Tíminn - 07.12.1991, Blaðsíða 8

8 Tíminn
Laugardagur 7. desember 1991 Laugardagur 7. desember 1991
Tíminn 25
Tímamynd Aml BJama
Hermannssonar hefði tekist vel upp á marga
vegu. Því var hins vegar ekki að leyna að ým-
is vandkvæði blöstu við, sem þurfti að taka á.
Mér hefði fundist það einnar messu virði að
láta á það reyna í formlegum stjómarmynd-
unarviðræðum eftir síðustu kosningar hvort
að grundvöllur hefði verið fyrir því að halda
því samstarfi áfram. Mér fannst menn hlaupa
fram úr sjálfúm sér með því fara í einangrun
út í Viðey og ljúka þar málum á met tíma, og
þó ekki ljúka málum vegna þess að sá stjóm-
arsáttmáli sem settur var saman af þeim fé-
lögum Davíð og Jóni var ákaflega rýr í roðinu.
Jón Baldvin kemur til með að
standa og falla með ríkisstjórninni
Þegar fyrir lá þessi eindregni vilji Jóns Bald-
vins um þessa skipan ríkisstjómar taldi ég og
aðrir flokksstjómarmenn eldti rétt að leggjast
gegn vilja formannsins. Hann ákvað að
standa og falla með þessari ákvörðun sinni.
Þetta undirstrikar enn og aftur það sem ég
sagði áðan að Jón hefur fengið að fara sínu
fram tiltölulega óáreittur. En einmitt vegna
þess hvað hann hefur haft víðfeðmt umboð
frá flokksmönnum þá er ábyrgð hans á þess-
ari ríkisstjóm nánast algjört. Hann kemur til
með að standa og falla með árangri hennar."
Jón og Davíð verða að leiða
þjóðina saman til sátta
— Hveiju spáir þú um framtíð ríkisstjórnar-
innar?
„Þessi ríkisstjómin hefur gegnið í gegnum
ákveðnar þrengingar sem em ekki allar
heimatilbúnar. Utan að komandi aðstæður
hafa verið henni með ólíkindum óhagstæðar.
Það er fátt til samjöfnuðar. Ég held að það sé
ástæða til að gefa þessari ríkisstjóm tíma til
að sanna sig. Á hinn bóginn hefur það valdið
mér nokkmm vonbrigðum að mér finnst að
festan og öryggið í forystu hennar hafí ekki
verið með þeim hætti sem ég hafði vænst. Ég
trú því þó að Eyjólfur hressist. Ég vil taka
skýrt fram að ég tel samstarf með Sjálfstæðis-
flokknum geta gengið ágætlega ef rétt er á
spilum haldið og festa ræður för.
Það er þjóðinni nauðsynlegt í þeim hremm-
ingum og erfiðleikum í efnahags- og atvinnu-
málum sem hún er í núna, að ríkisstjórnin
standi þétt saman. Ég lít á það sem mikilvægt
hlutverk Davíðs og Jóns að leiða menn saman
og sætta ólík sjónarmið frekar en að skerpa á
þeim eldum sem undir lifa. Mér finnst þetta
hafi vantað. Ég hef raunar verið þeirrar skoð-
unar að þjóðin þurfi ekki aðeins á góðu sam-
starfi og samvinnu milli stjórnarflokkanna að
halda heldur einnig milli stjómarinnar og að-
ila vinnumarkaðarins, svo og stjórnarand-
stöðunnar. Ég held að þeir erfiðleikar sem við
blasa séu af þeirri stærðargráðu að það þurfi
samhenta sveit til að stýra í gegnum þá. Það
þarf þjóðarsátt og samhent átak, ekki illdeil-
ur, ófrjótt karp og upphrópanir. Stjórnin ætti
t.d. að reyna að virkja starfskrafta stjórnar-
andstöðunnar frekar en að standa í fánýtum
illdeilum við hana á Alþingi dag eftir dag. Sök
stjórnarandstöðunnar er hins vegar ekki síðri
í þeim gjörningum öllum og hún stækkar
ekki í huga almennings af því verklagi sem
verið hefur á Alþingi síðustu vikur.“
Margt bendir til að næstu vikur verði þessari
ríkisstjórn mjög erfiðar. Fjárlög eru óaf-
greidd, óvissa í efnahagsmálum og kjara-
samningar framundan. Verður þetta ekki erf-
iður vetur? „Þetta verður sannarlega erfiður
vetur og hefði orðið það hvemig svo sem rík-
isstjórnin væri saman sett. Áfallið í álmálinu
er mikið og hefur sálræn áhrif í öllu efna-
hagslífinu. Mér þykir hins vegar orðið brýnt
að ríkisstjórnin láti af þessu svartnættistali
og síbylju um fortíðarvanda. Það er ágætt að
greina vandamálin til hlítar, en ég held að það
sé kominn tími til að menn fari að stjórna
þessu landi. íslenska þjóðin hefur áður geng-
ið í gegnum erfiðleika og náð að vinna sig út
úr þeim og ég hygg að það sama verði upp á
teningnum nú. Það hefur verið gert með
bjartsýni og áræðni og þessa eiginleika verð-
ur ríkisstjórnin undir forystu Alþýðuflokks-
ins að laða fram í íslensku atvinnulífi og hjá
þjóðinni allri. Það er þörf á því að stilla sam-
an strengi og virkja þann kraft sem býr með
íslenskri þjóð.“ Egill Ólafsson
:

Alþýðuflokkurinn í uppnámi vegna Jóns Baldvins og stjórnarsamstarfs hans og Davíðs?
Guðmundur Arni Stefánsson bæjarstjóri í Hafnarfirði:
Kominn tími til að
stjórna þessu landi
Alþýðuflokkurinn var talsvert í umræðunni í vikunni í fram-
haldi af viðtali sem birtist við formann flokksins, Jón Baldvin
Hannibalsson, í tímaritinu Mannlífi. Það voru ekki síst sér-
kennileg ummæli hans um suma forystumenn Alþýðuflokks-
ins sem mesta athygli vöktu. Að því tilefni leitaði Tíminn til
Guðmundar Árna Stefánssonar, bæjarstjóra í Hafnarfirði, en
hann er einmitt einn af þeim sem Jón Baldvin gagnrýnir í við-
talinu.
í viðtalinu ræðir Jón Baldvin um Jóhönnu
Sigurðardóttur, varaformann Alþýðuflokks-
ins, og segir að sennilega hafi engin mann-
eskja átt meiri þátt í að stytta líf sitt en hún
og að búið væri að reka hana úr flokknum ef
hún væri karlmaður fyrir frekju og yfirgang.
Hvaða tilgangi þjóna þessir
palladómar?
Guðmundur Arni var spurður hvað Jón
Baldvin værí eiginlega að meina með þess-
um ummælum um Jóhönnu.
„Ég get náttúrulega ekkert fullyrt um það.
Þetta viðtal verður að tala fyrir sig sjálft og
Jón Baidvin að svara fyrir það sem hann seg-
ir í því. Viðtalið endurspeglar að sumu leyti
stfi Jóns Baldvins. Hann hefur aldrei skafið
utan af hlutunum. Maður hlýtur hins vegar
auðvitað að spyrja sjálfan sig að því hvað til-
gangi þjóni svona palladómar um sam-
flokksmenn, dómar sem óumflýjanlega kalla
á uppgjör af vissum toga. Flokksformaður á
að vera maður sátta og sameiningar. Þetta er
ekki fallið til þess.“
— Eru þessi ummæli Jóns Baldvins um Jó-
hönnu í einhveijum tengslum við ágreining
sem varð á milli þeirra á síðasta flokks-
þingi?
„Ég get ekki dæmt um það, en ég held að
það sé ekki. Ég held hins vegar að menn
ættu að fara varlega í að fella slíka dóma, því
að óneitanlega þarf Alþýðuflokkurinn á allt
öðru að halda núna heldur en neikvæðum
umræðum og hugsanlegum ágreiningi um
einstaklinga í forystu flokksins."
— Hefur Jóhanna komið málum sínum
fram og komist í varaformannsstól vegna
þess að hún er kona?
„Nei, því fer fjarri. Jóhanna er óumdeild
innan flokksins og hún hefur vaxið af verk-
um sínum. Þar sýna merkin verkin."
Flokksmenn hafa gefíð Jóni
rúmt umboð til að stjóma
— Jón Baldvin víkur að þér í þessu viðtali
og segir að þú hafir notfært þér óánægju
sem skapaðist vegna þess að flokkurínn
stendur í stórræðum. Hverju svarar þú
þessum ummælum?
„Sannleikurinn er sá að sennilega hefur
enginn formaður Alþýðuflokksins fengið
jafn frjálsar hendur og rúmt umboð til að
fara með málefni flokksins eins og Jón Bald-
vin hefur haft frá árinu 1984 þegar hann var
kosinn formaður. Ég held að Alþýðuflokkur-
inn hafi lært það í formannstíð Kjartans Jó-
hannssonar að svigrúmið sem honum var
gefið til að stjórna málefnuin flokksins var
allt of þröngt. Með kjöri Jóns Baldvins var
snúið við blaði í þeim efnum. Hann hefur
fengið ákaflega rúmt svigrúm flokksmanna
til þess að marka og móta stefnumið flokks-
ins. Jón Baldvin hefur lítið aðhald fengið og
litla gagnrýni — verið óáreittur. Menn hafa
einsett sér að standa fast að baki formanni
sínum. Honum kann að finnast að í því felist
einhver breyting að nú, eftir sjö ára setu
hans í formannsstóli og ýmsir telji ástæðu
til að staldra við og fara ofan í saumana og
ræða stöðu flokks og stefnu eins og formað-
ur hefur lagt hana upp og starfað eftir, m.a. í
þessari ríkisstjórn. Það var einmitt það sem
gerðist nú í haust í flokksstjórninni og mun
gerast áfram. Það er augljóst mál að í þess-
ari ríkisstjórn er verið að brydda á ýmsum
hugmyndum, sem eiga sér rætur í kenni-
setningum frjálshyggjunnar. Margar slíkar
hugmyndir hafa ekki verið, eru ekki og verða
aldrei jafnaðarmönnum að skapi. Þar á ég
við hina neikvæðu umræðu um velferðar-
kerfið, hina samfélagslegu þjónustu jöfnuð-
ar og réttlætis, sem hefur verið einn af horn-
steinum í stefnu Alþýðuflokksins. Þegar það
er gert hljóta eðlilega margir Alþýðuflokks-
menn, sem hafa árum og áratugum saman
barist fyrir því að styrkja og efla þetta vel-
ferðarkerfi, að láta í sér heyra. Það er það
sem hefur gerst í umræðunni í Alþýðu-
flokknum og sú umræða á eftir að halda
áfram. Það kemur mér því á óvart ef Jón
Baldvin þarf að kveinka sér undan slíkri um-
ræðu. Þvert á móti þarf miklum mun ítar-
legri umræðu um þessi mál og önnur
grundvallaratriði í Alþýðuflokknum.“
Munum meta störf Jóns Bald-
vins að ári liðnu
— Alþýðuflokkurinn hefur verið þekktur
fyrir að skipta nokkuð ört um formenn.
Heldur þú að það sé kominn tími til að leyfa
nýjum mönnum að spreyta sig?
„Það er að sumu leyti bábilja að Alþýðu-
flokkurinn hafi öðrum flokkum fremur ver-
ið snöggur til breytinga í þeim efnum. Það
er rétt að í sögu flokksins hefur á stundum
verið tekist á um forystu hans, en jafn oft
hafa formannsskipti gengið átakalaust fyrir
sig. Alþýðuflokkurinn er lifandi og lýðræðis-
lega upp byggður flokkur. Þar er enginn yfir
málefnalega gagnrýni hafinn. Ég held t.d. að
enginn Alþýðuflokksmaður vilji fara í spor
Framsóknarmanna þar sem formaðurinn
virðist vera nánast æviráðinn og hefur það í
hendi sér hvenær hann telur sinn tíma vera
kominn. Þar æmtir enginn né skræmtir yfir
einu eða neinu sem hann gerir eða segir.
Þannig flokkur er Alþýðuflokkurinn ekki.
Það má segja að reynslutíminn sé löngu lið-
inn hvað formannsstörf Jóns Baldvins
áhrærir. Menn hljóta nú að horfa kalt á það
hvort efndirnar hafi verið í samræmi við fyr-
irheitin sem hann gaf á sínum tíma 1984 og
hvort að kallinn í brúnni hafi staðið sig sem
skyldi. Þetta mat hlýtur auðvitað að fara
fram.“
— Getur þetta mat farið fram öðruvísi en
með kosningu um formannssætið?
„Það verður þá að koma á daginn. Menn
geta mælt árangur í pólitík á ýmsa vegu. Ég
minni á það fyrirkomulag á formannskosn-
ingu í Alþýðuflokknum að allir eru í fram-
boði. Á flokksþingi að ári koma menn til
með að meta árangur formanns og flokks
eftir átta ára samfellda formannssetu, þar af
væntanlega fimm ára stjórnarsetu. Ég get
ekkert um það sagt hvernig þetta verður á
endanum metið og vegið og með hvaða af-
leiðingum, en það verður gert. Flokksmenn
eru að sjálfsögðu stöðugt að vega það og
meta hvemig best verður fyrir Álþýðu-
flokknum séð og hans hugsjónum og stefnu-
miðum."
Útiloka ekki framboð gegn Jóni
— Útilokar þú þann möguleika að þú mun-
ir sækjast eftir formennsku í Alþýðuflokkn-
um ef flokksmenn skora á þig að bjóða þig
fram?
„Ég útiloka ekkert í pólitík. Mín þátttaka í
stjórnmálum hefur ævinlega gengið þannig
fyrir sig að ég hef ekki verið með langtíma-
plön af einu eða neinu tagi heldur hafa hlut-
irnir vaxið hver af öðrum. Eitt hefur tekið
við af öðru, án þess að ég hafi verið með
neinar langtímaáætlanir þar um. Fjölmiðlar
einblína á stundum um of á formann einan
manna. í Alþýðuflokknum eru stórir, öflugir
hópar þingmanna, sveitastjórnarmanna og
annarra trúnaðarmanna flokksins sem vinna
fádæma gott starf með hina einu og sönnu
jafnaðarstefnu að leiðarljósi."
Við eigum samleið með Al-
þýðubandalagi
— Síðustu vikur hefur nokkuð verið rætt
um stöðu jafnaðarmanna á íslandi í fram-
haldi af orðum formanns Alþýðubandalags-
ins á landsfundi um að hann stýri hinum
eina og sanna Jafnaðarmannaflokki ís-
lands.
„Það er ekki nýtt að Alþýðuflokkurinn og
Alþýðubandalagið, frá því sósíalistar breyttu
heiti sínu, deili um hugtök og merkimiða.
Áður en Alþýðubandalagið fór að gera tilkall
til þess að kalla sig jafnaðarmannaflokk,
taldi það sig gjaman hinn eina sanna verka-
lýðsflokk hér á landi og einasta málsvara
launafólks. Það er hins vegar nýtilkomið að
Alþýðubandalagið vilji kalla sig hispurslaust
og án neinna vífilengja jafnaðarmannaflokk.
Þetta er broslegt þegar litið er til fortíðar
sumra forystumanna flokksins. Ég hef litla
trú á að almenningur og félagshyggjufólk í
þessu landi láti tælast af slíkum fagurgala.
Þó að sagan segi ekki allt um þessa hluti þá
skiptir hún máli og hún undirstrikar ásamt
staðreyndum samtímans að það er ekki til
nema einn raunverulegur jafnaðarmanna-
flokkur á íslandi og hann heitir Alþýðuflokk-
ur. Um þetta er óþarfi að deila.
Ég hef hins vegar lengi verið þeirrar skoð-
unar, og ekki síður núna, að stærstu hóparn-
ir í Alþýðubandalaginu eigi fullkomna sam-
leið íjiólitík með okkur Alþýðuflokksmönn-
um. Ég hafði von til þess fýrir síðustu kosn-
ingar að þróunin yrði á þann veg að stórir
hópar Alþýðubandalagsmanna kæmu til liðs
við okkur. Það gerðist í einhverjum mæli, en
ekki í þeim mæli sem ég hafði vonast eftir,
ég dreg enga dul á það. Ég held líka að það sé
barnaskapur að viðurkenna það ekki að Al-
þýðubandalaginu tókst í síðustu kosningum
að koma á vopnahléi í eigin dauðastríði og
komast á fætuma á nýjan leik. Það er því
komið til að vera a.m.k. í styttri framtíð.
Ég hef góða reynslu af samstarfi við Alþýðu-
bandalagið. Ég þekki það t.d. vel héðan úr
Hafnarfirði. Það kemur að því, þegar þær að-
stæður hafa skapast, að þessir flokkar taka
upp náið samstarf með einum eða öðrum
hætti í framtíðinni."
Hefur Alþýðuflokkurinn
gleymt foríð sinni?
— Menn tala um að Alþýðubandalagið sé á
flótta undan fortíð sinni, en jafnframt að
Alþýðuflokkurínn sé búinn að gleyma fortíð
sinni, Er þetta rétt?
„Það er ýmislegt til í þessu. Eins og ég sagði
hafa Alþýðubandalagsmenn skipt um
gluggatjöld. Hvað Alþýðuflokkinn áhrærir
er þetta rétt að því leytinu til að í þessum
umræðum um breyttar áherslum í þjóðar-
búskapnum, sem ríkisstjórnin hefur sett
fram, finnst mér gæta ábyrgðarleysis hvað
varðar ýmis grundvallaratriði, nánast „heil-
ög mál“ sem mér finnst grundvalla það þjóð-
skipulag sem við höfum einsett okkur að
verja og er runnið undan rótum okkar al-
þýðuflokksmanna. í því ljósi finnst mér
menn fara nokkuð óvarlega með sögulegar
staðreyndir og glæstan og góðan árangur Al-
þýðuflokksins um 75 ára skeið."
— Hvaða hug berðu til rfldsstjómarinnar
og þeirra verkefna sem hún vinnur að?
„Það er ekkert launungarmál að ég taldi
fljótræði einkenna þær ákvarðanir sem voru
teknar um stjórnarsamstarf Alþýðuflokks og
Sjálfstæðisflokks. Ég sagði í kosningabarátt-
unni, og það gerðu velflestir frambjóðendur
Alþýðuflokksins, að ríkisstjórn Steingríms