Tíminn - 07.02.1991, Síða 7

Fimmtudagur 7. febrúar 1991
Tíminn 7
Saga Hermanns Jónassonar
fyrrverandi forsætisráðherra
Fyrir síðustu jól kom út fyrsti (?)
hluti sögu Hermanns Jónassonar,
fyrrverandi forsætisráðherra, skrifuð
af Indriða G. Þorsteinssyni rithöf-
undi, undir heitinu: Fram fyrir
skjöldu.
Þessi hluti sögu Hermanns Jónas-
sonar er prýðilega vel ritaður. Þar er
Hermanni vel lýst og þeim eðliskost-
um hans sem þeir kannast vel við í
fari hans, sem nokkuð kynntust
honum. Margur hefur beðið þess
með óþreyju að saga Hermanns Jón-
assonar yrði skrifuð og gefin út. Því
er það nú gleðiefni að svo myndar-
lega og af listfengi skuli hafa verið af
stað farið og vonum að framhald
verði á því verki sem fyrst.
Hermann Jónasson var mikill og
sérstæður persónuleiki, ógleyman-
legur hverjum manni sem kynntist
honum. Hann var afburða hraust-
menni og svo vel íþróttum búinn að
hann var í fremstu röð íþróttamanna
á þeirri tíð er hann lagði stund á
íþróttir, sérstaklega íslenska glímu.
Enda glímukóngur íslands á stórri
stund. Einstæð karlmennska hans,
drengskapur, samfara hlýrri mann-
lund og samúð til þeirra sem á ein-
hvem hátt stóðu höllum fæti í lífinu
og lífsbaráttunni, án allrar auglýs-
inga- eða sýndarmennsku á því sviði
voru höfuðeinkenni hans. — Því
varð hann mjög vinsæll maður og
náðu þær vinsældir langt út fyrir
flokksbönd hans flokksmanna.
Framaferill hans var með sérstæð-
um hætti. Úr fátækt síns tíma braust
hann til mennta og náði þar, líkt og í
íþróttum, glæsilegum árangri. Hann
ávann sér strax ungur traust og virð-
ingu góðra manna. Og var sóst eftir
honum til þýðingarmikilla starfa á
opinbemm vettvangi. Má þar til
nefna að hann var valinn til að gegna
lögreglustjórastarfi í Reykjavík, höf-
uðstað landsins, strax að námi
loknu. Og hann var valinn til for-
ustuframboðs fyrir Framsóknar-
flokkinn í Reykjavík, og vann þar
glæsilegan sigur. Þessum störfum
gegndi hann um nokkur ár með
miklum sóma.
En hæst ber stjórnmálaferil hans,
sem hófst með framboði hans í
Strandasýslu árið 1934 í móti ein-
hverjum vinsælasta stjómmála-
manni þess tíma, TVyggva Þórhalls-
syni, fyrrv. forsætisráðherra. Svo
vinsæll var TVyggvi í sínu kjördæmi,
Strandasýslu, að engum þýddi við
hann að keppa og því varð hann
a.m.k. í eitt sinn sjálfkjörinn í kjör-
dæmi sínu.
Þá glímu vann Hermann Jónasson
með yfirburðum, þó ólíklegt væri
talið, líkt og margar aðrar kappglím-
ur sínar. — Þar með hófst rismikill
stjórnmálaferill hans, sem leiddi
margt gott af sér, og sneri vörn þjóð-
ar í kreppu í sókn, sem sagan mun
lengi geyma. Og svo hafa fróðir
menn sagt, að fyrir einurð og djörf-
ung Hermanns Jónassonar hafi vá
nasismans verið bægt frá íslandi, þó
hart væri sóst eftir stöðu hér af því
liði. — Og sú frammistaða hans hafi
jafnvel orðið vendipunkturinn í
Indriði G. Þorsteinsson
gangi og endalokum þess hildar-
leiks. Hildarleiks sem skelfdi allt
mannkyn í öllum heimsálfum. Var
afstaða íslands og Iega talin hafa þar
úrslitavald.
Það er ekki ætlun mín að skrifa um
Hermann Jónasson. Það hefur Indr-
iði gert svo vel að ekki er mér fært að
bæta þar um. Ég vildi aðeins bera
fram þakklæti mitt fyrir að hafin er
ritun sögu þessa merkismanns og að
mér auðnaðist að sjá hana og lesa
mér til óblandinnar ánægju og end-
urnýjunar aðdáunar minnar á
manninum og stjórnmálamannin-
um Hermanni Jónassyni, jafnframt
því sem ég bíð með óþreyju eftir
framhaldi sögu hans. Ég vil þakka
fyrir mína parta öllum sem á einn og
annan hátt hafa unnið að þessu
merkilega verki og merkilegu sögu
um merkilegan mann.
Það var nokkur vandi á höndum
þeim sem tæki að sér ritun sögu
Hermanns, þar sem áður höfðu ver-
ið skrifuð tvö stór og merk heimild-
arrit um gang stjómmálanna á því
tímabili, sem Hermann kom mest
við sögu og átti sinn stóra þátt í þeim
stjórnmálaferli. En Indriði kemst vel
frá þessu. Sagan er skrifuð á lipru
máli og höfuðeinkenni sögupersón-
unnar njóta sín vel í frásögn hans.
Saga þessa merkismanns er gott
lesefni hverjum sem er. Hún á það
skilið að vera lesin af sem flestum
hvar í flokki sem þeir standa, svo
mikinn lærdóm sem af henni má
nema.
Ég tel að Hermanni hafi flestum
mönnum betur tekist að útfæra höf-
uðmarkmið ungmennafélagshreyf-
ingarinnar, það er dáð og drengskap.
Báðir þessir eiginleikar voru áber-
andi og ríkir þættir í persónu hans
og lífsferli, jafnt í stjómmálum sem í
einkalífi. Að hafa rangt við í sam-
skiptum var eitur í hans beinum.
Væri hann beittur því þoidi hann það
illa. Slíkur var manndómur hans. Að
láta kné fylgja kviði, eins og sagt er, í
viðureign við andstæðing á hvaða
sviði sem var, var honum eitur í
beinum og það varaðist hann. Hann
bar líka þá persónu að fáir urðu til
þess að ganga í berhögg við hann
persónulega. Þeir menn sem það
gerðu riðu ekki feitum hesti frá slíku
athæfi.
Ég hefi aðeins rekið mig á eitt atriði
í frásögn Indriða, sem ég kannast
ekki við.
Indriði segir að Jömndur Brynjólfs-
son hafi farið til fundar á Hólmavík
Hermanni til fulltingis í framboði
hans 1934.
Ég minnist þess ekki að svo hafi
verið. Og ég hefi spurt aldraðan
Hólmvíking, minnugan, hvort svo
hafi verið. Hann man heldur ekki
eftir því. — Við fylgdumst þó vel með
öllu sem gerðist á þeim tíma og man
ekki eftir að hafa heyrt það þá.
Fyrir nokkmm árum sá ég frá þessu
sagt í smágrein Gríms Ögmundsson-
ar á Reykjum í Biskupstungum. Það
varð til þess að ég leiðrétti þetta við
Grím (hélt mig vera að leiðrétta) og
hélt því fram við hann að svo hefði
ekki verið. —
Ég minnist þess að Hermann lét
þess getið við okkur að sér hefði ver-
ið boðin slík aðstoð, en hann hafnað
henni. Vildi einn eiga þá glímu,
hvernig sem til tækist.
Þetta atriði skiptir að vísu engu
máli. Og vel getur verið að okkur
öldungana misminni um þetta. Vildi
aðeins geta þess að þetta er það eina
sem ég ekki kannaðist við í frásögn
frá þeim tíma.
En ég man vel aðra ferð Jömndar
Brynjólfssonar hingað á Strandir, þá
í leiðarþingsferð fyrir TVyggva Þór-
hallsson, líklega 1932 eða ‘33. Þá var
TVyggvi sjúkur og treysti sér ekki í
ferðalög, en vildi gera Strandamönn-
um grein fyrir gangi þingmála.
Sú ferð Jömndar varð fræg og
söguleg og lengi til hennar vitnað.
Því Jömndur gerði allstaðar stóra
lukku í þessari ferð sinni sem enn er
í minni gamalla manna. En sú saga
verður ekki hér rakin.
Ég hef hér getið útkomu góðrar
bókar og hvet fólk á öllum aidri til að
verða sér úti um hana og lesa hana.
Af henni má margt læra, ekki síst
fyrir þá sem em að leggja út á braut
stjórnmálanna með einhverjum
hætti.
Bæ, 26. jan. 1991,
Guðmundur P. Valgeirsson
Hermann Jónasson
FRIMERKI

Frímerkjaútgáfur þessa árs
Helstu Iínur fyrir frímerkjaútgáf-
ur þessa árs virðast nú vera dregnar
og samkvæmt því sem þátturinn
hefur hlerað, er aðeins eftir að
ákveða nánar útgáfudaga, fjölda
merkjanna og einstaka atriði við út-
gáfuna.
Útgáfa frímerkjanna á árinu hefst í
byrjun febrúar. Verða þá að öllum
lfkindum gefin út frímerki með
fuglamyndum. Það yrði þá sam-
stæða með tveim merkjum. Þá er
ætlunin að gefa út, jafnvel um leið,
frímerki með landslagsmyndum.
Slík merki hafa einnig að undan-
förnu verið gefin út í samstæðum
tveggja merkja.
Næst kemur svo að útgáfu Evrópu-
frímerkjanna. Þemað fyrir þá útgáfu
í ár er geimurinn. Evrópumerkin
hafa alltaf verið í samstæðu tveggja
frímerkja, eða parsamstæða. Það er
ýmislegt sem hér getur komið til
greina eins og Skyggnir og norður-
Ijós, eða ósonlagið, svo eitthvað sé
nefnt.
Frímerkjasýningin „NORDIA-91"
hefst svo 3. júní og þá kemur út síð-
asta smáörkin af því tilefni. Enn
verður um að ræða efni úr Carta
Marina hjá Olaus Magnus, en nú
verður íslandskortið aðalefni smá-
arkarinnar. Eins og áður í þessari
útgáfu, verða frímerkin sem þristur
í miðju smáarkarinnar. Mynd sú er
hér fylgir með, er af tillögu til þess-
arar smáarkar. Verður vafalaust til-
lögunni breytt, áður en til útgáfu
kemur, að minnsta kosti verði frí-
merkjanna.
Norðurlandafrímerki munu einnig
koma út á þessu ári. Þema þeirra er
nú ferðamannastaðir. Það eru staðir
sem ferðamenn heimsækja mest.
Komið hefir til mála að myndirnar
verði frá goshvernum Strokk á
Geysissvæðinu og frá Breiðamerk-
ursandi. Ekki er ólíklegt að þessi
frímerki og smáörkin komi út sama
dag, t.d. 23. maí, svo að einhver
dagsetning sé nefnd.
Þá er ætlunin að halda áfram út-
gáfu frímerkja með myndum frá
keppnisíþróttum og myndi þá koma
út parsamstæða þeirra á árinu, ef til
vill um miðjan ágúst.
Ekki má leggja niður að minnast
dags frímerkisins þann 9. október
og hæfir þá vel að þjóðin sem ól af
sér landkönnuðinn Leif Eiríksson,
gefi út á degi hans frímerki til að
minnast þess að Sjómannaskólinn
er þá orðinn 100 ára. Hvort sem það
verður parsamstæða eða aðeins eitt
frímerki.
Svo hefir það verið venjan undan-
farið að Ijúka árinu með útgáfu jóla-
frímerkjanna. Yrði þá útgáfa þeirra
um mánuði síðar, eða kringum 7.
nóvember.
Þetta er eins og vitað er í dag, það
skipulag sem kemur til greina fyrir
frímerkjaútgáfu íslands á nýbyrj-
uðu ári. Sextán til sautján frímerki,
í 7-8 útgáfum, með 5-6 útgáfudög-
um.
Við höfum haldið hinni konservat-
ívu útgáfustarfsemi, eins og Póst-
málastofnun auglýsir og erum nú
að byrja að uppskera samkvæmt því.
íslensk frímerki eru að bæta við sig
vinsældum, verð eidri merkja tekið
að hækka aftur og sölumöguleikar
að aukast. Ef við lítum svo til nokk-
urra landa, þá sjáum við hvernig
hefir farið fyrir þeim sem ekki fara
að eins og við.
Sameinuðu þjóðirnar gefa út mik-
ið af frímerkjum, langt umfram
þörf og seilast því ofan í vasa safnar-
anna. Það er hægt að kaupa ónotuð
merki þeirra um allan heim, fyrir
um helming nafnverðs eða minna,
og nota þau svo til að frímerkja
póstsendingar í New York. Sama er
að segja um bandarísk frímerki.
Svíar hafa seilst langt með hvers-
konar smáafbrigðum í útgáfustarf-
seminni. Þeir verða nú að minnka
upplög frímerkja sinna um 30% til
45%, af því að þeir einfaldlega geta
ekki selt þau lengur. Safnararnir
hafa hætt að kaupa þau. Þá má
einnig nefna hvernig fór fyrir
frændum okkar Færeyingum. Þýsk-
ir umboðsmenn þeirra gerðu „sölu-
átak“ með sérstökum verðlista sem
þeir sendu um allan heim. í dag er
hægt að kaupa heil Færeyjasöfn á
uppboðum um allt og langt undir
nafnverði frímerkjanna, allt niður í
5%-10% af verðlistaverði.
íslensk frímerki voru fyrir nokkru
síðan á því verði á þýska uppboðs-
markaðnum, að kaupa mátti söfn
frímerkja á um 10% af verðlista-
verði Michel. Á síðustu tveim árum
hefir þetta hækkað um 100-125%.
Nú er engin von til að geta keypt ís-
lensk söfn á þýskum uppboðum fyr-
ir minna en 20% og þaðan af meira.
Þarna er eðlilega aðeins átt við hin
almennu söfn, sem mest er af í um-
ferð.
Á þessum vettvangi hefir því unn-
ist stór sigur. Þar er þáttur Póst-
málastjórnar ekki svo lítill. Safnar-
arnir geta treyst því að ekki sé farið
út í hverskonar afbrigða- og auglýs-
ingaútgáfur, sem teygja sig langt of-
aní vasa þeirra. Það fyrirgefst að
vera með allar þessar smáarkir, af
því að hagnaðurinn fer til frí-
merkjasöfnunarinnar sjálfrar. Það
er því í raun að leggja peninga í eig-
in vasa. En Guð hjálpi okkur, ef við
færum að reyna eitthvað fleira í
þessum efnum. Þá færi sá árangur,
er náðst hefur, fyrir lítið.
Sigurður H. Þorsteinsson.