Tíminn - 08.08.1991, Blaðsíða 6

6 Tíminn
Fimmtudagur 8. ágúst 1991
Tímiim
MÁLSVARI FRJÁLSLYNDIS, SAMVINNU OG FÉLAGSHYGGJU
Útgefandi: Framsóknarflokkurinn og
Framsóknarfélögin (Reykjavlk
Framkvæmdastjóri: Kristinn Finnbogason
Ritstjórar: Indriði G. Þorsteinsson ábm.
Ingvar Glslason
Aðstoðarritstjóri: Oddur Ólafsson
Fréttastjórar: Birgir Guðmundsson
Stefán Asgrlmsson
Auglýsingastjóri: Steingrlmur Glslason
Skrlfstofur:Lyngháls 9,110 Reykjavlk. Síml: 686300.
Auglýslngaslml: 680001. Kvöldslmar: Áskrift og dreifing 686300,
ritsljóm, fréttastjórar 686306, Iþróttir 686332, tæknideild 686387.
Setnlng og umbrot: Tæknideild Tlmans. Prentun: Oddi hf.
Mánaðaráskrift kr. 1100,-, verð I lausasölu kr. 100,- og kr. 120,- um
helgar. Grunnverð auglýsinga kr. 725,- pr. dálksentimetri
Póstfax: 68-76-91
EB í klfpu
Evrópubandalagið er í klípu vegna sjálfstæðishreyf-
ingar Slóvena og Króata, sem vilja fyrir hvern mun
losna úr stjórnskipulegum tengslum við Serba í
júgóslavneska ríkjabandalaginu.
Forystumenn Evrópubandalagsins hafa verið þjak-
aðir af pólitískum samviskuspurningum út af þróun
mála í Júgóslavíu. Þessi samviskuraun hefur síst
minnkað á síðustu dögum, þótt heita eigi að vopna-
hléi hafí verið komið á á þeim svæðum þar sem
einkum hefur verið barist að undanfömu. Þar sem
hér er ekki síst við skæruliða að eiga en ekki mið-
stýrða heri nema öðrum þræði, er engin vissa fyrir
því að þetta vopnahlé haldist lengi, enda hefur það
verið rofíð þegar fyrsta daginn.
Áhyggjur Evrópubandalagsforkólfanna eru margs
konar. T fyrsta lagi kom ólgan í Júgóslavíu þeim á
óvart, þeir voru grunlausir um hana, áttu ekki von á
öðru en að Júgóslavía héldist sem bandaríkjaheild,
hvað sem liði hræringum annars staðar í heimi
kommúnismans. í öðru lagi voru þeir trúaðir á
áhrifamátt sinnar eigin nálægðar og góðs fordæmis
um hvernig erfðafjendur Evrópusögunnar væru að
sameinast í einu bandalagi um frið og framfarir. í
þriðja lagi eru skoðanir hinna ýmsu ríkisstjórna
Evrópubandalagslanda gerólíkar um viðbrögð við
innanlandsdeilum nágrannaríkja sinna, svo að það
tekur sinn tíma að samræma afstöðu Brusselveldis-
ins í ýmsum utanríkismálum.
Þessi ólíka afstaða ríkisstjórna innan Evrópubanda-
lagsins kom skýrt fram á fundi utanríkisráðherr-
anna í fyrradag. Þar gekk franski utanríkisráðherr-
ann svo langt að krefjast þess að Vestur- Evrópu-
bandalagið svokallaða, sem er að rísa úr dái sem
hernaðarbandalag, verði fengið til þess að fara með
her inn í Júgóslavíu til þess að skakka leikinn milli
Króata og Serba. Svo virðist sem ríkisstjórnum ann-
arra Evrópubandalagslanda hafi mislíkað þessi til-
laga Frakka, en setji fremur traust sitt á að Samein-
uðu þjóðirnar hafi afskipti af málum Júgóslava ell-
egar að RÖSE- samtökin láti þar að sér kveða.
En hvað sem líður hugarraunum forystumanna
Evrópubandalagsins er það eitt víst að ríkjasam-
bandið Júgóslavía er að riðlast. A.m.k. tvær af þeim
þjóðum sem myndað hafa ríkjasambandið heyja
sjálfstæðisbaráttu, þær vilja láta virða sjálfsákvörð-
unarrétt sinn og hafa þegar lýst yfir sjálfstæði sínu.
Gegn svo eindregnum vilja verður ekki staðið til
langframa.
Þegar svo er komið ættu utanaðkomandi afskipti af
júgóslavneskum málum aðeins að miða að því að að-
skilnaðurinn fari friðsamlega fram. Slíkt er þó eng-
an veginn auðvelt mál, því að inn í það blandast ým-
iss konar landfræðilegar og þjóðernislegar flækjur.
Uppgjör hins misheppnaða ríkjabandalags Suður-
Slava getur ekki farið eftir beinum línum þjóðernis-
sjónarmiða og landamæra. Ef von á að vera til þess
að greiða úr slíkum flækjum verður það að gerast
við samningaborð, ekki á vígvelli.
GARRI
tim stund vegna málareksturs
Björns bönda á Löngumýii Enyf-
Ir það fynitist fljótlega, enda stó6
þnsið ót af rollum og merum,
sem kratar hafa tekid út af landa-
beSrra flokkuðu Davíð Scheving
Thorsteínsson undir bændasam-
töldn samanber deiluna um
sem er af Guðiaugsstaðakyni, var
til skamms tima einna mestur
bóndi norðan heiða, en gerist
gamlaöur, þótt eitt eða tvð hæsta-
réttarmál kynnu að búa í honum
enn. Þaó er því líklegt að Jón Ís-
berg muni geta setið á friðarstóli
fyrir bændum, sem eru einna
heimaríkastir I Húnþingi. Bjom
Ítklega hættur málavafstri og
Vatusdalur oröinn stekkur, eins
og Snorrabúö á Þingvölium.
Skattalegt innsæi
En á meðan riklsvaldlð snýst sér-
kratar
eru búnir að
hreinsa landið
af óværunni.
Enölaðborga
nulckrum
hafa gerst svamir fóudur sauð-
kindarinnar, hafa bændur í Húna-
þingi snúiö sér einkum að vatns-
búskap á heiöum uppi, þar sem
Láms í Grimstungu átti fé sitt á
sumrum. Btönduvirkjun hefur
oröið þeim sem nýttu heiðaraar
miki! búbót, avo þar standa nýjar
með palisanderþiljum, þar sem
hægt verður að halda haustteitin t
framtiðinni til minníngar nm
vatnshúskap
saman JÓn isbeig
aurum til að að greiða fyrir girð-
íngar um sauðlaust land og hlnar
því sviði sem kansellSstum í
Reykfavtk hefúr þótt sem Jón ts-
betg hafi bmgðist vegna skorts
hans á tónlistarkgn innsaei.
Gítar og gallabuxur
Eför þvf sem sauðfjárbúskap
foriast flugið t Húnaþingi týrir ttl-
verknað krata, hefúr fólki verið
boðið upp á nýjar búgreínar. Að
vísu era
um formerkjum. Laxeldi hefur
sett eigendur á hausinn. Minkur-
inn hefur reynst stórhættulegur
efnahag manna. Og nú er komið á
daginn að útihátíðir gefa vafasam-
an arð, amtJk.«ríkiskassann. Úti-
hátíðir í Húnaþingi kostuðu hér
Jón Þorláksson og Jónas frá
Hrifiu stóðu yfir margmenni í
túnfætinum á Sveinsstöðum og
skemmtu fóUá til fjögur að nóttu
án þess að það kostaði krónu. Þelr
voru að ræða hvor frá sínum bæj*
ardyrum hvemig best væri að
þjóðinni. Seinna urðu
að fá niannfjölda tíl að koma, td. f
Húnavcr,
Það er fyrir löngu hætt að tala tíl
gesta um
stórfé fyrír að fá að fara inn i vefi-
ina viö Bólstaðarhliö. Og ríkið.
sem
ganguamannaskála vill fá tónlist- i
arskatt af aðgangseyrinam. Þetta
þykir nýhmda í Húnaveri, enda
hafa menn til þessa sungíð í
Stafnsrétt lrtlu ínnar í dalnum án
þess að borga krónu iýrir það til
rfirisíns. í Húnaþingi vilja menn
fá að syngja skattlaust, þótt þeir
sfnar, þar sem Lánts f Grfm-
stungu sfcaut refl og eltí rollur, án
þess að blanda inn f það athæfi
hugmyndum um hvemig ættí að
stýra þjóðhmi. Sfðan gftarinn tók
VÍð og hóf að tala tíl fólbins f
rifnn
orðlð { ..
einn maður upp úr. Það er yfir-
vaidið á Blönduósi, Jón ísberg,
sem heldur því fram að þrátt fyrir
gítarog rifnar gallabuxur, gianna-
söng, en heiðar komnar undir
vatn, beri kansellfinu f Reykjavtk
......................... Garri
VITT OG BREITT
Heimatrúboð um hreinlæti
Lengi hefúr sú skoðun verið ríkj-
andi að hreinlæti sé það sem skilur á
milli siðmenningar og lifnaðarhátta
óþjóða. Siðfágun og umgengni sker
úr í því efhi, segja margir.
Svo mikið er til í þessari kenningu
að hér verður ekki lagt í að vefengja
réttmæti þess skilsmunar siðmenn-
ingar og villimennsku. Það mælir
svo margt með þessari skoðun, eink-
um ef maður gengur nokkrar kyn-
slóðir til baka, tímasetur sig annars
staðar en í nútíðinni. En samt er nú
svo komið þróun siðmenningar, að
engum er nauðsynlegra en sið-
menntuðu fólki að hressa upp á
hreinlætisátrúnað sinn, hefia eins
konar heimatrúboð í því efni.
Stærsta vandamál siðmenningar
okkar daga er oíframleiðsla á sorpi og
öðrum úrgangi sem leiðir af at-
vinnu- og lifnaðarháttum. Siðmenn-
ingin er sjálfvöld að því með háttum
sínum hversu mikið fellur til af öll-
um tegundum úrgangs. Eins og sak-
ir standa er siðmenningin í vítahring
lifnaðarhátta og umhverfisspjalla.
Enginn veit hvenær sá hringur verð-
ur rofinn eða hvort það tekst yfirleitt
Úrgangsvísíndí
fslensk siðmenning til sjávar og
sveita, í þéttbýli og dreifbýli, er hér
engin undantekning. íslendingar eru
siðmenntuð nútímaþjóð, sem ekki
stendur að baki öðrum í því að skilja
eftir sig þau ódæmi úrgangs sem
enginn veit hvað á að gera við. E.Lv.
er of mikið sagt að enginn kunni skil
á því hvað á að gera við úrgangsefni
nútímalifnaðarhátta. Sem betur fer
eru margir að velta fyrir sér lausnum
í þessu efni. Þ.á m. hefúr ekki komið
á bókamarkaðinn á þessu ári gagn-
legri bók en skýrsla sorphirðu- og
endurvinnslunefndar umhverfis-
ráðuneytisins og nefnist „Sorphirða
og endurvinnsla á íslandi. Drög að
framtíðarskipan“.
Þessi bók sýnir að sorphirða og
hvers kyns frágangur og eyðing úr-
gangs er meiriháttar fræðigrein, þar
sem hugtök og fræðileg greining
skipta máli eins og í öðrum vísind-
um. Þannig er það upplýst að „úr-
gangur“ er almennara hugtak en
„sorp“, enda skiptist úrgangur í
femt: Sorp, framleiðsluúrgang, „sér-
stakan úrgang“ og „annan úrgang"
(Ld. salemisúrgang, skolphreinsi-
stöðvaúrgang, rotþróarúrgang
o^.frv.)
Skíl siðmenningar
og villimennsku
Og ekki nóg með það. Hver aðal-
flokkur greinist í undirflokka, sem
þarf sérstaka verkfræðimenntun til
að kunna góð skil á. Því er sfst að
fúrða þótt venjulegum borgaja (sem
trúir því að hann sé siðmenntaður)
fallist hendur þegar úrgangsvísindin
fara að þjarma að honum, sanna á
hann þekídngarleysi um hvemig á að
þrífa sjálfan sig, híbýli sín og ná-
grenni. Því miður er þetta þekking-
arleysi staðreynd, enda fara vísindi
sjaldan með fleipur.
En þegar svo er komið að borgar-
amir ráða ekki við að þrífa upp eftir
sig og samfélagið hefúr ekki fjárráð
til að fara að ráðum sérfræðinga í af-
fallsvísindum um hirðu og förgun
úrgangsefna frá siðmenningunni, þá
er ekki langt í það að skilin milli sið-
menningar og villimennsku hverfi,
ef það var hreinlætið sem þar reið
baggamuninn. Hreinlætisstig sið-
menningarinnar er hríðfallandi og
þar með siðmenningin sjálf, að mati
þeirra sem ekki eru of bjartsýnir á
framtíðina.
Glerárdalur
sorphaugur
Margt er til marks um það, hvað sið-
menningin getur stundum gengið
nærri sjálfri sér. Ýmislegt bendir til
þess að ráðamenn ríkis og sveitarfé-
laga séu fjarri því að vera í færum að
rjúfa vítahring úrgangs og mengun-
ar.
Þótt Akureyringar hafi lengi staðið
framarlega í siðmenningu og séu
allra manna fjarlægastir háttum
óþjóða, segir svo í fréttum að bæjar-
stjórinn í höfuðstað Norðurlands
kunni ekki betra ráð fyrir sína hönd
og annarra eyfirskra sveitarstjómar-
manna en að halda Glerárdal við sem
sorphaugastæði og nú í þágu alls
Eyjaharðarsvæðisins.
Þessi friðsæli fjalladalur, einn hinn
fegursti á Norðurlandi, í örskots-
lengd frá ráðhúsi Akureyrar og sam-
gróinn bænum án minnstu skila,
hafði satt að segja gegnt öskuhauga-
hlutverkinu svo lengi að flestir hlutu
að vona að á því yrði endir. En það er
dýrt að vera fátækur. En er það ekki
einum of kostnaðarsöm fátækt að
kasta frá sér perlunum? Væri ekki
mögulegt að standa undir fátækt
sinni gagnvart ruslinu með minni
fómum en ýmsum sveitarstjómar-
mönnum dettur í hug?
Ingvar Gíslason