Tíminn - 29.05.1991, Blaðsíða 16

AUGLYSINGASÍMAR: 680001 & 686300
RÍKISSKIP
NUTIMA FLUTNINGAR
Holnarhusinu v Tryggvogotu,
S 28822
----------------r»—
-----—
<
Ókeypis auglýsingar
fyrir einstaklinga
POSTFAX
91-68-76-91
^■anriel
ýO HÖGG-
DEYFAR
Verslið hjá fagmönnum
i
Q) varahlutir
H

1

Iílllillll
MIÐVIKUDAGUR 29. MAÍ1991
Ráðstefna um siðfræði hvalveiða í gær. Helstu niðurstöður:
Hvalir eru ekki greindir
Hvalveiðar eru hyggilegar
Hvalafriöun er ókristileg
í gær hélt Sjávarútvegsstofnun Háskóla íslands ráðstefnu um
siðfræði hvalveiða. Yfirskriftin var „Hafa hvalir sérstöðu?“
Skemmst er frá að segja að svarið var nei.
Fjórum mönnum var boðið að halda fyrirlestur á ráðstefnunni.
Einn þeirra, fulltrúi hvalfriðunga, átti ekki heimangengt. Ráð-
stefnan varð þó engan veginn einlit fyrir vikið.
Margaret Klinowska frá Cam-
bridgeháskóla.
Tímamynd: Árni Bjarna
Dr. Margaret Klinowska frá Cam-
bridgeháskóla fjallaði um gerð heila
hvala, hvort hvalir væru greindir.
Svar hennar var einfalt nei. Heilinn
í hvölum væri vissulega stór, en
ekkert sérstaklega stór miðað við
stærð þeirra sjálfra. Eins færi ekki
saman heilastærð og greind. Heil-
inn í hvölum líkist frekar heila
skriðdýra en spendýra. Sem ekki
þyrfti að koma á óvart. Þær tegund-
ir, sem síðar urðu hvalir, voru jú
gengnar í sjó fram þegar heili spen-
dýra tók að þróast til þess sem við
þekkjum hann nú. Þannig væri í
heila hvala engin sérhæfing, skipt-
ing í mismunandi stöðvar. Það væri
hins vegar eitt mikilvægasta ein-
kenni á heila manna.
Klinowska tilfærði skemmtilega
kenningu til að útskýra hvers vegna
hvalir hafa stóran heila sem þeir
virðast ekki nota. Hvalir eru, ásamt
nefdýrum, einu spendýrin sem sofa
draumlausum svefni. Samkvæmt
kenningunni eru draumar leið til að
hreinsa heilann fýrir eril næsta
dags; með þeim hendum við ruslinu
út. Hvalir geröu það ekki. Kannski
geymdu þeir bara ruslið í sínu stór-
um heilum. Þessi kenning var vita-
skuld sett fram í algeru ábyrgðar-
leysi. Mestu skipti að hvalir eru ekki
sérlega greindir.
Milton Freeman, prófessor í mann-
fræði í Kanada, flutti fyrirlestur sem
hann kallaði „Why Whales? Does
Ecology and Common Sense Provi-
de Any Answers?", eða Hvers vegna
hvalir? Er svör að fá í vistfræði og al-
mennri skynsemi?. Freeman sýndi
þar fram á að hvalveiðar eru mjög
skynsamlegar. Hvalir eru auðlind
sem endurnýjast. Sama verði ekki
sagt um flestar aðrar auðlindir.
Hvalur gæfi margar hitaeiningar á
móti þeim sem þyrfti að fórna við
veiðar og vinnslu. Hlutfallið væri
allt annað og óhagstæðara t.d. í
landbúnaði. Auk þess fylgi hvalveið-
um lítil mengun. Freeman bætti við
að með vaxandi umhverfismengun
og fólksfjölgun yrði hafið æ mikil-
vægara forðabúr. Því væri mikil-
vægt og skynsamlegt að nýta allar
auðlindir hafsins. Andstaða við
hvalveiðar væri byggð á tilfinning-
um, ekki skynsemi.
Finn Lynge frá danska utanríkis-
ráðuneytinu flutti fyrirlestur sem
hann kallaði „Ethics of a Killer
Whale or the Ethics of Killing a
Whale, Which?“, eða Siðfræði
drápshvala eða siðfræði hvaldrápa,
hvor verður ofan á? Lynge rakti þró-
un mannsins og sérstöðu hans.
Hann einn þarf að velja milli góðs
og ills. Hann stendur andspænis
dauðanum. Hann einn hefur sjálfs-
vitund.
Þetta væri líka megininntak vest-
rænnar, kristinnar menningar.
Maðurinn er ólíkur dýrunum og yf-
ir þau hafinn. Hann er hirðir þeirra.
Þannig hefði maðurinn réttindi til
að nýta sér auðlindir náttúrunnar.
Hvalfriðungar gengju gegn vest-
rænum hugsunarhætti. Þeir gerðu
sér nýjan flokk. Nú væru ekki aðeins
menn og dýr, heldur menn, hvalir
og dýr. Með því væri heldur ekki
langt að bíða að allar aðrar dýrateg-
undir fengju sama sess og maður-
inn.
Lynge sagði að maðurinn hefði
ekki aðeins réttindi. Þeim fylgdu
skyldur. Skyldur til að viðhalda
sköpuninni, ganga ekki á auðlind-
irnar og skyldur til að umgangast
dýrin af umhyggju, valda þeim sem
minnstum sársauka. Dýrin hefðu
hins vegar hvorki réttindi né skyld-
ur. Þau væru saklaus, sæju engan
mun á góðu og illu. Hvalveiði-
mönnum bæri þannig skylda til að
ganga ekki á stofnana. Reyna að
hafa drápin sem sársaukaminnst
o.s.frv. En þeir ættu einnig sinn
rétt. Að berjast gegn þeim sem berð-
ust gegn skynsamlegum hvalveið-
um.
Á eftir fyrirlestrum stjómaði Gísli
Pálsson, dósent í mannfræði við Há-
skóla íslands, umræðum. -aá.
Greinargerð um uppsagnirnar í Þ>jóðleikhúsinu:
Þjóðleikhúsráð gagnrýnir Gísla
„Þjóðleikhúsráð telur Gísla Alfreðs-
son samábyrgan um stjómun leik-
hússins, svo lengi sem hann er í
starfi þjóðleikh 'n tjóra, og vísar at-
hugasemdum hans um aðgerðaleysi
á bug, enda er hann sá eini aðili sem
hefði getað gripið inn í framkvæmd
þessa máls hefði hann kært sig um að
láta vita af andstöðu sinni í tíma.“
Þessi orð standa í greinargerð sem
þjóðleikhúsráð sendi frá sér í gær um
uppsagnimar við leikhúsið. Þar er
vegið nokkuð harkalega að Gísla Al-
freðssyni, fráfarandi þjóðleikhús-
stjóra, og hann gagnrýndur fyrir að
hafa ekki gert athugasemdir við upp-
sagnirnar strax þegar honum varð
ljóst að segja ætti upp nokkrum
starfsmönnum leikhússins, ef hann
var á móti þeim á annað borð. Þá er
lýst yfir stuðningi við Stefái Baldurs-
son.
Gísli Alfreðsson sagði í gærkvöld að
sér fyndist greinargerð þjóðleikhús-
ráðs ósanngjöm, þar sem hann teldi
sig ekki sekan í þessu máli. Hann
sagði að það væri rétt að hann hefði
setið umrædda fundi í ráðinu þar sem
•“ lítillega hefði verið fjallað um upp-
sagnirnar. Hann hefði ekki mótmælt
þeim, þar sem hann, lögum sam-
kvæmt, væri ekki umsagnaraðili hins
þjóðleikhússtjórans. Hann hafi þó vilj-
að mótmæla þeim, en hefði viljað bíða
þar til búið væri að senda út öll upp-
sagnarbréfin. Einnig sagði hann að
samkvæmt lögum ætti þjóðleikhús-
ráð að fjalla um allar fastráðningar og
uppsagnir, en hafi ekki gert það í
þessu tilviki. Gísli segist hafa talið að
Stefán hefði fullan rétt til að segja upp
fólki, en það hafi ekki verið fyrr en í
byrjun aprfi að honum fór að berast til
eyrna að Stefán hefði hugsanlega ekki
heimild til þess. Hann kvaðst telja
uppsagnirnar ósiðlegar vegna þess að
þetta væm listamenn, sem hefðu
unnið í leikhúsinu áratugum saman
og unnið gott starf. Það væri ekkert
leikhús í veröldinni sem kveddi sína
starfsmenn með þessum hætti.
Gísli taldi það óeðlilegt að hann skrif-
aði undir uppsagnimar, þar sem hann
ætti ekki hlut að máli. Þegar álit ríkis-
lögmanns, um að rétt væri að báðir
leikhússtjórarnir skyldu skrifa undir,
lá fyrir, leitaði Gísli álits Sigurðar Lín-
dals lagaprófessors. Sigurður taldi að
Stefán hefði fúlit vald til að undirrita
uppsagnarbréfin einn.
Þuríður Pálsdóttir, formaður Þjóð-
leikhúsráðs, sagði í gær að álit ríkis-
lögmanns á þessu máli væri í raun-
inni einungis álit eins lögfræðings. En
þar sem þetta væri ríkislögmaður þá
yrðu menntamálaráðherra og Þjóð-
leikhúsið að fara eftir því sem hann
segði. Stefán hefði verið ráðinn frá 1.
janúar til þess að sjá um starfs-og fjár-
hagsáætlun næsta leikárs. Hann yrði
að vera búinn að gera áætlun um
þessi atriði fyrir 11. maí, þannig að ef
hann hefði ekkert með það að gera að
ráða fólk og segja því upp þá væri
mjög erfitt fyrir hann að sinna skyld-
um sínum.
Haraldur Ólafsson, sem sæti á í þjóð-
leikhúsráði, sat ekki þá fundi sem hér
um ræðir. Hann ritar því ekki undir
greinargerðina, en mun að sögn for-
manns þjóðleikhúsráðs skila séráliti
um málið. - UÝJ
Biðskylda
við mikia
slysagötu
Nýlega hafa verið sett upp bið-
skyldumerid á gatnamótum Lyng-
háls og Stuðlaháls. Bílar, sem fara
um þvergötuna Lyngháfs og aðrar
þvergötur S tuölaháls, elga hér eft-
ír að staönæmast, en til þessa hef-
ur hægrf reglan gUt á þessum
gatnamótum. Hana virðast fáir
kunna. Tímamynd: Pjctur