Tíminn - 27.11.1991, Blaðsíða 5

Miðvikudagur 27. nóvember 1991
Tíminn 5
Páll Skúlason, heimspekingur, segir:
EES-samningur Jóns
Baldvins einskis virði?
Evrópu-
bandalagið
krefst
Efnahagsbandaiagið neitar að
skrifa undir nýgerða samninga
um evrópska efnahagssvæðið
nema að því tilskyldu að ís-
lendingar veiti flota Evrópu-
bandalagsríkjanna heimild til
þess að veiða þrjú þúsund tonn
af karfa í íslenskri efnahagslög-
sögu.
Svo virðist því sem íslending-
um séu með þessu settir úr-
slitakostir en þess er krafíst að í
tvíhliða samningi sem íslend-
ingar og EB hafa samþykkt að
gera í framhaldi af samningi
EFTA og EB, verði ákvæði um
karfaveiðiheimildina til EB-
flotans. Að öðrum kosti taki
EES- samningurinn ekki gildi
gagnvart íslendingum. íslend-
ingar hafa til þessa staðið í
þeirri meiningu að veiðiheim-
ildir skyldu einungis ná til
langhala sem ekki hefur verið
nýtt hérlendis til þessa.
Unglingar og eldra
fólk eru útlagar
Á námsstefnu á vegum Öldrunarfræðifélags íslands fyrir skömmu héldu
Kristinn Björnsson, sálfræðingur, og Páll Skúlason, heimspekingur, er-
indi, en þar var leitað svara við spumingunni „Hafa aldraðir sérþarfir?“.
Kristinn segir í samtali við Tím-
ann að hann álíti að þarfir manna
séu í grundvallaratriðum þær
sömu, á öllum aldri. Hins vegar
þarf mismunandi leiðir til að koma
á móts við þær og uppfylla þær, eft-
ir því hvert aldursskeiðið er.
Kristinn tekur fram að þörfum
manna megi skipta annars vegar í
frumþarfir, t.d. fæði og húsaskjól
og hins vegar í sálrænar og félags-
legar þarfir, t.d. þörfina fyrir öryggi
sem er ákaflega mikilvæg. í erind-
inu kom Kristinn einnig inn á efna-
hag og tekjumöguleika aldraðra.
„Það er nú pólitísk og siðferðileg
spurning, hver lífskjör þeirra ættu
að vera? Er það nægilegt að hafa
komið á tekjutryggingu sem gerir
öldruðum rétt kleift að afla sér
nauðþurfta eða ættu aldraðir skilið
að búa við svipuð kjör og þeir höfðu
fyrr á ævinni", segir Kristinn.
Kristinn kveður undirstöðu ör-
yggisins vera kjör og efnahag og
hafa ákaflega mikil áhrif á líðan
fólks. Kjör eldra fólks eiga ekki að
vera lakari en almennt í þjóðfélag-
inu. Hann segir enn ffemur að oft
sé talað um starfslok sem einhvem
tilfinningalegan vanda, en það eru
þau yfirleitt ekki. „Fyrst í stað finn-
ur fólk fyrir breytingunni, en það
gengur fljótt yfir og fólk verður yf-
irleitt ánægt með hið nýja líf.
Sá sem heldur góðri heilsu finnur
ekki til aldursbreytingarinnar, sem
heitið getur, hún gerist svo hægt.
Það sem veldur helst vanlfðan er
brestur á heilsufari. Auk þess lifa
hjón eða sambýlisfólk ákaflega
sjaldan jafn lengi. Sá missir getur
orðið að áfalli og þá þarf að liðsinna
fólki að ná sambandi og félagsskap
við aðra. Það má ef til vill segja það
að þessi þörf fyrir félagsskap og að
eignast nýja félaga, sé ein af sér-
þörfum aldraðra sem þarf að
sinna“, segir Kristinn.
Kristinn bendir á að á námsstefn-
unni kom m.a. fram spuming um
það hvort eldri borgarar þurfi ekki á
sálfræðiþjónustu og ráðgjöf að
halda ekkert síður en yngra fólk.
Hann kveðst hafa svarað þeirri
spumingu játandi og segir að sjálf-
sagt geri eldra fólk of lítið af því að
tala um sín tilfinningamál og leita
ráða og stuðnings.
Páll segir í samtali við Tímann að
hann hafi spurt að því í erindi sínu,
hvort einhverjar raunverulegar
þarfir tengist ellinni alveg sérstak-
lega, þ.e.a.s. þarfir sem allir aldrað-
ir hafa og greinast skýrt frá þörfum
annarra aldurshópa. „Ég svaraði því
neitandi. Ef við lítum á aðra félags-
hópa, t.d. fatlaða eða krabbameins-
sjúklinga. þá em þar ákveðin
vandamál sem tengjast tilteknum
sérþörfum. En það er ekki skyn-
samlegt að afmarka aldraða með
þessum hætti. Aldraðir em miklu
fjölbreyttari hópur", segir Páll.
„í þessu sambandi ræddi ég tölu-
vert um hugtakið öldmn, hvað
menn ættu við, því mér finnst það
ekki nægilega skýrt. Bandarískur
heimspekingur sem var hér á ferð-
inni fyrjr nokkmm ámm, hélt því
fram að öldmn væri sjúkdómur,
þ.e. sérstök tegund af hrörnunar-
sjúkdómi sem fylgir ellinni, en ekki
allir aldraðir fá. Mér finnst þetta
viðhorf algengt hjá sumum hópum,
þ.e. að það sé einhver hrömun eða
veiklun að vera aldraður. Það finnst
mér hin mesta vitleysa", segir Páll.
Páll tekur fram að vissir erfiðleik-
ar fylgi því að vera t.d. sjúklingur
eða bam. Böm hafa ekki náð þroska
og sjúklingar þurfa aðstoð, em oft
ekki sjálfbjarga. „En maður veit í
aðalatriðum hvað er að hjá börnum
og sjúklingum. Staða aldraðra er á
hinn bóginn miklu svipaðri stöðu
unglinga. Það er viss tilhneiging til
þess að setja unglinga og aldraða til
hliðar við hóp þeirra sem em virkir
í hinu daglega lífi. Unglingar og
aldraðir verða eins og óvirkir fé-
lagshópar, sem em þó ekki bæklað-
ir. Þessir hópar em meira og minna
að þvælast fyrir og til vandræða í
okkar þjóðfélagi. Unglingum og
öldmðum er ekki ætlaður neinn
eðlilegur staður, en hóparnir hafa
engin vandamái sem hægt er að
taka á, eins og t.d. börnin eða sjúk-
lingamir. Þetta em vandræðahóp-
ar, en vandræðin em ekki í ung-
lingnum eða í hinum aldraða,
vandræðin stafa af eðli okkar þjóð-
félags, sem ýtir þessum hópum til
hliðar og ég kalla þá nýja tegund af
útlögum", segir Páll.
„Þjóðfélagið sem við búum í er
vanþroskað, við kunnum ennþá
ekki að reka það, við rekum það illa.
Við áttum okkur ekki á því hvaða
máli unglingar og aldraðir skipta í
raunvemlegu manneskjulegu þjóð-
félagi. Við eigum ekki að spyrja að
því „hvort aldraðir hafi sérþarfir",
heldur „hver er þörf okkar fyrir
aldraða?“, segir Páll að lokum.
Stúdentaráð Háskóla íslands:
Söngvakeppni fslands á Hótel fsland:
Jólastarfamiðlun
Á skrifstofu Stúdentaráðs Háskóla
fslands er tekin til starfa jólastarfa-
miðlun. Nú gerist það í fyrsta sinni
að próf í Háskólanum fara fram fyrir
jól. Margir stúdentar hafa því tæki-
færi til að nota jólafríið til vinnu og
auka ráðstöfunartekjur sínar.
Skrifstofa Stúdentaráðs vill með
jessu koma til móts við stúdenta.
Hún hefur fjölmarga starfskrafta á
skrá með fjölþætta reynslu og
menntun. -aá.
HVERT VERÐUR SIGURLAGIÐ?
Úrslitakeppnl Landslagsins;
söngvakeppni íslands verður
haldin á Hótel íslandi nk. fostu-
dagskvöld. Þar verða lögin 10 í
úrslitakeppninni flutt og send út í
beinni útsendingu í Sjónvarpinu
og á Rás 2. Kynnar verða Magnús
Einarsson, Sigurður Pétur Harð-
arson og Margrét Blöndai Á
myndinni eru flyfjendur og
starfsfólk Landslagsins.
Tímamynd: Árni Bjama.
Norræna samtök um rétt þroskaheftra, Nordiska Forbundet Psykisk
Utviklingshæmning, senda forsætisráðherra opið bréf:
NÝR
VEGA-
MÁLA-
STJÓRI
Helgi Hallgrímsson yfirverk-
fræðingur Vegagerðar ríkisins
var í gær skipaður f stöðu vega-
málastjóra og tekur hann við
embætti af Snæbimi Jónassyni
sem lætur af embætti um
næstu áramót fyrir aldurs sak-
ir.
Helgi Hallgrímsson er fæddur
22. febrúar 1933 og hóf störf
hjá Vegagerðinni að loknu
verkfræðinámi árið 1958. Eig-
inkona Helga er Margrét
Schram og eiga þau fjögur
böm.
Forsætisráðherra standi
vörð um rétt fatlaðra
Nordíska Forbundet Psykisk Ut-
vildingshæmning hafa fyrir milli-
göngu Landssamtakanna Þroska-
hjálp sent forsætisráðherra, Dav-
íð Oddssyni, opið bréf og farið
fram á að hann styðji baráttu og
standi vörð um rétt fatlaðra, laga-
legan og siðferðilegan til að eign-
ast eigið heimiU.
Samtökin norrænu segja tildrög
þær neikvæðu umræður sem orð-
ið hafa um mál fatlaðra hérlendis
nú síðasta kastið. í bréfinu segir að
slík umræða lýsi miklu þekkingar-
leysi, valdi óbætanlegum skaða og
dragi úr nauðsynlegum úrbótum á
meiri lífsgæðum fyrir alla fatlaða.
Samtökin benda á að fatlaðir hafi
sama rétt og aðrir til fullrar þátt-
töku í þjóðfélaginu og til að eiga
búsetu í samfélagi við aðra menn
þar sem þeim vegnar best.
Samtökin minna á alla þá samn-
inga sem íslendingar hafa sam-
þykkt og staðfesta þennan rétt fatl-
aðra. Þeir eru til dæmis alþjóða-
samningur sem tryggir öllu þegn-
um efnahagsleg, félagsleg og
menningarleg réttindi auk borg-
araréttinda og stjórnmálalegra
réttinda. Ályktun Sameinuðu
þjóðanna frá árinu 1975. Barna-
sáttmála Sameinuðu þjóðanna frá
því í fyrra. Og að lokum Félags-
málasáttmála Evrópu.
í bréfinu segir svo orðrétt: „Því
ganga yfirlýsingar og ákvarðanir
tveggja sveitarstjóma á íslandi
þvert á þær alþjóðasamþykktir
sem ísland er aðili að. Þetta harma
samtökin. NFPU kallar eftir stuðn-
ingi yðar hr. forsætisráðherra,
allra stjórnmálamanna á íslandi
og alls almennings og heitir á
þessa aðila að standa vörð um
lagalegan og siðferðilegan rétt
fatlaðra til að eignast eigið heimili.
Sá réttur er samkvæmt lögum að
þeir eigi heimili sitt í venjulegri
íbúðabyggð með sambærilegum
hætti og aðrir og séu auk þess
virkir þátttakendur á öllum svið-
um samfélagsins á íslandi."
Ekki náðist í forsætisráðherra til
að fá hjá honum viðbrögð við er-
indinu. -aá.