Tíminn - 12.12.1991, Blaðsíða 9

Fimmtudagur 12. desember 1991
Tíminn 9
Vivien Greene er ekkja höfundarins, þó að því sem næst hálf öld sé
liðin síðan þau hættu að búa saman.
svissnesk fyrirtækjasamsteypa sem
greiddi Greene laun og sá um „að
veita stuðning höfundum og bar-
áttu fyrir góðum málstað um víða
veröld“. Hann afhenti Verdant öll
ritlaunin sín.
Það er Cloetta sem á litlu björtu
íbúðina í grennd við Vevey í Sviss
með útsýni yfir Genfarvatn, þar
sem Greene bjó með Yvonne með-
an hann beið dauða síns. Undir
dyrabjöllunni er spjald með prent-
uðu nafni „M Greene" og Cloetta
skrifað klaufalega með bleki þar
fyrir ofan.
Ein ástæða þess að Greene eftir-
lætur ekki meiri persónulegar eig-
ur er að hann þurfti ekki mikils
með sjálfur og gaf heilmikið. Fjöl-
skylda hans neitar að segja hver
eða hverjir, fyrir utan fámennt
starfslið Verdants, hafa tekjur af
fyrirtækinu. En vitað var að höf-
undur bókanna Þriðji maðurinn
og Okkar maður í Havana studdi
fjárhagslega margan málstaðinn,
allt frá vinstrisinnaðri skæruliða-
hreyfingu í E1 Salvador, sem keypti
Kalashnikovriffla, til trappista-
munka í Galisíu sem keyptu guðs-
orðabækur.
Fyrir tveim árum skrifaði hann
Nikolai Tolstoy, hægrisinnaða rit-
höfundinum sem varð að gjalda
háar fjársektir í meiðyrðamáli sem
Aldington lávarður höfðaði gegn
honum, stuðningsbréf og háa ávís-
un.
Við minningarathöfnina í júní sl.
í Westminster-dómkirkjunni, sátu
ekkja hans og ástkona hvor sínum
megin í kirkjunni og létu sem þær
sæju ekki hvor aðra. Þá upplýsti
rithöfundurinn Muriel Spark að
Graham Greene hefði haldið henni
uppi fjárhagslega þegar hún hóf
feril sinn á sjötta áratugnum.
Ekkjan selur fyrstu
útgáfur bóka manns
síns
í eitt af síðustu skiptunum sem
hann kom fram opinberlega, og
það var reyndar þá sem hann
missti heilsuna, var hann einn
dómenda um virðuleg írsk bók-
menntaverðlaun. Vincent
McDonnell var þá val Greenes til
verðlaunanna, en hlaut þau ekki.
Þá bjó Greene til önnur verðlaun
og veitti McDonnell 19.000 sterl-
ingspund.
Hann var iíka rausnarlegur við
fjölskyldu sína og sá til þess að
ekkja hans fengi nægan lífeyri,
sem hún heldur áfram til dauða-
dags.
Nú er ekkja hans að selja 34
fyrstu útgáfur af bókum manns
síns, sem metnar eru á 40.000
pund. Salan varð til þess að getgát-
ur komust á kreik um að hún væri
ekki tilnefnd í erfðaskránni, en
ástæðan er sú að hún hefur misst
sjónina. En hún hefur líka áhyggj-
ur af því hversu lengi hefur dregist
að ganga frá því að framfylgja
erfðaskránni vegna veikinda lög-
fræðingsins Felix Paschoud, sem
var náinn vinur Grahams og á
svipuðu reki.
„Maðurinn minn var aldrei bund-
inn hlutum tilfinningaböndum,"
segir hún. „Hann lét tilfinningarn-
ar ekki stjórna sér. Hann geymdi
ekki hluti sem fólk gaf honum. Ég
er viss um að hann hefði ráðlagt
mér að selja ... Ég hef ekki fjár-
hagsáhyggjur." Hún rekur brúðu-
safn, sem Greene studdi fjárhags-
Iega, og býr í stóru en niðurníddu
húsi frá 18. öld í Iffley, í grennd við
Oxford.
Meðal bókanna, sem nú á að selja,
er ein sem gefur vísbendingu um
flókið samband Greenes við konur.
Hún er ranglega nefnd „The End of
the Affair", og Greene hefur ritað á
hana til konu sinnar („Ástarkveðj-
ur til Vivien“, 8. september 1951)
en helguð „C“. Það „C“ tilheyrir
Catherine Walston, eiginkonu
Walstons lávarðar heitins, en
Greene átti í eldheitu ástarsam-
bandi við hana í 12 ár, til 1960.
Engin illindi
Fjölskylda Greenes ver þá
ákvörðun að sleppa Cloetta úr
erfðaskránni með því að segja að
hún fengi persónulega muni
Greenes. „Það er heilmargt sem
ekki þarf að taka fram í erfða-
skránni," segir oftnefndur heim-
ildamaður. „Állir þeir munir, sem
manneskju eins og Yvonne eru
kærastir, hafa verið fengnir henni
með gagnkvæmu samkomulagi við
fjölskylduna. Þeir þurfa ekki að
koma fram á skjali."
Yvonne Cloetta segist ekkert vera
í nöp við ekkju Greenes. „Við höf-
um aldrei hist. Ég var við útförina
og minningarathöfnina í London,
en við töluðum ekki saman. Mér er
ekkert illa við hana og ég held að
henni sé ekkert illa við mig.“
Fílharmóníusveitin á æfingu í Kristskirkju.
TONLEIK
Aðventutónleikar í Kristskirkju
Söngsveitin Fílharmónía heldur ár-
lega aðventutónleika sína í Krists-
kirkju, Landakoti, sunnudaginn 15.
desember kl. 17, og mánudaginn 16.
desember kl. 21.
Efnisskráin er fjölbreytt að vanda
og spannar-tónlist frá 16. öld og fram
á síðustu ár.
Efnisskráin er tvíþætt: annars vegar
jóla- og hátíðarlög, og syngur Sig-
rún Hjálmtýsdóttir einsöng með
söngsveitinni; hins vegar verður
flutt „Missa Brevis" í D-dúr eftir WA
Mozart. Einsöngvarar með söng-
sveitinni í ,J4issa Brevis" eru Elísa-
bet Erlingsdóttir (sópran), Björk
Jónsdóttir (alt), Guðlaugur Viktors-
son (tenór) og Baldur F. Sigfússon
(bassi). Með söngsveitinni Ieikur
kammersveit.
Stjórnandi tónleikanna er Úlrik
Ólason.
Mikil aðsókn hefur verið á aðventu-
tónleika söngsveitarinnar undanfar-
in ár, og komið hefur fyrir að færri
hafi komist að en vildu.
Aðgöngumiðar eru seldir í bóka-
búðinni Kilju, Háaleitisbraut 58-60,
og við innganginn.
BÓKMENNTIR
I fallhlíf
Krístinn Reyr
Glaöbeittar línur
Reykjavfk 1991
Kristinn Reyr hefur margt ort á
löngum skáldskaparferli og víða vel
og telst oss svo til að „Glaðbeittar
línur" muni vera tíunda ljóðabók
hans. Þá eru ótaldar leiksmíðar og
tónverk. f hinni nýju bók er að finna
fjörutíu ljóð, sem deilast í þrjá nafn-
lausa þætti nokkuð ólíkrar gerðar
og þar er ort af misjafnlega mikilum
hátíðleika eða alvöru. Þannig er
einkum í fyrsta hluta bókarinnar að
finna ýmsar uppmálanir þeirra grát-
broslegu þversagna sem líf nútíma-
mannsins er svo uppfullt af og allt
að því heimsósómakynjaðan kveð-
skap, og er þar ort í þeim stíl kald-
hæðni og stundum galgopaskapar,
sem löngum hefur látið höfundi vel.
Oft lætur hann hin framliðnu gildi
kveðast á við tíðarandann með því
að „parodera" lauslega eldri höf-
unda; Nordal (Á syllubrún), Jóhann-
es úr Kötlum (Haft fyrir satt) og Jón
Helgason (Grillur). Þetta heppnast
oft vel, sbr. síðast talda kvæðið:
,£œngi var áð við Ljótapoll
líkastan hálfu staupi
hýrgarþað ennþá hcerukoll
héðra í þjóðlífs skaupi.
Helzt vil ég gista heimsins soll
hlaðinn afkarlaraupi
arka í gegn og út með toll
yrkjandi á háu kaupi. “
forlaga
Kristinn Reyr
umhverfis sig. Hann er maður ofan
við það tímanlega, maður allra alda
og kemur úr lofti niður á Reykjanes-
hraunið í „fallhlíf forIaga“l Og post-
ulinn fer um kring...:
Fótgangandi hann fór
um kring að kenna
á kjölfestupoka og bárufleyg
með sjómenn að lærisveinum.
Hver bátstapafregn
brýndi hrópandans raust
að hasta á holskeflufylking
helgráa fyrir jámum
svo náð yrði í naust.
Stundum eru þessi kerskniljóð þó
blandin sinni alvöru, svo sem í Ijóð-
inu Kokhreysti:
Þú hefur verk að vinna
vanur að brýna og slá
fæ ég nú senn að finna
fýrirþeim beitta Ijá?
Þá er að þakka liðið
þagna og hneigja sig
karl minn og kveðja sviðið.
Núnú og hvað um náinn
nær hann til annars lífs
boðleiðis gengum bláinn
brattur í arma vífs?
Berðu þig enn að brýna
bítiþér síðanvel
jámið á jarðvist mína.
Þá eru nokkur Ijóð í miðhluta bók-
arinnar, sem ekki er annað hægt en
festa athyglina sérstaklega við og
þar fannst þeim sem þetta ritar mest
til um kvæðið Sæbjargargoðinn.
Hér er kveðið um séra Odd Gíslason,
sem ungur vann sér það til frægðar
að nema unnustu sína á brott úr
föðurhúsum, en gerðist sfðar ást-
sæll sálnahirðir Grindvíkinga og
forvígismaður slysavarna. Roskinn
fluttist hann vestur um haf. Kvæðið
hefst svo:
Hér bar hann niður á jaðar
brimöldu og hrauns
í fallhlíf forlaga.
Og hugsjónamaður sté
með hempu að vegabréfi
í hlað
sálnahirðirinn
sæbjargargoðinn
séra Oddur á Stað.
Lærður hafði hann staðið
við lifrarkagga og bræðslu
gósenlönd gist
og numið sér brúði í fang
af Nesjum suður
hvað frægt varð um Frón.
En bænir hins snauða
brákaða og sjúka
blessuðu um árþau hjón.
Þetta kvæði er að minni hyggju svo
gott að finna þyrfti því stað í ein-
hverju ímynduðu safni heldri skáld-
skapar á síðari árum. Yrkisefnið og
meðferð þess er afar frumlegt, þótt
forsenda fullkomins skilnings á því
sé að vita hvílíkur sá var sem um er
ort. Hjá skáldinu verður þessi
„heiðni" brúðarræningi Þúsund og
einnar nætur um leið að Krists-
ímynd með grindvíska postula allt
En drottinholl altaristafla
drúpti yfir tæmdum
kaleik inni í kór
bágstaddir lutu höfði
og beygðu af
er bjargráðahöndin kvaddi.
Og vonsvikinn maður
vék héðan brott og sigldi
vestur um haf.
Það er víðar sem Kristinn yrkir vel
og einkum í þessum hluta bókar
sinnar. Hann yrkir um norræna
vinabæjarheimsókn á Suðumes,
sem kaldhæðin borgarbörn hefðu
vart talið fýsilegt viðfangsefni fyrir
alvöru ljóðskáid. En viti menn.
Kristinn gerir hér út af hina fínustu
„lyrik" í samþættingu fána, lítils
fiskibæjar og bróðurþels.
Að Iokum er staldrað við ljóðin
„Pabbi“ og „Mamma“. Síðamefnda
Ijóðið fylgir hér á eftir:
Eg símaði oft að sunnan
og sagði:
Mamma eg kem í kvöld
með síðasta bíl
í bœinn í kvöld.
En horfin ert þú
og héðan skal eg.
Vertu þá eins og áður
við opinn glugga
í opnum dyrum
með opinn faðm. AM