Tíminn - 29.05.1991, Blaðsíða 14

14 Tíminn
Miðvikudagur 29. maí 1991
AÐ UTAN
Undanfamar vikur hafa smá-
hópar arabískra kaupmanna,
sem lítið hafa viljað láta á sér
bera, stungið upp kollinum í
Moskvu, Pyongyang í Norð-
ur-Kóreu og Peking. Þeir
ferðast á fýrsta fanrými og
gista á dýrustu hótelum. Þeir
eru með fullar hendur fjár í
beinhörðum gjaldeyri og
langan innkaupalista yfir
besta vígbúnað sem falur er
fyrirtvo milljaröa dollara.
Þeim hefur þegar orðið vel
ágengt í vopnakaupunum og
nú mun skip þegar hafa kom-
ið í höfn í Mið- Austuriöndum
og affermt Scud- eldflaugar
og færanlega skotpalla ftá
Norður-Kóreu. Það var, að
því er ísraelska leyniþjónust-
an fullyrðir, þriðji farmurinn á
ákvörðunarstaö eftir að
Persaflóastríðinu lauk, og þó
aðeins forieikurinn að meiri
slíkum flutningum.
Minnir suma á leik íraka
í augum ýmissa áhyggjufullra
sérfræðinga er þetta líkast því að
horfa á endursýningu á gamalli
hryllingsmynd. Arabískur forystu-
maður er kominn með vopna-
kaupaæði og Vesturlönd hafast
ekkert að. Þó á baathistastjórnin
hans sér þá sögu að hafa pyntað
andstæðinga og stutt hryðjuverka-
menn, hún á eiturvopn í fórum
sínum og drauma um útþenslu
ríkisins. En í þetta sinn er það ekki
írak og Saddam Hussein sem um
er að ræða, heldur Sýrland og Haf-
ez al-Assad.
Assad er ákveðinn í að nýta sér til
fulls nýja stöðu sína sem banda-
maður Vesturlanda og til þess not-
ar hann féð sem hann fékk í hend-
ur fyrir að skipa sér í sveit sigur-
vegaranna í Persaflóastríðinu.
Hann hefur þess vegna sent full-
trúa sína á vopnamarkaði til að
kaupa það, sem þar fæst, með þá
tvo milljarða dollara í vasanum
sem hann hefur þegar fengið frá
Saúdí-Arabíu, Kúveit og Samein-
uðu furstadæmunum. Og e.t.v. á
hann aðra eins fjárhæð í vændum.
ísraelsmenn fullyrða að fyrir utan
sennilega um tvær tylftir norður-
kóreskra Scud flauga og 20 skot-
palla, hafi Sýrlendingar fest kaup á
kínverskum eldflaugum og séu að
semja við Sovétmenn um kaup á
orrustuflugvélum, skriðdrekum
og skotflaugum fyrir meira en tvo
milljarða dollara. Og Sýrlendingar
eru nýbúnir að festa kaup á 300
skriðdrekum frá Tékkum.
Þetta er dálagleg viðbót við þegar
vel útbúinn her Sýrlendinga, sem
hefur yfir að ráða 300,000 her-
mönnum og 4,000 skriðdrekum.
70,000 manna flugherinn ræður
yfir 500 orrustuflugvélum og
vopnuðum þyrlum.
„Geri bara eins og
Saúdí-Arabar og Egyptar"
Assad heldur því fram að með því
að styrkja her sinn sé hann einfald-
lega að fylgja eftir svipuðum áætl-
unum Saúdi-Araba og Egypta.
Hann bendir á að jafnvel Irakar
hafi hafist handa um að vopnvæð-
ast á ný. En óttinn um að Assad
kunni að vera á góðri leið með að
verða nýr Saddam Hussein er ekki
einungis látinn í ljós í Washing-
ton, London og Tel Aviv, hann
veldur líka áhyggjum í grannríkj-
um Araba.
Assad er kænn og gerir ekkert að
óathuguðu máli, þrátt fyrir hatur
Sýrlendinga á ísrael og staðfasta
ákvörðun þeirra um að ná aftur
Gólan-hæðum á sitt vald. Hann
hefur að vísu verið ósveigjanlegur í
viðræðum sínum við bandaríska
utanríkisráðherrann James Baker
að undanförnu, en hefur enga
löngun til að taka aftur upp fjand-
samleg samskipti við ísrael. Sumir
álíta hann hafa meiri áhuga á
hættuminni bráð.
Assad hefur ekki gleymt að sú var

Hver er ástæðan til gífuriegra vopnakaupa Assads nú og eflingar sýrienska hersins? Hyggur hann á
stofnun nýs „Stór-Sýriands“?
Sýrlendingar í
vopnakaupaham
tíðin að Stór-Sýrland náði eitt sinn
yfir svæði þar sem nú er suður-
hluti Tyrklands í norðri til Sínaí-
skagans í suðri; frá Miðjarðarhafi í
vestri til eyðimarka núverandi ír-
aks, Jórdaníu og Saúdí-Arabíu í
austri. Sýrland hefur þegar fengið
frjálsar hendur frá Vesturlöndum
til að taka yfirráð í Líbanon og þeir
eru til sem álíta að Assad geri sér
vonir um að endurreisa gamla sýr-
lenska heimsveldið.
Hvers vegna er Assad að
kaupa öll þessi vopn?
„Spumingin, sem við verðum að
fá svar við, er hvers vegna Assad sé
að kaupa öll þessi vopn?“ segir
Patrick Clawson við Utanríkis-
stefnurannsóknastofnunina í
Philadelphiu og höfundur bókar
um Sýrland. „Ef hann hefði löng-
un til að styrkja núverandi tengsl
við Vesturlönd hefði hann getað
notað þetta fé til að greiða hinar
miklu skuldir Sýrlands.
Sýrlenski leiðtoginn vil! hafa
fleiri hermenn til að vera í góðri
stöðu til árásar í framtíðinni.
Hann viðurkennir að hann hefur
„slegið á frest“ því markmiði sínu
að standa jafnfætis ísrael í hernað-
arlegum skilningi. Aðalmarkmið
hans væri að styrkja stöðu sína í
Líbanon á sama tíma og hann er að
búa sig undir íhlutun í Jórdaníu.
Þar með er ég ekki að segja að
hann ætli sér að gera innrás. Það,
sem hann gerir sér vonir um, er að
aðstæður þróist á sama hátt og
gerðist í Líbanon þar sem hann
geti sannfært heiminn um að hann
ætli að endurreisa friðinn. Því
miður hefur hann góða ástæðu til
að búast við að tækifæri gefist í
Jórdaníu þar sem undirtök bók-
stafstrúarmanna styrkjast stöðugt
og aukinn efnahagslegur vandi
gæti leitt til pólitísks óróa."
Alþjóðlegt úrhrak fyrir
aðeins níu mánuðum
Assad, sem álitinn er skarpvitrasti
arabíski leiðtoginn, mun vara sig
vel á því að láta þá sigra, sem hann
vann í Persaflóastríðinu, ganga sér
Assad er ákveðinn í því að láta ekki ávinninginn af sigrínum í Persa-
flóastríöinu renna sér úr greipum.
úr greipum. Áhættan, sem hann
tók með því að senda 20.000 her-
menn til Saúdi-Arabíu, hefur
marglaunað sig.
Fyrir níu mánuðum var hann al-
þjóðlegt úrhrak fyrir að skjóta
skjólshúsi yfir hryðjuverkamenn,
þ.á m. hóp sem reyndi að koma
sprengju fyrir um borð í E1A1 flug-
vél á Heathrowflugvelli 1986, og
fyrir að sýna mannréttindum
skelfilega lítilsvirðingu. Núna,
þegar Saddam, erkióvinur hans í
Arabaheiminum, er bugaður, hef-
ur bágborinn efnahagur Sýrlands
fengið upplyftingu og umheimur-
inn lokar augunum fyrir mann-
réttindabrotum.
Aldrei fyrr hefur Assad verið jafn-
vinsæll meðal þjóðar sinnar og nú,
en hann komst til valda í byltingu
án blóðsúthellinga 1970. Verslanir,
sem áður voru tómar, eru nú
sneisafullar af vamingi. Bretar,
sem tóku aftur upp stjómmála-
samband við stjórnvöld í Damas-
kus í nóvember sl. eftir fjögurra ára
hlé, hafa hætt að standa gegn því
að EB veiti Sýrlendingum aðstoð.
Hvað hefur í rauninni
breyst í Sýrlandi?
En margir sérfræðingar velta því
fyrir sér hvað hafi f rauninni
breyst. Mannréttindahópar segja
að sé frátalið að palestínskir fangar
voru látnir lausir úr fangelsi í
Damaskus nýlega, hafi stjórn Ass-
ads, með 15 öryggissveitir að baki,
áfram í haldi um 7,500 pólitíska
fanga og hafi margir þeirra orðið
að sæta pyntingum.
Meðal eftirlætispyntinga má
nefna „svarta þrælinn", en þar er
fórnarlambið reyrt niður á bretti
þar sem hitað málmáhald er keyrt
upp í endaþarminn. Annað er
„þvottavélin", en þar eru hand-
leggir og fingur mölbrotnir í
tromlu sem snýst. Og „sýrlenski
stóllinn" brýtur hrygglengjuna.
Assad er meðlimur minnihluta-
trúarhópsins Alawite, sem aðhyll-
ist blending af frumstæðum
kristnum og islömskum trúar-
brögðum. Hann hefur aldrei hikað
við að mylja niður óvini sína. Á ár-
inu 1982 veiddu sýrlenskir her-
menn meðlimi bókstafstrúar-
flokksins Múslimskt bræðralag í
gildru í bænum Homs og drápu þá
svo þúsundum skipti með blásýru-
gasi. Fjöldi dáinna er talinn allt frá
1,000 til 30,000.
Stjórnvöld í Washington og
London fullyrða að þau hafi lært
sína lexíu í að eiga skipti við þjóð-
arleiðtoga af þessu tagi. Bæði
Bandaríkjamenn og Bretar hafa
haldið áfram að banna sölu vopna
og hátækni til Sýrlands. í lok aprfl
sl. sakaði stjórnin í Washington
Assad enn einu sinni um að skjóta
skjólshúsi yfir palestínska hryðju-
verkamenn og Ieyfa þjálfunarbúðir
fyrir hópa eins og armenska leyni-
herinn og japanska rauða herinn í
Bekaa-dalnum í Líbanon.
„Megum ekki gefa
Assad óljósar ábendingar
eins og Saddam“
Aðalatriðið í hvort daður Assads
við Vesturlönd leiðir til stöðugri
og virkari tengsia fer eftir hversu
mikinn þátt Sýrlendingar taka í
svæðisbundnum öryggissamning-
um við Egypta og Saúdi-Araba, og
hvort þeir sýni sveigjanleika í frið-
arumleitunum.
„Við fáum heilmargar kvartanir
um hvers vegna við séum að koma
okkur í mjúkinn við þjóð, sem hef-
ur það yfirlýsta markmið að þurrka
ísrael af yfirborði jarðar," segir
starfsmaður breska utanríkisráðu-
neytisins. „En Sýrland er það veldi
á svæðinu, sem allt snýst um, og
ekki hægt að sniðganga það. Það
hafa komið haldgóðar vísbending-
ar frá Damaskus upp á síðkastið;
við verðum að taka þær upp á arma
okkar, en jafnframt verðum við að
tryggja að við gefum engar óljósar
ábendingar, eins og þær sem Sadd-
am voru gefnar."