Tíminn - 08.09.1990, Blaðsíða 6

6 Tíminn
Laugardagur 8. september 1990
Tíminn
MÁLSVARI FRJÁLSLYNDIS, SAMVINNU OG FÉLAGSHYGGJU
Útgefandi: Framsóknarflokkurinn og
Framsóknarfélögin f Reykjavlk
Framkvæmdastjóri: Kristinn Finnbogason
Ritstjórar: Indriði G. Þorsteinsson ábm.
Ingvar Gíslason
Aðstoðarritstjóri: Oddur Ólafsson
Fréttastjórar: Birgir Guðmundsson
Stefán Ásgrlmsson
Auglýsingastjóri: Steingrlmur Glslason
SkrifstofurLyngháls 9,110 Reykjavlk. Slml: 686300.
Auglýsingaslmi: 680001. Kvöldsfman Áskrift og dreifing 686300,
ritstjórn, fréttastjórar 686306, (þróttir 686332, tæknideild 686387.
Setning og umbrot: Tæknideild Tlmans. Prentun: Oddi h.f.
Mánaðaráskrift kr. 1000,-, verð I lausasölu kr. 90,- og kr. 110,- um
helgar. Grunnverð auglýsinga kr. 660,- pr. dálksentimetri
Póstfax: 68-76-91
Húsnæðismál
Félagsmálaráðherra, Jóhanna Sigurðardóttir, boð-
ar gerbreytingu á lögum um Húsnæðisstofnun rík-
isins. Hefiir hún komið frá sér fréttum um að hún
hafí samið frumvarp til laga um þetta efni og hygg-
ist fá það viðurkennt sem stjómarfrumvarp.
Vafalaust em ýmsar athyglisverðar hugmyndir í
þeim fhimvarpsdrögum sem félagsmálaráðherra
hefur á skrifborðinu hjá sér. Það hefur m.a. komið
fram að ráðherra vill stuðla að sem virkastri þjón-
ustu á sviði húsnæðismála úti um landsbyggðina.
Hins vegar er hægt að sinna því nauðsynlega mál-
efni án þess að ráðist sé í skipulagskollsteypur í öllu
kerfinu. Samkvæmt núverandi skipulagi og starfs-
reglum Húsnæðisstofnunar er auðvelt að auka
þjónustu við landsbyggðarfólk, til þess þarf ekki
nýtt skipulag, enda hefur þegar verið hafist handa í
því efhi sem hægt er að þróa með eðlilegum hætti
og láta ná til allra landshluta.
Aðrar hugmyndir ráðherra em enn umdeilanlegri
og nokkuð erfitt að átta sig á rökum þeirra. Það er
m.a. óhyggilegt að breyta stjóm stofnunarinnar á
þann hátt að víkja þaðan fúlltrúum aðila vinnu-
markaðarins, ekki síst fulltrúum launþegasamtak-
anna. Það er rangt sem fram hefur komið af hálfu
ráðherra að fjármál húsnæðiskerfisins tengist ekki
launþegahreyfmgunni nema sem venjuleg við-
skipti. Það gera þau með afar raunhæfum hætti þar
sem er samspil lífeyrissjóða og húsbyggingasjóða
um nýtingu ráðstöfunarfjár lífeyrissjóðanna í þágu
íbúðabygginga. Þau fjármálasamskipti em ekki al-
ger markaðsviðskipti, heldur félagslegs eðlis sem
engum ætti að vera skiljanlegra en félagsmálaráð-
herra.
Þar að auki em húsnæðismál í grundvallaratriðum
innan hagsmunasvæðis launþega. í lýðræðis- og
fjölhyggjúþjóðfélagi sem af réttlætis- og raunsæis-
ástæðum greinir meira og minna á milli þjóðfélags-
málefna eftir hagsmunahópum og starfstéttum, get-
ur varla verið ágreiningur um að launþegahreyfing-
in hefúr rétt til þess að eiga beina aðild að stjóm
húsnæðismála og að henni séu tryggð eðlileg áhrif
á heildarskipun þeirra.
Hvað sem segja má um fjarlæga fortíð íslensks
húsbyggingakerfis, þá fer hitt ekki milli mála að
gmndvöllur stórbætts skipulags húsnæðismála var
lagður með lögum um Húsnæðisstofnun ríkisins í
tíð Alexanders Stefánssonar félagsmálaráðherra og
því góða samstarfi sem varð í hans ráðherratíð við
launþegahreyfinguna 1986 og var liður í almennu
samkomulagi um launa- og kjaramál.
Hugmyndir núverandi félagsmálaráðherra um
byltingar á skipulagi Húsnæðisstofnunar em ótíma-
bærar. Lagasetningaræði er að vísu algengur ráð-
herrasjúkdómur. í fjölflokkastjóm ættu eigi að síð-
ur að vera möguleikar á að halda í skefjum áberandi
ofæði í þeim efnum.
N. eru senn liðin tvö ár síð-
an ríkisstjóm undir forsæti Þor-
steins Pálssonar, formanns Sjálf-
stæðisflokksins, fór frá völdum
eftir að ágreiningur stjómar-
flokkanna um efhahagsaðgerðir
reyndist óleysanlegur. Rikis-
stjóm Þorsteins Pálssonar settist
á valdastól eftir langa stjómar-
kreppu að afstöðnum alþingis-
kosningum í apríl 1987. Þótt að
vísu hafi verið búið að blása að
hatursglæðum í kosningabarátt-
unni gagnvart Framsóknar-
flokknum af fijálshyggjuliði
Sjálfstæðisflokksins og ýmsum
úr forystu Alþýðuflokksins, urðu
úrslit kosninganna ærið óhag-
stæð Sjálfstæðisflokknum sem
frægt er orðið og engin frægðar-
för hjá Alþýðuflokknum. Vonin
um að kosningamar færðu íhaldi
og krötum möguleika til þess að
mynda samstjóm eftir gamla við-
reisnarmynstrinu brast og engar
líkur á að hægt væri að sefa slík
vonbrigði með enn eldra stjóm-
armynstri sem kallað hefur verið
nýsköpunarmynstrið og er í því
fólgið að hafa Alþýðubandalagið
með í för.
Horft um öxl
Það fór því svo að Framsóknar-
flokkurinn leysti í raun stjómar-
kreppuna sumarið 1987 og
studdi Þorstein Pálsson til stjóm-
arforystu eftir að náðst hafði við-
unandi samkomulag um stjómar-
stefhu samkvæmt málefnasamn-
ingi. Hitt er annað mál að ferill
þessa stjómarsamstarfs var
harmkvælasagaa. Orsök harm-
kvælanna var fyrst og fremst sú
að forysta Sjálfstæðisflokksins
fékkst ekki til að líta raunsæjum
augum á þá neikvæðu þróun í
efnahagsmálum sem byrjuð var í
upphafi stjómarsamstarfsins og
fór versnandi því meira sem leið ,
á árið 1987 og ffarn eftir árinu !
1988.
Þjóðin hafði lifað mikið góðæri
síðustu 2 ár með mikilli peninga-
veltu og kaupsýsluumsvifum og
fjárfestingum á öllum sviðum
langt ffarn yfir það sem efna-
hagskerfið þoldi. Hafi þetta
tveggja ára veltutímabil og upp-
sveifla í elhahagslífinu komið
tiltölulega snögglega, skall sam-
drátturinn 1987 ekki á jafhskjótt,
því að merki hans mátti greina
þegar í upphafi ársins og fýrir al-
þingiskosningar, en magnaðist
eftir þvi sem á leið og því ffemur
að stjómarkreppan eftir kosning-
ar varð allt of löng, þegar það svo
bættist við að fljótlega eftir
stjómarmyndunina fór fiskverð
sílækkandi og gengisþróun varð
útflutningnum mjög í óhag, en
kostnaðarhækkanir héldu áffam,
þ. á m. vaxtakostnaður, þannig
að ljóst varð að útflutningsfyrir-
tæknin yrðu fyrir vaxandi tapi, ef
þannig héldi áffam.
Því miður fór það svo að rekstr-
arerfiðleikar sjávarútvegsfýrir-
tækja vom látnir danka í heilt ár
áður en Sjálfstæðisflokkurinn
fékkst til að líta í alvöm á ástand-
ið í þessari undirstöðugrein efha-
hagslífsins og viðurkenna það
sem kjama þess vanda sem þjóð- I
in átti við að stríða. En jafhvel
eftir að sjálfstæðismenn höfðu
viðurkennt að brýnasta málið
væri að einbeita kröftum ríkis-
stjómarinnar að því að styrkja
rekstrargrundvöll sjávarútvegs-
ins, hafði sjálfstæðisforystan
ekki þá lipurð í samstarfi við
Framsóknarflokkinn og Alþýðu-
flokkinn að grípa til aðgerða sem
mikill hljómgrunnur var fýrir í
öllum þessum flokkum og meðal
launþega, þ.e. niðurfærsluleiðar-
innar, heldur lét fijálshyggjulið
sjálfstæðismanna sig hafa það að
hafha þessari leið og halda áffam
á vegi gengisfellinga og hávaxta-
stefnu. Þorsteini Pálssyni tókst
ekki að hafa hemil á sínu eigin
liði í þessu efni sem leiddi til
þess að hann missti endanlega
traust samstarfsflokkanna. Þessir
atburðir vom að gerast í septem-
bermánuði fýrir tveimur árum,
svo að það er eins konar afmæli
þeirra um þessar mundir.
Endurreisn
En ef svo er að nú séu afmælis-
dagar þessa óhönduglega við-
skilnaðar forystuliðs Sjálfstæðis-
flokksins, er þess að minnast að
þar er að leita upphafs þess að
ríkisvaldið fór að snúa sér af al-
vöm að endurreisn útflutnings-
fýrirtækjanna. Með myndun
þriggja flokka ríkisstjómar
Steingríms Hermannssonar í
september 1988 var hafist handa
um endurreisnaraðgerðir, sem á
tiltölulega stuttum tíma skiluðu
miklum árangri í bættri rekstrar-
stöðu fýrirtækja strax á árinu
1989.
Menn minnast þess að rikis-
stjóm Þorsteins Pálssonar (1987-
88) var þingræðislega mjög sterk
stjóm með veika stjómarand-
stöðu á þeirri tíð. Hins vegar var
rikisstjóm Steingríms Her-
mannssonar ffá 1988 þingræðis-
lega veik stjóm, hafði ekki form-
lega meirihlutastöðu í neðri deild
Alþingis. Hún var því upp á aðra
en beina stuðningsmenn sína
komin um ffamgang þingmála.'
tyrátt fýrir þessa stöðu gengu
þingstörf veturinn 1988-1989
áfallalaust, þannig að ríkisstjóm-
in kom ffumvörpum sínum um
efnahagsaðgerðir ffam án sér-
stakra tafa. Það vom þessar að-
gerðir sem lögðu grunninn að
endurreisn efhahagslífsins. Einn-
ig má rekja til þess tíma bætt
samskipti stjómvalda og aðila
vinnumarkaðarins, sem hafa þró-
ast á jákvæðan hátt síðan.
Reynslan af verðstöðvun og
verðbólguhjöðnun fýrir tilstilli
efhahagsaðgerðanna 1988-89
hefur orðið ráðamönnum þjóðar-
innar, þ. á m. forystumönnum at-
vinnulífs og hagsmunasamtaka
launafólks, hvati til allsheijar-
samkomulags um þróun kjara-
mála og efhahagsmála.
Stjómarsamstarfið sem stofiiað
var til í september 1988, var
styrkt ári síðar, þ.e. í september í
fýrra, þegar þingmenn Borgara-
flokksins gengu til liðs við ríkis-
stjómina. Þótt sýna megi ffam á,
að stjómarandstaða Sjálfstæðis-
flokksins gerðist illvígari, a.m.k.
óútreiknanlegri, eftir að fýrrver-
andi Sjálfstæðisflokksmenn,
Júlíus Sólnes og Óli Þ. Guð-
bjartsson, urðu ráðherrar í ríkis-
stjóm Steingríms Hermannsson-
ar, hefur samstarfið við Borgara-
flokksmenn gengið ágætlega og
eltingaleikur sumra sjálfstæðis-
manna við Júlíus hefur ekki gert
annað en að opinbera málefhafá-
tækt þeirra sem að slíku stóðu.
Ef ferill núverandi stjómarsam-
starfs er rakinn, minnst upphafs
og orsaka þess og bent á helstu
vörður á leið þess má auðveld-
lega sjá, hver árangur hefhr orðið
af þessu stjómarsamstarfi í tvö ár
og hver megineinkenni stjómar-
stefhunnar hafa verið. Hér verður
því haldið ffam að aðalverkefhi
ríkisstjómarinnar hafi verið að
koma rekstri útflutningsatvinnu-
veganna á réttan kjöl. Ríkis-
stjómin hefur leyst það verkefni
farsællega. Grundvöllinn lagði
ríkisstjómin með efnahagsað-
gerðum á fýrsta þingári sínu. Hitt
er rétt að bætt markaðsskilyrði
hafa styrkt stöðu útflutningsins
stórlega á síðustu mánuðum og
misserum, en sú endurreisn fjár-
hagsstöðu og rekstrargetu sem
efnahagsaðgerðir höfðu komið
til leiðar, sá til þess að fýrirtækin
vom í fullum færum til þess að
nýta sér hinn utanaðkomandi
efhahagsbata.
Þess er sérstök ástæða til að
minnast að efnahagsaðgerðir nú-
verandi ríkisstjómar hafa verið
endurreisnarstarf í þágu lands-
byggðarinnar. Það liggur í því að
sjávarútvegs- og útflutningsstarf-
semi er einkennisatvinna lands-
byggðaririnar. Kreppan í sjávar-
útveginum 1987-1988 komharð-
ast við landsbyggðina. Hún kom
verst við atvinnufýrirtækin sem
þar starfa að útflutningi beint og
snerti með alvarlegum afleiðing-
um atvinnuhagsmuni vinnandi
fólks í sjávarplássum og hafði
áhrif á þjónustu og viðskipti al-
mennt á landsbyggðinni og af-
komu sveitarfélaganna. Hafi ár-
angur af verkum núverandi ríkis-
stjómar einhvers staðar verið
sýnilegur, þá var það í atvinnulífi
sjávarútvegsstaða úti um land.
Þjóðarsátt
Hér verður aðaláhersla lögð á
að benda á það meginhlutverk
núverandi ríkisstjómar að reisa
við útflutningsatvinnuvegina eft-
ir áfollin fýrir 2-3 árum. Dómar
manna um verk ríkisstjómarinn-
ar hljóta fýrst og fremst að mið-
ast við árangur aðgerða í því efhi.
í því sambandi er ástæða til að
endurtaka það sem áður hefur
verið nefht, að samstarf ríkis-
stjómarinnar við aðila vinnu-