Tíminn - 16.11.1991, Síða 1

S IR GEORGE MACKENZIE kom
l tfl íslands snemma í maí 1810.
Hann var vel metinn maður og
merkur í heimalandi smu
Skotlandi, vel efnum búinn og átti
stórar jarðir, laerður fyrirmaður og lét
sér annt um vísindL Hann lagði eink-
um stund á steinafiæði og átti stór og
góð steinasöfn. Hann var um skeið for-
seti náttúrufræðideildar skoska vís-
indafélagsins. Hann ferðaðist hér all-
víða og voru í för með honum tveir
læknar, HoHand og Bright HoDand
varð mikikmetinn læknir, seinna hirð-
læknir Bretadrottningar. Hann kom
aftur til íslands löngu seinna (1863)
og skrifaði ýmislegt um íslensk efm.
Bright var einnig vel metinn læknir (d.
1858). Ferðabók MacKenzies er
myndarkg og falleg bók og í henni
ýmsar Utmyndir og teðmingar. Megin-
efni hennar er eftir MacKenzie sjálfan,
en sumt skrifaði dr. HoQand. Þeir fé-
lagar hittu hér nu. Svein Pálsson og
munu hafa eftir honum ýmsar upplýs-
ingar um náttúru landsins, einkum
um jarðfræðL Sumar frásagnir þeirra
um menn og málefni mtmu vera eftir
vafasömum heimildum og gætír mis-
skðnings. Espólín segir um fyigdar-
mann MacKenzies að hann ,Jaug
mörgu að honum um hagi og háttu
lánda sinna". íslendingar fyrtust af
sumum frásögnunum. Margt er samt
vel og skemmtilega athugað og fjörtega
frá því sagt Hér er þýddur kafÚ, sem
segir nokkuð frá Reykjavíkuriífinu og
frá fyrirmönnum í bænum og ná-
grenninu. Reykjavík var LrtiU bær um
þessar mundir og það voru danskir
heimsóttí hann, kominn yfír átbætt (f.
1731) og andaðist tveimur árum
seinna (1812). Stiftamtmaðurinn,
TVampe greifi, var eriendis um þessar
mundir vegna Jörundar hundadaga-
kóngs, og hafði MacKenzie fengið leyfi
til þess að vera í húsi hans í Reykjavík.
Geir Vídalín hafði verið biskup kring-
um áratug þegar hér var komið sögu
(frá 1801-1823). Læknirinn, sem þeir
félagar heimsóttu í Nesi, var Tómas
Klog (f. 1768), sonur kaupmanns í
Vestmannaeyjum. Hann varð land-
læknir 1804 og fluttíst að Nesi 1807.
Lyfsalinn, sem nefndur er, mun hafa
verið Guðbrandur Vigfússon. Hefst nú
frásögn MacKenzie;
„Þegar ég sýndi þeim Simonson, um-
boðsmanni TVampe greifa, og Frydens-
berg landfógeta nokkur bréf frá greif-
anum fengu þeir mér hiklaust umráð
yfir húsi hans. Þetta hús er mjög vist-
legt, þótt lítið sé. í því eru þrjú her-
bergi og innangengt úr einu þeirra í
eldhúsið, en annað er opinber skrif-
stofa. í húsinu er búr, vel búið hillum,
skápum og skúffum. í eldhúsinu eru
hlóðir, líkt og í smiðju, með litlu eld-
holi í miðjunni og er þar kveiktur eld-
urinn. Þegar eldaður er miðdegisverð-
ur eru kveiktir fleiri eldar, eftir því sem
þörf er á, undir potta og pönnur. Her-
bergin eru hituð með ofnum sem eru í
sambandi við eldhúsreykháfinn. Uppi í
húsinu er loft og gengið upp þangað
eftir þröngum, bröttum stiga. Uppi á
Iofti eru þrjár vistarverur og ofn í einni
þeirra. Hinn hluti loftsins er óþiljað
geymslupláss. Hjá húsinu er garður,
hesthús og fjós og hlaða yfir þeim.
Kringum fjórðungur ekru af óræktar-
landi bak við húsið er girt með spölum
og haft fyrir garð.
Skömmu eftir að við mr.
Fell settumst þama að sáð-
um við þar rófum, hreðk-
um, káli, baunum, selju og
mustarði. Það, sem við
skildum eftir, fyllti Simonsen með
kartöfluútsæði og sænskum rófum.
í heimsókn hjá Geir
biskupi „góða“
Fyrsti maðurinn, sem við heimsótt-
um eftir að við stigum á land 8. maí,
var biskupinn, Geir Vídalín, sem tók
okkur af mikilli ástúð. Hann er fríð-
leiksmaður, í hærra lagi á vöxt, feitlag-
inn en ekki þunglamalegur, svipurinn
bjartur og virðist lýsa tilfinningum
hans hispurslausL Hann er ágætur
fræðimaður á fommenntir og talar
reiprennandi latínu og í almennri
menntun stendur hann jafnfætis, ef
ekki framar, hverjum öðrum manni á
íslandi. Fyrst í stað undraðist ég það,
þegar gætt er tignarstöðu hans,
hversu fótæklega hann var til fara og
hversu fótæklegt var í kringum hann.
Hann var í gömlum og snjáðum grá-
um frakka og vesti og í fomfólegum
dökkum hnébuxum. Eg komst bráð-
lega að raun um að hann var ekki verr
klæddur en aðrir sem höfðu meiri efni
á því að vera þokkalegir og meira tóm
til þess að snotra sig.
Þegar við komumst að raun um það
að við mundum þurfa að koma hvað
eftir annað til Reykjavíkur milli ferða
okkar út um sveitimar, hugðum við
fyrst að því að koma okkur fyrir og
spyrjast fyrir um hesta, en þá var erfitt
að fó um þetta leyti árs. Grasið var ekki
sprottið ennþá og hrossin mögur og
illa búin undir erfiði. í sumum sveit-
um hafði gengið pest í hrossum og
féllu mörg þeirra. Allir sögðu okkur að
það væri fósinna að leggja upp í ferða-
lag svona snemma. Og þar sem við sá-
um að ekki varð undan töfinni komisL
tókum við það ráð að halla okkur að
því að kynnast fólkinu og kanna siði
manna í höfuðstaðnum.
Húsið í greinilegri
niðumíðsíu
Okkur þótti það skylda að heilsa upp
á herra Olaf Stephensen, sem ber titil-
inn Geheime Etatsraad og var áður
BLAÐAUKI UM VETRARSPORT
kaupmenn sem einna mest
sethi svip sinn á hann og aD-
róstusamt var í bænum þessi
árin. Ólafur Stephensen
stiftamtmaður var orðinn
fjörgamall þegar MacKenzie
hér höfðmglegum viðtökum Ölafs Stepheu-
sen í Viðey og fleiri fyrirmönnum