Tíminn - 17.10.1991, Qupperneq 9

Fimmtudagur 17. október 1991
Tímmn 9
Lögreglumaðurinn José Amedo Fouce hefur nýlega hlotið 108
ára og 8 mánaða fangelsisdóm fýrir að hafa fengið leigumorð-
ingja til að ráða baskneska útlaga í Frakklandi af dögum. Nú
hafa spænsk yfirvöld gefið í skyn að Amedo verði náðaður inn-
an tíðar.
Peningar lausnarorð-
ið í ráðgátunni
Það varð þó snemma Ijóst að pen-
ingar voru lausnarorðið í ráðgát-
unni miklu. Undirforinginn Amedo,
sem fékk í laun 230.000 peseta á
mánuði, barst mikið á í lifnaðarhátt-
um. Samkvæmt upplýsingum frá
bankaráði seðlabankans greiddi Am-
edo á árunum 1985-1987 27 milljón-
ir peseta af einkabankareikningun-
um sínum — þrisvar sinnum hærri
upphæð en sem nam launum hans.
Starfsmenn spilavítisins í San Seb-
astián vottuðu að lögreglumaðurinn
legði þar háar fjárhæðir undir reglu-
lega.
I júlf 1988 lét Garzón dómari taka
Iögreglumennina Amedo og Dom-
ínguez fasta. Yfirsaksóknari Spánar,
Javier Moscoso, gerði tilraun til að fá
þá lausa aftur og fella niður ákæru
gegn þeim.
Ríkissaksóknaranum Gordillo, sem
hafði fengið það verkefni að rann-
saka Amedo-málið, tókst að verjast
fimlega með röksemdafærslunni að
„hagsmunir ríkisins mega ekki
koma í veg fyrir að refsing í formi
hryðjuverks upplýsist". Og hann
bætti við að „opinbert fé á ekki að
nota til að fremja glæpi".
Listinn yfir sannanir um leynilega
þátttöku spænska ríkisins í gerðum
ofsóknarmanna Baska virtist yfir-
þyrmandi.
Sem dæmi má nefna að Georges
Mendaille, sem franska lögreglan
lýsir eftir sem Gal- hryðjuverka-
manni, býr í friði og spekt í húsi sínu
á Costa Brava. Þegar spænska lög-
reglan lýsti því yfir að dvalarstaður
hans væri óþekktur, fundu frétta-
menn nafn hins eftirlýsta í símaskrá.
Reyndar ákvað spænskur dómari eft-
ir það að framselja Mendaille til
Frakklands, en ennþá er ókomin
staðfesting á framsalsákvörðuninni
frá ríkisstjórninni.
Ofursti í Guardia Civil, Rafael Masa,
keypti fyrir hönd Gal vopn í Andorra.
Enn hefur enginn dregið hann til
reikningsskila fyrir það. Andhryðju-
verkauppljóstrari í Baskalandi,
sömuleiðis ofursti í Guardia Civil, er
fullyrt í rannsóknarskýrslu saksókn-
ara í San Sebastián að hafi verslað
með eiturlyf árum saman. Embætt-
ismenn í Madrid létu skýrsluna sem
vind um eyrun þjóta.
Heilbrigt lýðræði á
Spáni í veði
Fari svo að sakborningamir sleppi
við að taka út refsingu sína, spyrja
margir Spánverjar sig hvort það sé
vegna þess að þeir viti svo mikið um
Gal. Enginn stjórnmálaflokkur hef-
ur vogað sér hingað til að leitast við
að fá skýringar á skuggalegum bak-
grunni málsins.
Lögffæðingurinn og mannrétt-
indabaráttumaðurinn Fernando Sal-
as hefur árangurslaust varað við því
að heilbrigt lýðræði á Spáni sé í veði.
Sósíalistar, sem nú sitja við völd,
hafa alltaf haft tilhneigingu til að
gera lítið úr gerðum Gal. „Dauði
fórnarlamba hryðjuverkamanna er
ekki það sama og dauði hryðjuverka-
manna,“ segir fyrrum yfírmaður
Amedos, fyrrverandi innanríkisráð-
herrann Barrionuevo.
Ksra Jelena, þú ert dauð
Kæra Jelena
Höfundur Ljúdmfla Razúmovskaja
Þýöandl: Ingibjörg Haraldsdóttlr
Leikstjóri: Þórhallur Sigurösson
Lýsing: Ásmundur Karlsson
Leikmynd og búningar: Messfana Tóm-
asdóttir
Leikarar: Anna Krístin Amgrímsdóttir,
Baltasar Kormákur, Halldóra Bjömsdótt-
Ir, Hllmar Jónsson og Ingvar E. Slgurös-
son
Sýningarstaður: ÞJóðleikhúslö, litla svið
Hún á afmæli hún Jelena kennari.
Það stendur samt ekki til að halda
upp á daginn og síst af öllu á hún
von á gestum. Um kvöldmatarleytið
er barið að dyrum. Fjórir nemenda
hennar eru mættir til að óska henni
til hamingju og gleðja hana með
gjöf í tilefni dagsins. Prúð og stillt
tylla þau sér á sófann hennar og
fýlgjast barnslega spennt með þegar
hún opnar afmælispakkann, krakka-
skinnin.
En brátt kemur í Ijós að tilgangur
fjórmenninganna er reyndar allt
annar en að samfagna og gleðja
kennara sinn. Leikurinn tekur nú
stefnu út á hin dökku mið, þar sem
markvisst og miskunnarlaust stríð
milli nemendanna og kennarans er
háð. Óvenjulegt stríð, þar sem for-
ingi unglinganna, Valodja, beitir
hverju herbragðinu á fætur öðru í
því skyni að buga og brjóta Jelenu
niður og fá hana til að lúta vilja sín-
um. í hans huga er þessi grái leikur
einskonar manndómsvígsla, sem
hann verður að standast hvað sem
það kostar. Sigur og ekkert annað en
sigur, því láti hann undan hér mun
hann án efa láta undan síðar á lífs-
leiðinni. Brosandi og ógnandi stýrir
hann hinum unglingunum og etur
þeim gegn Jelenu. En Jelena er ekki
auðunnin. Brynjuð siðferðisþreki
hugsjónamannsins stendur hún af
sér hverja atlöguna á fætur annari,
en Valodja og félagar reiða æ hærra
til höggs og við spyrjum að Ieikslok-
um.
Söguþráðinn er ekki rétt að rekja
frekar, því það er aðeins til skaða
þeim er eiga eftir að sjá sýninguna.
Þetta leikrit er sérlega vel skrifað.
Textinn flytur okkur mikið og það er
stfgandi í verkinu allan tímann og
spennan rafmögnuð þegar líður að
lokum. í leiknum eru mikil átök,
andleg sem líkamleg.
Leikur fimmmenninganna er mjög
góður og þá sérstaklega þeirra
Önnu, Ingvars og Baltasars, sem ná
snilldargóðum tökum á persónun-
um. Mjög vel hefur tekist um val í
hlutverkin. Anna Kristín er sem
sköpuð í hlutverk Jelenu og þeir
Ingvar og Baltasar skapa ógleyman-
lega mynd af þeim Vitja og Valodja
og þá ekki síður með látbragði sínu
og líkamlegri tjáningu en framsögn-
inni. Halldóra og Hilmar sem Ljala
og Prasha komast einnig ágætlega
frá sínum hlutverkum.
Smáatriðin gleymast ekki í þessari
sýningu. Óvirkur leikari verður
virkur á sviðinu þótt hann standi til
hliðar við miðdepil átakanna hverju
sinni.
Það skal engan furða þótt verk
þetta hafi verið bannað í Rússlandi
og þar um slóðir á sínum tíma, því
svo hárbeitt er ádeilan á þjóðfélagið
þar eystra. Spillingu þeirra, sem að-
stöðu hafa til að skara eld að eigin
köku, og uppgjöf og vesaldóm hinna
sem eitt sinn höfðu hugsjónir, en sjá
nú enga framtíðarglætu. Svo og við-
horf unga fólksins, sem gefur skít í
allar hugsjónir og siðferðiskjaftæði,
en reynir með kjafti og klóm að
skapa sér lífsrúm. Að troða á eða
verða troðinn niður er mottóið.
Kæra Jelena er leikrit sem þú nýtur
meðan þú horfir á það, og persónur
þess lifa í huganum löngu eftir að
sýningu lýkur.
Gísli Þorsteinsson
Sýningargestir Þjóöleikhússins 3,5 milljón um helgina:
ÁHORFANDINN
VERÐLAUNAÐUR
Aðeins nokkra gesti vantar upp á að
þrjár milljónir og fimm hundruð
þúsund manns hafi séð sýningar á
Stóra sviði Þjóðleikhússins frá
opnun þess 21. aprfl 1950.
Um helgina er von á gestinum sem
fyllir þessa tölu. Ekki verður ljóst
fýrr en eftir að miðasölu er lokið á
viðkomandi sýningu hver hinn lán-
sami áhorfandi er, og mun þjóðleik-
hússtjóri, Stefán Baldursson, til-
kynna það í lok sýningarinnar.
Áhorfandanum verður færður
Minningarpeningur Þjóðleikhúss-
ins, gjafakort fýrir tvo á allar sýning-
ar Þjóðleikhússins í vetur, bæði á
Litla sviði og á Stóra sviði, auk þess
sem hann fær aðgöngumiða sinn
endurgreiddan.
Um helgina verður Gleðispilið eftir
Kjartan Ragnarsson sýnt föstudags-,
laugardags- og sunnudagskvöld kl.
20.00 og Búkolla eftir Svein Einars-
son laugardag og sunnudag kl.
14.00. Það verður því eftirvænting í
loftinu í Þjóðleikhúsinu um helgina.
-js
Myndin er tekin úr sýningu Þjóðleikhússins á Gleðispilinu eftir
Kjartan Ragnarsson.