Tíminn - 15.12.1990, Blaðsíða 2

12
HELGIN
Laugardagur 15. desember 1990
e
LANDSVIRKJUN
Útboð
Landsvirkjun óskar hér með eftir tilboðum í smíði
stálhluta í undirstöður, stagfestur o.fl. vegna
byggingar 220 kV Búrfellslínu 3 (Sandskeið —
Hamranes) í samræmi við útboðsgögn BFL-12.
Útboðsgögn verða afhent á skrifstofu Landsvirkj-
unar að Háaleitisbraut 68, Reykjavík, frá og með
fimmtudeginum 13. desember 1990 gegn óaftur-
kræfu gjaldi að upphæð kr. 2000,-.
Smíða skal úr ca. 50 tonnum af stáli, sem Lands-
virkjun leggur til. Hluta stálsins skal heitgalvan-
húða eftir smíði.
Verklok eru 15. febrúar, 1. mars og 1. apríl 1991.
Tilboðum skal skila á skrifstofu Landsvirkjunar,
Háaleitisbraut 68, 103 Reykjavík, eigi síðar en
föstudaginn 28. desember 1990 fyrir kl. 12:00,
en tilboðin verða opnuð þar þann dag kl. 13:30
að viðstöddum þeim bjóðendum sem þess óska.
Reykjavík, 10. desember 1990.
VETRARHJÓLBARÐAR
Nýir fólksbílahjólbarðar
HANKOOK frá Kóreu
Mjög lágt verð
145R12 kr. 3.180,-
155R12 — 3.280,-
135R13 — 3.180,-
145R13 — 3.340,-
155R13 — 3.540,-
165R13 — 3.660,-
175/70R13 — 3.980,-
185/70R13 — 4.260,-
175R14 — 4.250,-
185R14 — 4.760,-
185/70R14 — 4.740,-
195/70R14 — 5.200,-
165R15 - 4.170,-
Geriö kjarakaup
Sendum um allt land
Barðinn h.f., Skútuvogi 2
Sími: 91-30501 og 91-84844
í afskekktinni
eftir Guðmund Halldórsson frá Bergsstöðum.
Verð aðeins kr. 2.250.
Þessi nýja skáldsaga Guð-
mundar Halldórssonar frá
Bergsstöðum gerist á heiðar-
býli í byrjun fyrra stríðs. Aðal-
persónur sögunnar eru hjón
sem strita hörðum höndum
fyrir lifsbjörg sinni og barna
sinna, en hrekkur þó ekki til.
Ömegð vex og skuldir hlaðast
upp. Hreppsnefndin er sem á
nálum um að fá þau á sveitina
með alla ómegðina. Talið er
að svipaðir atburðir og lýst er í
þessari nýju skáldsögu Guð-
mundar frá Bergsstöðum hafi
gerst vítt og breitt um landið í
tíð þeirra sem nú eru á efstu -
árum.
Bókaútgáfan
Hildur
Stapi í Tungusveit í nærsviði Stapavatn, fjær Héraðsvötn. I baksýn SólheimaQall. (Ljósm. Haukur Hannesson)

Jón á Stapa
Jón farinn að grípa í orfið sitt.
Ámi Jónsson sendi landlækni árs-
skýrslu, dagsetta í Glæsibæ 15. janúar
1892. Hann getur þar íyrst af öllu að-
gerðarinnar í Stapa, en sleppir þó
hlutdeild Guðmundar Hannessonar,
kannski vegna þess að Guðmundur
hafði ekki enn neitt lækningaleyfi. „Af
óperationum má einkum nefna“,
skrifarÁmi:
„Tekinn af fótur fyrir ofan hné sök-
um graftarganga niður kálfann og
sköflunginn og ígerðar í fótliðnum.
Sjúkdómurinn var svo til kominn, að
fyrir nokkrum árum hafði komið
bólga og ígerð í kálfann, sem aldrei
hefur verið leitað við læknisráða fyrr
en nú er fótliðurinn hafði opnazt.
Sárið greri á stuttum tíma nálega
graftarlaust, enda var aðbúnaður all-
ur og umbúðir haft svo ófrjótt eða
sterílt sem kostur var á.“
Ekki er hér minnzt á að berklar hafi
hlaupið í fót Jóni, þótt svo hermi aðr-
ar heimildir — sem rekja má til hans
sjálfs, og fær það atriði að liggja milli
hluta.*
Elzta bam Jóns í Stapa af seinna
hjónabandi hét Guðmundur. Hann
nam garðyrkju í Danmörku og bjó
þar lengi, en fluttist svo til íslands og
á þar gröf. Guðmundur fæddist seint í
maímánuði 1891, eða mjög um það
leyti sem læknamir tveir og Mæli-
fellsprestur unnu sitt heillaverk
heima í Stapa. Guðmundur sagði í
blaði nokkm, kominn á efra aldur, að
notuð hefði verið sög í eigu föður síns
þegar hlutað var sundur lærbeinið.
Og á einum stað nefnir Öm fræði-
maður á Steðja að Guðmundur
Hannesson hafi sagað fótinn af með
grindasög, en hvergi víkur læknirinn
sjálfur að þess konar áhöldum í
minningaþætti sínum.
Þorvaldur, sonur Jóns í Stapa, var
sex ára þegar læknisaðgerðin fór
fram. Hann kvaðst muna það eitt frá
þeim degi, að Guðmundur föður-
bróðir hans var úti í smiðju „að vefja
einhverju hvítu" utan um stúfinn
sem tekinn hafði verið af, og svo reið
hann úr hlaði áleiðis yfir í Reykja-
kirkjugarð.
V
Eftir að fóturinn var tekinn af Jóni
Þorvaldssyni gekk hann við hækju og
staf, hafði hækjuna í vinstri handar-
krika, en stafinn í hægri hendi. Á
seinni ámm sínum sleppti hann báð-
um þessum hjálparstoðum, ef hann
kærði sig um, og vandist furðu fljótt
við að komast af án þeirra. Hann
smíðaði sér tréfót sjáifur, hafði hann
aldrei í buxnaskálm og tók af sér á
hverju kvöldi. Fóturinn var sívalur, á
að gizka hálfur þriðji þumlungur um-
máls neðan við hné, en gildnaði svo
og náði sem svaraði upp á mitt læri.
Ofan á tréð gekk hólkur úr venjulegu
hnakkleðri, negldur þar hringinn í
kring. Þessi útbúnaður var spennt
upp í mittisband, og þar vom hringj-
ur eins og á hnakkólum. Neðst á tré-
fætinum var jámhólkur. Þegar gúmí
kom til sögu, t.d. úr bflahjólbörðum,
notaði Jón það undir stautinn, og
skipti svo um eftir því sem það eydd-
ist. Ef hann studdist við hækju, náði
tréfóturinn ekki alveg til jarðar, en
færi Jón ferða sinna hækjulaus, hélt
hann annarri hendi um leðurhólkinn
eins og til stuðnings.
Jón Þorvaldsson gekk sem áður að
margs konar vinnu, gat þó ekki bund-
ið hey, látið upp bagga né rist torf.
Hann var góður vefari og snilldar-
vegghleðslumaður, svo sem fyrr
sagði, en nú varð að rétta til hans allt
þegar hann hlóð hús, jafht hnausa
sem grjóL Lengi stóðu í Stapa veggir
eftir hann og eins í Merkigarði, en þar
áttu þeir bræður, Jón og Halldór, báð-
ir hlutinn að.
Eins og nærri lætur gerði Jón Þor-
valdsson ekki víðreist eftir að hann
bæklaðist. Þó er sagt að hann færi eitt
sinn ríðandi til Akureyrar. Annars sat
hann að mestu um kyrrt í Stapa,
hljóðlátur maður, gegn og góður. Oft
var leitað til hans um léttar smíðar og
viðgerðir. Fólk reið í garð og bað
hann til að mynda að spengja leirtau
og enn meira leirtau; og það gerði
hann vandvirknislega eins og allt
annað og fékk dálitla þóknun fyrir.
Einnig leituðu sumir heim í Stapa á
slættinum, einkum á sunnudögum,
til þess að fá dengda Ijáina sína, þeir
kváðust slá langtum meira yfir vikuna
ef Jón dengdi, en ekki þeir sjálfir. Bor-
ið gat við að fleiri sveitungar en einn
kæmu sama sunnudaginn í þeim er-
indagerðum. Ef svo hittist á, sat Jón
lungann úr drottinsdeginum, þegar
honum var hvfldar þörf eins og öðr-
um, úti í hlaðvarpa við dengingar fyr-
ir menn. Einnig er þess getið að hann
hafi um mörg ár — þó meira áður en
eftir að hann missti fótinn, ef að lík-
indum ræður—fylgt fólki austur yfir
Héraðsvötn, ef ísjárverð töldust, en
stundum reitt það yfir, og ekki frekar
langferðamenn en ýmsa aðra. Þótti
einhlítt að leita til Jóns Þorvaldssonar
í þeim erindum. Sjálfsagt kom hér
hvort tveggja til, að hann var hraust-
ur maður sem hafði á sér orð fyrir
karlmennsku og þó gætni, og að
hann átti trausta vatnahesta.
Margt gerðist andsnúnara Jóni en
fyrr, þegar hann varð ekkill í seinna
sinnið og þurfti að bjargast áfram
með börn sín, févana og fatlaður, enda
reyndu sveitungar hans þá að rétta
honum hjálparhönd. Stundum hafði
Jón konur til léttis í haustönnum eða
tíma og tíma á vetuma. En einnig gat
staðið svo á, að hann yrði að ganga í
Ingólfur Davíðsson:
Rím á Amorsenai
I. íhugunarefni III. Lltast um á svlðlnu dstin fær takið, hlýddu!
Hún lagðist d bakið um leið og
Md ég vefja um þig arm, Fegurst rós (smni sveit hún sagði,
dður en rökkva tekur. svartlokkaða Bína. linaðu takið, bíddu!
Flesta menn að freyjubarm Hvaða Adam ræður gdtu þina?
fyrr eða síðar rekur! Höfundar þessara vísna eru
IV. Atburðarásin sennilega þrír, en óvíst er um þd
Ltku bömin leika sér suma. Heyrt hef ég nefndan hirm
Ijúfl d vegi minum. Fyrst er sjón og svo er tal, fjölgdfaða Andrés Bjömsson sem
En sérhver fruma ( mér er svo kemur hýrlegt auga. höfund sumra vísnanna, en ekki
öðruvisi þínum. Síðan dsta fagurt fal, veit ég sönnur d því. Honum lék
treyju hefst við bauga. hagmœlska d tungu sbr.:
Rceður kannski óþekkt X,
emhverþokki nefndursex, V. Látið til skarar skríöal ,JÞað er hægt að hafa yfir heila
úrslitum hvort dstin vex, bögu,
eða leiði, kvöl og pex? Sprangar, eygir, hjalar, htœr, dn þess að rimið þekkist, þegar
hikar, bíður, grundar. þær eru nógu alþýðlegor. “
II. Lftilþæg bón Langar, teygir, falar, fœr,
fikrar, skriður, blundar. Er kannski kunnur rithöfundur,
Ef mig rekur upp d sker, _ _ sem fékk heimspekilegt leikrit sitt
og ég missi mína. VI. Haltu mér, slepptu mérl d fjalimar d efri drum, höfundur
Góði Jón minn, gefðu mér einnar vísunnar? Fleiri en ein gerð
Gunnu dóttur þína! Eðlið er vakið, ungmermið þagði, munu vera til of sumum vísnanna.