Tíminn - 26.02.1991, Page 6

6 Tíminn
Þriðjudagur 26. febrúar 1991
Tíminn
MÁLSVARI FRJÁLSLYNDIS, SAMVINNU OG FELAGSHYGGJU
Útgefandi: Framsóknarflokkurinn og
Framsóknaríélögin i Reykjavík
Framkvæmdastjóri: Kristinn Finnbogason
Ritstjórar: Indriði G. Þorsteinsson ábm.
Ingvar Glslason
Aðstoðarritstjóri: Oddur Ólafsson
Fréttastjórar: Birgir Guðmundsson
Stefán Ásgrlmsson
Auglýsingastjóri: Steingrlmur Glslason
SkrifetofurLyngháls 9,110 Reykjavík. Sími: 686300.
Auglýsingasími: 680001. Kvöldsíman Áskrift og dreifing 686300,
ritstjóm, fréttastjórar 686306, iþróttir 686332, tæknideild 686387.
Setning og umbrot: Tæknideild Tímans. Prentun: Oddi hf.
Mánaöaráskrift kr. 1100,-, verð í lausasölu kr. 100,- og kr. 120,- um
helgar. Grunnverð auglýsinga kr. 725,- pr. dálksentimetri
Póstfax: 68-76-91
Ungverjar í Evrópuráði
Hvaða skoðun sem menn kunna að hafa á ástandinu í
Sovétríkjunum og þeim árangri sem þar hefur orðið á
valdatíma Gorbatsjovs, er hitt jafn víst að áhrif um-
bótastefnu hans eru augljós í stjórnmálaþróun Austur-
og Mið-Evrópulanda.
Þótt öll alþýðulýðveldin hafí tekið þeim stakkaskipt-
um sem raun ber vitni, m.a. að því leyti að Varsjár-
bandalagið er hrunið og vestræn lýðræðisþróun kom-
in vel á veg í mörgum þeirra, er vert að minnast þess
að Ungverjaland hefur sérstöðu í þessu sambandi. Lýð-
ræðisþróunin í Ungverjalandi sker sig úr því sem var
og er í flestum hinna fyrri alþýðulýðvelda. Sú þróun
verður að verulegu leyti rakin til hreyfingar innan
sjálfs Kommúnistaflokksins í landinu sem auðveldaði
umskiptin frá einsflokkskerfinu til fjölflokkakerfís
vestræns lýðræðis.
Lýðræðisþróunin í Ungverjalandi er fyrir margra
hluta sakir athyglisverð. Þótt Ungverjar séu gömul og
gróin menningarþjóð og vissulega þekkt í Evrópusög-
unni um langt skeið, fer fjarri því að þjóðin byggi
nokkru sinni við lýðræðisskipulag. Frá 1920 allt til
styrjaldarloka ríkti í landinu ein tegund fasistastjórnar
og að því loknu varð landið alþýðulýðveldi, sem hélst
allt til síðustu ára. Hitt má telja víst að Ungverjar undu
illa stalínísku stjórnarfari og dvöl sovésks setuliðs í
landinu, eins og sýndi sig í haustuppreisninni 1956,
sem barin var niður með sovésku hervaldi.
Þrátt fyrir þessa hörku af hendi Sovétríkjanna og
hollustu kommúnistaflokksins við ráðamenn í Kreml
á árum þeim sem á eftir fóru, mörkuðu ungversk
stjórnvöld sér vissa sérstöðu í innanlandsmálum og
uppbyggingu atvinnulífs, sem ekki síst varð áberandi á
síðasta áratug þegar landið var að nokkru opnað fyrir
erlendri fjárfestingu og ferðamannastraumi á frjáls-
legri hátt en í öðrum austantjaldslöndum. Eftir þyí
sem leið á áratuginn hleypti forysta kommúnista-
flokksins af stað kerfisbundnum lýðræðisumbótum,
sem voru mörgum skrefum á undan því sem var t.d. í
Póllandi og Tékkóslóvakíu.
Þessi hægfara en markvissa umbóta- og lýðræðisþró-
un kom m.a. fram í því að kommúnistaflokkurinn af-
salaði sér forréttindastöðu sinni að eigin frumkvæði
árið 1989 og ný stjórnarskrá var lögtekin 22. október
það ár, þar sem stjórnmálafrelsi og annað málfrelsi var
viðurkennt og stjórnskipulagið grundvallað á vest-
rænu lýðræðiskerfi.
Um sama leyti sótti Ungverjaland um aðild að Evr-
ópuráðinu, sem enn er hinn sameinandi vettvangur
evrópskra þingræðis- og lýðræðisríkja án tillits til allra
ríkjabandalaga. Að öðlast aðild að Evrópuráðinu er
viðurkenning þess að ríki hafi tileinkað sér lýðræðis-
lega stjórnarskrá og ætli að virða mannréttindahug-
sjón vestræns lýðræðis. Það kom aldrei til greina að al-
þýðulýðveldin fengju aðild að Evrópuráðinu. Enn er
nokkur bið á að taka ríkin, sem risu á rústum alþýðu-
lýðveldanna, í Evrópubandalagið. Undantekning er þó
Ungverjaland. Það hefur nú öðlast aðild að ráðinu,
fyrst hinna gömlu alþýðulýðvelda. í því er fólgin viður-
kenning á hinni farsælu lýðræðisþróun meðal Ung-
verja auk þess sem Ungverjar voru brautryðjendur í
lýðræðisþróun Mið- og Austur-Evrópu á síðustu árum.
I GARRI Hn ■ .......HBi 1
Mcriningamrðlaun DV cru góðra
gjalda verð, og eru orðin árlegur at-
burður í menningarfölnu. Verður að
hafaþað, þótt þeir verðfaunuðu séu
mifcið til sama fóifcið og hefur áður
verið verðiaunað af einu eða öðru
tilefni. Með því móti eignast þjóðin
stétt verðiaunahafa, sem standa
sæmilega undir stéttarheiti sínu og
öðlast næstum því löggildingu.
Þetta er auðvitað efcki listamönnum
að kenna hefdur því liði sem Qaliar
um þá og tílnefiiir verðíaunahafa.
Menningarverðlaun DV, eins og
flest önnur verðlaun nú til dags, eru
því alvanaleg, fcoma efcfci á óvart,
uppgötva efckert nýtt, og eru bara
dagsfcráriiður númer tíu. í iitlu
þjóðfélagi er eðiiiegt að vitað sé
svona nokkrum mánuðum fyrir-
fram hvetjir helst fcoma til greina
sem verðlaunahafar svona almennt,
og á það við um fleiri verðiaun en
hjá DV. En eitt bregst aidrei varð-
andi úthiutun Menningarverðlauna
DV. Þar fær matariistin alKaf fyrstu
verðiaun undir forsjá Jónasar Krist-
jánssonar.
Jónas Kristjánsson ritstjóri hcfur
eins og fcunnugt er komið sér upp
tðfvuskránlngu á hrossum og er
orðinn hrossabókahöfundur. litið
hefur heyrst í honum um matar-
gerð undanfarið, bæði hér heima og
eriendis, nema á menningaihátíð-
um DV. Þá ris hann upp í öllu srnu
veldi sem yfiricokkur menningar-
innar í DV og heldur fæðu. Hann
eyðlr ekfcd ræðutíma sinum » bók*
menntír, myndlist eða tónlist, held-
ur talar hann um matargerðina, sitt
gamla hjartans mái. Að þessu sínni
fengu sæbjúgu Menningarverðiaun
DV, Þau voru á borðum fyrir Íista-
fólkið og í iístamennina u»ðu þau að
fara, eins og margt af framleiðslu
þeirra sjálfra, sem ástæðulaust þyk-
ir að kyngja orðalaust. Undrun vefc-
ur að Jónas skuii efcfci hafa snúið
sér að hrossafcjöti og komið á það
menningarverðlaunum, nú þegar
hann er orðinn hrossabóndi. lík-
lega gerir hann það eldd af þv»' hon-
um er farið eins og Sigurði frá
Brún, sem át fcjöt af reiðhesti sín-
um óvart og seidi þv»' öilu upp, þeg-
ar hann vissi af hverjum kjötíð var.
Jónas er þó varia orðinn hestamað-
ur á borð við Sigurð, en reiðhesta á
hann nóga og þv»'yfirdrifið magn af
uppsölumeðali, færi t.d. svo að
hann vifcii iosa slg við sæbjúgað.
Tilraunadýr
ritstjórans
Sæbjúgað er til þcss að gera nýr
réttur, sem ástæða er til að piúfa á
gestum. Hestamenn þurfa að temja,
og það er alveg eins hægt að venja
launahátíð DV. Það getur hæglega
gerst, eftir að sérviston hefur verið
steifct, böfcuð og brösuð, að þeir
verðlaunahafar komi fram á sjónar-
sviðið sem neita td. að éta sæbjúgu.
Þá yrði Jónas að standa upp á ný við
matborðið og tílkynna, að þetta með
sæbjúgun værí eins og með listína.
Sumt iífcaði fólld ekki, en það yrði
samt að kyngja þv»' af þv»' þetta væri
talinn mannamatur aöbestu manna
Verölaunagripur
Engu geta sæbjúgu breytt um
ágætí menningarverðiauna. f aug-
um Jónasar ritstjóra eru þau hlutí
af menningumú, eins og sfeiktur
ir eða soðin ýsa. Þeir réttir
við ásetu. Sæbjúgað getur að vísu
valdlð deilum eins og listin, en Usta-
fólfc, sem er verið að sæma verð-
iaunum og er aufc þess boðið f há-
degisverð, verður að gjöra svo vel og
kyngja eftir að Jónas rftstjóri hefur
iýst verðiaunaréttinum faguriegaog
iátiö hera hann fram f tiiefni hátíðar.
Spuming er hvort eitt af réltínda-
málum stéttar vetðlaunahafaverður
efcfci i næstunni fcrafa um að fá að
ráða þvf hvað er í matínn á verð-
Íaun DV eins og sæbjúgað á dögun-
um. Það er vegna þess að steiktur
þorskur og soðin ýsa eru góður
matur. Af þeim réttum eru engin
tíðindi. í'óikerm^. alið uppá þess-
um réttum, og Jónas Uka. En á af-
brigðiiegum tímum þarf afbrigði-
lega iist, Uka matariist Menn geta
bara séð fyrir sér, hvað það hlýtur að
vera ómerkileg list fyrir meruúngar-
blað eins og DV að vetðlauna það,
sem er eins og steiktur þorskur.
Öðru máB gegnir um list, sem er
eins og sæbjúga, eða hver þau eru
nöfnin, sem sjómenn hafa gefið
þessu sjávardýri. Gott er á meðan
Jónas ristjóri heyrir ekki þau gæhi-
nöfn sjómanna á heista verðiauna*
grip DV að þessu sinni, sem hafði
þann kost, að hann var étínn.
Garri
, VITT OG BREITT
Harmsögutímabil Flokksins
Næst á eftir Píslarsögu séra Jóns
Magnússonar á Eyri við Skutuls-
fjörð er Harmsaga ævi minnar eft-
ir Jóhannes Birkiland einhver hin
hádramatískasta upplifun sem
skráð er í íslenskar bækur. Eru
Ósköp Einars Hjörleifssonar þá
meðtalin.
En fleiri hafa mátt búa yfir hörm-
um en Birkiland, þótt ekki sé á
allra færi að að semja bækur þar
um eða setja þá í pólitískt og sögu-
legt samhengi, eins og séra Jóni
tekst svo prýðilega um sínar píslir.
Ósköpin er svo bara skáldsaga og
látin fylgja með í upptalningunni
til að upphefja bókmenntaþekk-
ingu pistilhöfundar. Mörgum gefst
svona sjálfslyfting nefnilega vel.
Kominn er fram á ritvöllinn nýr
píslarsöguritari og skrifar um
harmsögutímabilin í sögu Sjálf-
stæðisflokksins og hnífstunguliðin
sem bölinu valda. Leifur Sveins-
son, einn af eigendum Morgun-
blaðsins, hefur einn manna burði
og aðstöðu til að hreyfa hörmum
Flokksins í Blaðinu, eign sinni. Ef
ekki væri vegna greinar Leifs á bis.
16 í Iaugardagsmogga vissi enginn
af lesendum þess víðförula blaðs að
komið hafi til tals að Davíð færi í
formannsslag við Þorstein, ef aðrir
fjölmiðlar hefðu þagað eins þunnu
hljóði um þá harmsögu.
Hnífstunguliðin
Leifur skrifar af mikilli hind um
fyrra hnífstunguliðið og það harm-
sögutímabil sem það olli í sögu
flokksins. Sú harmsaga hófst með
ríkisstjórnarmyndun Gunnars
Thor. 1980. Nú er komið nýtt
hnífstungulið í Flokkinn og er
reiðubúið að rista næsta píslar-
sögukafla í sögu hans. „... er það
með ódæmum, að komið sé fram á
Davíö
Þorsteinn
vígvöllinn nýtt hnífstungulið og er
því nú einnig beint að formanni
flokksins, Þorsteini Pálssyni,"
skrifar Árvakurshluthafinn í eign
sína.
Þótt dramað mikla Davíð gegn
Þorsteini hafi magnast dögum
saman með háttbundnum stíg-
anda eins og í Macbeth og aðför-
inni að Njáli og sonum hans á
bænum, sem frægur er í nútíma-
sögunni af úldnu hrossi, þurfti Leif
í Árvakri til að sjá hvflíkt harm-
söguefni er hér á ferðinni og að
skammt mun í dægur hinna löngu
hnífa.
Allir aðrir fjölmiðlar hafa lengi
verið fullir af fréttum af hinni nýju
vígaslóð sem leggur til efni í písl-
arsögu Flokksins.
Drama eða
gleðileikur?
Davíð Oddsson er ágætur brand-
arakarl, og gæti þess vegna sómt
sér vel sem innsti koppur í búri í
banka Leifs, Brandarabankanum,
og er að auki vel að sér í leiklist og
sprelli og halda allir nema banka-
stjórinn að Davíð sé að setja upp
og leika farsa en ekki harmleik.
Vel tókst til að setja
gríðarlanga kúnstpásu inn í stykk-
ið fyrir helgina þegar tilkynnt var
þriggja sólarhringa þögn og Davíð
lagðist undir feld eins og Þorgeir
Ljósvetningagoði forðum og til-
kynnti upp á mínútu hvenær hann
ætlaði að láta uppi hvort hann
hygðist hrifsa formennskuna og
forsætisráðherrastólinn undan
Þorsteini eða ekki. Yfirspennt og
taugastrekkt þjóð hélt niðri í sér
andanum og beið.
Þegar þetta er skrifað var biðin
langa langt frá því að vera á enda
runnin, svo að úrslit harmsögu
Flokksins númer tvö voru ekki
kunn. Hins vegar sögðu heimildir
nákomnar Davíð að hann mundi
gefa kost á sér og aðrar heimildir,
sem Tíminn tekur mark á, segja að
hann muni ekki bjóða sig fram á
móti Þorsteini. Þar sem síðasta
setningin hljómar eins og hún sé
tekin úr tveggja síðna fréttaskýr-
ingu í Mogga, hlýtur að vera mark
á henni takandi.
En hvað svo sem Davíð hefur til-
kynnt í fyllingu tímans, sem var
síðdegis í gær, er ljóst að nýtt
harmsögutímabil í sögu Flokksins
er upp runnið. Hvort það er píslar-
saga Þorsteins eða harmsaga Dav-
íðs leiðir tíminn í ljós og kannski
er þetta bara gleðileikur sprottinn
upp úr Matthildi, sem bægði sorg
og sút frá þjóðinni í þá sælu tíð
þegar Davíð hélt sig við það sem
hann gerði best, að grínast og
skemmta.
Á meðan ekki er ljóst hvort uppá-
komurnar, sem toppstykki Sjálf-
stæðisflokksins standa að, eru farsi
eða drama geta væntanlegir lands-
fundarfulltrúar velt fyrir sér niður-
stöðu allrar harmsögu: Þeim var
ég verst sem ég unni mest.
En langt mun í að punkturinn
verði settur aftan við harmsögu
Sjálfstæðisflokksins, hverju svo
sem Davíð lýsti yfir í beinni út-
sendingu í gærkvöldi.
OÓ