst og í þoku, svo sem oft
vill verða er mikil hugsjón vitjar
manns og knýr hann fram gegn
tómlæti og skilningssljórri and-
stöðu. Endurreisn og fegrun tung-
unnar er Eggert vildi mesta rækt við
leggja varð öðrum þræði að öfga-
fullri og miður smekklegri mál-
fymsku í „lærðum“ stíl. Ádeila
hans og spott stundum langsótt og
torskilið og tæplega við hæfi þeirr-
ar kynslóðar er því var að stefht.
Líkast til hefði henni skilist betur
nokkra léttara hjal, þótt ósagt skuli
látið hvort hún hefði tekið betur við
sér við slíkt. Kall hrópandans í
eyðimörkinni lætur að sjálfsögðu
ekki ávallt skýrt í eyram. En nokk-
urs mundi það vert að geta komið
tómlætinu og vanadeyfðinni til þess
að bæra á sér og nöldra. í því er
strax dálitið lífsmark.
Þegar Eggert kom til Kaupmanna-
hafnar haustið 1757 og hitti landa
sína þar, íslensku stúdentana, var sú
hjörð ærið sundurleit, eins og oft
fyrr og síðar. Sumir þeirra vora
ágæt mannsefni og gengu að námi
sínu með alúð og kappi. Aðrir
sinntu slíku í meðallagi eða nokkra
miður, svo sem löngum hafði við
brunnið. En um eitt vora þessir
ungu menn mjög á annan veg settir
en fyrri kynslóðir íslenskra náms-
manna í Kaupmannahöfn og um
það áttu þeir sammerkt, hversu
ólíkt sem þeim annars var farið —
Málverk íslenskunnar nefnist
þessl prentmynd eförteikningu
Eggerts Ólafssonar. Hér birtist
tákn landslns fýrst í konulíki, þ.e.
Fjallkonuhugmyndin.
þegar frá er skilimi einstöku stein-
gervingur, einsog Jón Marteinsson,
er tæpast mátti kalla að væri með
fullu viti, þótt vel væri að sér um
margt: Þeir vora allir meira eða
minna snortnir af ffamfarahug og
ólu i bijósti bjartar vonir um það, að
nú væri að renna ný öld yfir landið
og þjóðina, ný og bjartari ffamtíð af
kóngsins náð — og atfylgi jám-
karlsms Skúla Magnússonar. En
það átti nú brátt að koma í ljós að
Skúli var ekki alls megnugur, þótt
stórhuga væri og harðskeyttur. En
kóngurinn sjálfur og stjómin gátu
gert hvað sem vera vildi. Ekkert var
þeim um megn. Meðan umhyggja
kóngsins þreyttist ekki við að leysa
vandkvæði íslensku þjóðarinnar,
þurfti ekki að örvænta.
Upphafsmaður þjóð-
ernisbaráttunnar?
En þegar að því kom að gera sér
grein fyrir því hversu þjóðin ætti að
bregðast við náðarmeðulum stjóm-
arinnar henni til viðreisnar og færa
sér þau í nyt, greindi íslensku stúd-
entana fullkomlega á. Eggert Ól-
afsson og þeir, sem honum fylgdu
að málum, vildu vekja og stæla
þjóðarmetnað íslendinga í öllum
greinum með því að benda þeim á
dæmi forfeðranna, andlega menn-
ingu þeirra og verklega. Þeir vildu
hreinsa og fegra móðurmálið, er
spillt var orðið, og glæða með
þjóðinni ást á landinu, er hún hafði
erft og átti nú að yrkja og prýða að
hætti annarra menningarþjóða.
Þetta töldu aðrir fjarstæðu. Fyrir-
myndir um framfarir, menntun og
menningu, allt sem íslendinga
skorti, var í ríkum mæli að finna
með eflendum þjóðum. íslensk
tunga og fomar bókmenntir lands-
manna vora skemmtileg viðfangs-
efni handa vísindamönnum. En
ffamtíð landsins og þjóðarinnar var
fólgin i konungshugsjón einveldis-
ins: jafnrétti þegnanna. Þótt lönd
kóngsins væra mörg var ríkið eitt.
Hingað til hafði ísland orðið útund-
an, en nú var því breytt. Fjarlægðin
var að visu þrándur í götu, en allt
annað, sem skildi og unnt var að
breyta, átti að sjálfsögðu að hverfa
úr sögunni. Þess vegna var allt
skraf um fomöldina, þjóðemi,
tungu og þjóðlega menningu, úrelt
og reyndar skaðlegt og átti ekki að
heyrast nefnt. Svo djúpur var þessi
ágreiningur milli Eggerts Olafs-
sonar og Hannesar Finnssonar,
milli bóndasonarins og biskups-
sonarins, milli skáldsins og ffæði-
mannsins. Að sjálfsögðu dró fleira
til þess að flokkadrættir urðu milli
stúdentanna, sem ekki var heldur
ný bóla, og líkast til komu ágrein-
ingsatriðin sjaldan eða aldrei jafn-
skýrt ffam í deilum flokkanna, sem
hér hefur verið lýst, sem um þann
áratug, sem Eggerts og áhrifa hans
naut helst við. En um það höfum
við því miður ekki nógu glöggar
heimildir. Það er eftirtektarvert að
hópur sá er Eggert fylgdi að mál-
um, bændasonaflokkurinn, sem
siunir kölluðu, réð öllu í félagsskap
íslenskra námsmanna í Kaup-
mannahöfn er Sakir nefhdist og lík-
lega hefur verið ranninn af fomri
rót. Mun hann hafa verið dijúgum
fjölmennari en biskupssonaflokk-
urinn, sem kenndur er við þá Hann-
es og Halldór, sonu Finns biskups,
en við Hannes fyrst og ffemst.
Það getur verið álitamál hvort
telja beri Eggert Ólafsson upphafs-
mann að þjóðemisbaráttu Islend-
inga, er hófst um miðja 18. öld.
Kannske er réttara að telja Skúla
Magnússon fyrstan, þótt fram-
heijastarf hans sneri miklu meir að
atvinnumálum þjóðarinnar en
þjóðemismálum. Hitt ætti ekki að
orka tvímælis að Eggert lagði hér
mestan skerfinn til með ljóðum sín-
um, persónulegum áhrifum og
brýningum. Allt hið fjölbreytta
starf hans var vígt þessum málstað.
Svo náinn varð hann honum í vit-
und manna, sem þekktu hann og
skildu, að sjálft hið sviplega ffáfall
hans varð þeim að eggjan.
Einstakt4
láttur
Pægiieg
Níðsterkt stell og fromgoffall með 10 óro óbyrgð,
í lollegum litum
giroskipting Breiðdekk
Bjollo (f jollohjólo
Öryggisendurskin
i fi/ Ljósobúnaður
Öryggisendurskin Mjúkur hnokkur
með fjöðrun
Sterkur
böggloberi
Verkfærotosko
Aukohondbremso
Stondori
Örugg fótbremsa
BRITISH EAGLE - Alvöru
fjallahjól frá Bretlandi
Volcanic 18 gíra áður kr. 28.380,- nú kr. 21.950,
Fireball 21 gíra áður kr. 34.540,- nú kr. 24.950,
Infemo 21 gíra áður kr. 37.820,- nú kr. 26.950,
MONTANA karlmannshjól
26“ 3ja gíra áður kr. 20.970,- nú kr. 13.950,-
Götufjallahjól áður kr. 30.110,- nú kr. 24.410,-
20“ götufjallah. áður kr. 18.110,- nú kr. 14.650,-
24“ götufjallah. áður kr. 23.840,- nú kr. 17.950,-
Vestur-þýsk MOIUTANA kvenreiðhjól með öllu
24“ KVENREIÐHJÓL ÁN GÍRA ÁÐUR KR. 15.810,-.NÚ KR. 11.950
24“ KVENREIÐHJÓL 3JA GÍRA ÁÐUR KR. 20.110,-.NÚ KR. 13.950
26“ KVENREIÐHJÓL ÁN GÍRA ÁÐUR KR. 16.110,-.NÚ KR. 12.950
26“ KVENREIÐHJÓL 3JA GÍRA ÁÐUR KR. 20.970,-.NÚ KR. 14.950
28“ KVENREIÐHJÓL 3JA GÍRA ÁÐUR KR. 20.970,-.NÚ KR. 14.950,
FJALLAHJÓL (GÖTU) 18 GÍRA ÁÐUR KR. 30.110,-.NÚ KR. 24.410
MONTANA - vestur-þýsk
10 gíra sporthjól með öllu
áður kr. 21.760,- nú 15.950,-. \
Ath. öll verð eru
staðgreiðsluverð
DONSK WINTHER hjól
Til dæmis:
12“ barnahjól áður kr. 11.960,- nú kr. 8.700,-
12" BMX áður kr. 12.210,- nú kr. 9.960,-
Lúxusgerðir fyrir fullorðna:
28“ kven. 3ja gíra áður 29.870,- nú kr.21.960,
28“ karl., 3ja gira áður 28.720,- núkr. 19.310,-
EINNIG FRONSK 12 GIRA SPORTHJÓL ÁÐUR KR. 49.970,- NÚ KR. 25.190,
OG SPÆNSK 18“ BMX MEÐ FÓTBREMSU ÁÐUR KR. 17.310,- NÚ KR. 11.950,
Spítalastfg 8
V við Óðinstorg
simar 14661, 26888
OPIÐ
LAUGARDAG
SÉRVERSLUN 165 AR
1925- 1990