Tíminn - 05.03.1992, Blaðsíða 5

Fimmtudagur 5. mars 1992
Tíminn 5
Gunnar Dal:
Hvað var í upphafi?
En hvað er það þá sem raunverulega gerðist í stórusprengju? Um
það hefur fremsti efnafræðingur okkar tíma og eftirmaður Ein-
steins, Stephen Weinberg, skrifað bókina The First Three Minut-
es. Sú bók er helsta heimild þess sem hér fer á eftir.
Weinberg skiptir því, sem gerist á
fyrstu sekúndubrotum og mínút-
um, niður í sex tímabil.
Fyrsta tímabil. Fyrsta tímabil
sköpunarinnar stendur yfir aðeins
einn hundraðasta úr sekúndu.
Það er tímabil hins mesta þétt-
leika og hins mesta krafts. Hitinn
er mjög mikill, hugsanlega 1032á
Kelvinmæli. Við þessar aðstæður
eru engin atóm til, eins og fyrr
segir. Á þessu fyrsta tímabili eru
aðeins til ljóseindir, fiseindir og
kvarkur. Það er aðeins til geislun,
ljós. Heimurinn er á þessu stigi
mismunandi tegundir af geislun.
Efnið verður til úr ljósi. Efni verð-
ur fyrst til við árekstur ljóseinda,
þó að ljóseindir hafi hvorki þyngd
né efnismassa. Þetta byggist á
formúlu Einsteins E=mc2. Þessi
formúla þýðir að hver efnisögn
getur breyst í orku. E í þessari
formúlu er orka, m efni og c hraði
ljóssins. En hún þýðir líka að tveir
skammtar af geislun eða tvær
ljóseindir sem hafa nægilega
mikla orku, það er að segja orku
sem er jafnmikil og mc2 eða
meiri, geta, þeg-
ar þær rekast á,
horfið sem slíkar
og hætt að vera
ljóseindir, en
orka þeirra breytist í tvær efnis-
agnir, sem hafa bæði þyngd og
massa. Sé orkan minni en mc2
geta ljóseindir ekki myndað efnis-
agnir við árekstur. Þetta er aðeins
hægt að sýna fram á á efnarann-
sóknarstofum, en þetta gerðist
aðeins í árdaga. Heimurinn er fyr-
ir löngu orðinn allt of kaldur til
að þetta geti gerst. Lágmarkshiti
til að breyta Ijóseindum í efnis-
agnir er 6x109K, eða sex þúsund
milljón gráður á Kelvinsmæli.
Þetta gerist aðeins þrjár fyrstu
mínúturnar í sögu alheimsins.
Hitastig alheimsins lækkar í hlut-
falli við það að heimurinn stækk-
ar. Heimurinn kólnar mjög ört við
útþensluna. Eftir þrjár mínútur
ætti hitinn að vera kominn niður
í 109K eða þúsund milljón gráður.
Þetta eru landa-
mæri efnisins,
eins og fyrr seg-
ir. Hver sérstök
efnisögn hefur
sín sérstöku hitamörk, sem eru
skilyrði fyrir því að efni skapist úr
geislun. Þessi takmörk eru fundin
með formúlunni E=mc2 og Boltz-
manns fasta sem er 0.00008617
elektrónvolt. Öll efni geta mynd-
ast við árekstur ljóseinda. Allar
hinar upphaflegu atómagnir, sem
löngu síðar mynduðu fyrstu at-
ómin, geta myndast úr Ijóseind-
um. Það er grundvallarregla í nú-
tíma efnafræði að hver einstök
efnisögn í náttúrunni á sér það
sem kalla mætti andefni með ná-
kvæmlega sama efnismassa og
snúningi en gagnstæðri raf-
hleðslu. Þess vegna koma efnin
fram tvö og tvö saman við árekst-
ur ljóseinda. Þessar efnisagnir,
sem síðar mynduðu atóm, komu
fram við mismunandi hitastig. Ef
við mælum hitann í þúsund millj-
ón gráðum á Kelvinsmæli, þá
kom nifteind t.d. fram við 10.903.
Þá myndast við árekstur ljóseinda
bæði n og n-í- samkvæmt því sem
áður er sagt um efni og andefni.
Við 10.888 myndast róteind, p og
p+. Við hitastig frá 1566.2 til
1619.7 myndast píónur 0, píónur
+ og píónur +. Við 1226.2 koma
fram léttu efnisagnirnar múón +
og múón +. Og loks koma fram
léttustu efni sem til eru, rafeindir
+ og rafeindir +, við lágmarks-
hitastig 5.930 þúsund milljón
gráður. Við þessi skilyrði myndast
efnið úr ljósi, bæði hinu sýnileg^i
og hinu ósýnilega: Tvær Ijóseind-
ir rekast saman. Við það myndast
efnisögn + og + og þessar efnis-
agnir mynda síðar atóm. En þetta
gerist líka öfugt. Það er að segja
efnisagnir, sem hafa efnismassa
og þunga, rekast saman og breyt-
ast í ljóseindir án efnismassa og
þunga. Og við þær aðstæður, sem
ríktu í upphafi heimsins, gerist
þetta með geysilegum hraða. Á
fyrstu sekúndunni myndast líka
nifteindir við árekstur rafeinda og
róteinda. Við getum, ef við viljum,
sagt: í upphafi var ljósið. Allt er
skapað úr ljósi. Allt er ljós í um-
breyttri mynd.
Höfundur er rtthöfundur.
Guðmundur P Valgeirsson:
Ný viðhorf
Fyrir nokkrum dögum ræddu tveir fréttamenn Sjónvarpsins við
Magnús Gunnarsson framkvæmdastjóra um aðild íslands að
EES-samtökunum í Ijósi nýjustu atburða og gerð þess samnings
sem fyrir liggur.
Tálið snerist nær eingöngu um
það sem snýr að sjávarútvegi og
markaði fyrir sjávarafurðir. —
Magnús fann ekki ástæðu til að
gera það að neinu umtalsefni þó
nú væri kominn karfi í stað lang-
hala í skiptum okkar við EES, eins
og Jón Baldvin túlkaði í fyrstu og
byggði á lofsöng sinn: ,Allt fýrir
ekkert" eins og kunnugt er, og
varð til þess að Magnúsi Gunnars-
syni snerist hugur í afstöðu sinni
til samningsins. Nú var karfinn
orðinn ekkert sem máli skipti.
Hann gerði sér heldur enga rellu
út af því hvernig komið yrði við
eftirliti af hálfu okkar með þeim
veiðum til að koma í veg fyrir að
hinir erlendu aðilar samningsins
veiddu ekki hvað sem þeim sýndist
eða hvað mikið.
Magnús virtist heldur ekki hafa
það á hreinu hvað af fiskafurðum
okkar nyti tollfrelsis eða tollíviln-
unar og hvað ekki. — Það er því
líklegast að hinir erlendu aðilar
samningsins hafi það nokkuð í
hendi sér hvað fellur undan tolli
og hvað ekki. — Kannski er held-
ur engin ástæða til að gera sér
rellu út af því, svo mikill sem
ávinningur okkar af þeim samn-
ingi er talinn vera af Jóni Baldvin
og öðrum fyrir okkur og efnahags-
líf íslensku þjóðarinnar. Reynt er
að gera eins lftið úr því og hægt er
hvaða þýðingu þessi veiðiheimild
hefur fýrir yfirráð okkar yfir feng-
inni og viðurkenndri landhelgi
okkar. — Hér mun mörgum detta
í hug samlíkingin við að rétta
fjandanum litlafingurinn. Óvissan
um hve stór hluti handarinnar
kemur á eftir, situr illa í flestum
öðrum en þeim sem í oflæti sínu
töluðu um að við hefðum fengið
allt fýrir ekkert, og mættum happi
hrósa. — Um þetta er þagað eins
og hægt er.
Það vekur einnig athygli lands-
manna, sem eitthvað láta sig þessi
mál varða, að yfir því er gjörsam-
lega þagað í þessari umræðu, að
með þessum samningi er opnað á
nær öllum sviðum fýrir jafnréttis-
áhrif og umráð hinna erlendu
þjóða við íslendinga sjálfa í sínu
heimalandi. — Þannig að þeir eiga
sama rétt og innbornir íslending-
ar til allra gagna og gæða þessa
Iands (að undanskildum fiskveið-
um meðan það er) og geta hagnýtt
sér hann að vild sinni. — Allir þeir
fýrirvarar, sem á því eru, eru sýnd-
armennskan ein og verða það. Það
munu þeir líka eflaust gera. Og áð-
ur en varir getur svo farið, að þeir
verði orðnir eigendur landsins
með öllum þess gögnum og gæð-
um, ef þeim býður svo við að
horfa. Eitt er víst að þeir eiga nóga
peninga og þeir eru sá Guð sem nú
hefur verið settur í hásæti ís-
lenskra stjórnmála og hagsmuna
og eiga öllu að stjórna, samkvæmt
Iögmæti einkahagsmunanna —
lögmáli frumskógarins — sem
hinir nýju stjórnarflokkar hafa
innleitt.
Ekki þykir ástæða til þess í slíkum
viðtölum að vikið sé orði að því, að
verið sé að afsala sjálfstæði þjóðar-
innar og færa hana undir erlenda
lögsögu, þar sem við ráðum í raun
og veru engu, og verðum sem mús
í klóm kattarins, þar sem landinu
og lögsögu þess verður stjómað
beint frá Brussel gegnum auð-
mjúka umboðsmenn og þjóna hins
erlenda valds, eða öðrum höfuð-
stöðvum þeirra auðhringa og auð-
valdssinna, sem ráða málunum
fýrir hina nýju ríkjasamsteypu. Allt
þetta og ótalmargt fleira, sem
miklu máli skiptir, er reynt að
þegja um svo sem hægt er. Og ef
ekki verður komist hjá að nefna
það, þá er því máli eytt eins og um
einskisverða hluti sé að ræða, eða
öllu heldur sem fagnaðarboðskap,
sem framtíð þjóðarinnar byggist á.
Spurningin er hvort við séum
Nýir
ekki að dragast inn í samskonar
ríkjasamsteypu og austantjald-
slöndin vom hneppt í og urðu að
búa við um áratugi, en em nú
hmnin eins og spilaborg með þeim
afleiðingum sem þær þjóðir og
aðrar standa nú frammi fyrir skelf-
ingu lostnar og enginn sér hvern
enda fær. Hvern skyldi hafa órað
fýrir því fýrir fáeinum árum að for-
ráðamenn þjóðar okkar legðust
svo lágt sem raun ber nú vitni um.
Og allt útlit er fýrir að meirihluti
þjóðarinnar fagni eða láti sig þetta
engu skipta.
Það er eins og þetta og margt
annað illt hafí hafst upp úr rótleys-
siðir
isflakki almennings til svokallaðra
sólarlanda og öðru álíka. Auk þess
sem gmnur leikur á, að tilfinning
fýrir þjóðerni okkar, tungu og dýr-
keyptu frelsi, eftir aldalanga kúgun
erlends valds, sé vanrækt í námi og
fræðslu skólanna.
Kaupsýslan og ódýr erlendur
„grautur" í ýmsum myndum er
það sem hugsun almennings snýst
um og Jónarnir og Co. hafa gerst
sérstakir talsmenn fýrir. — Sú
manndóms- og frelsisalda, sem
vakin var af bestu sonum þjóðar-
innar og ungmennafélagshreyf-
ingin lifði í og lifði fýrir, er dauð og
tröllunum gefin. Sá hugmóður og
hugsun, sem birtist með áhrifa-
miklum hætti í íslendingabrag
Jóns Ólafssonar á sinni tíð, ómar
ekki lengur í hugum íslendinga.
Önnur sjónarmið hafa tekið við. —
Hætt er við að það eigi eftir að
koma okkur í koll þó síðar verði.
— Hér er um þá hluti að ræða,
sem menn á mínum aldri og þó
yngri séu, hefðu aldrei látið sér til
hugar koma að gætu gerst.
Nú stöndum við frammi fýrir
þessu eins og fagnaðarboðskap í
hugum þeirra manna, sem telja sig
vera „í takt við tímann", en vita
ekki sinn vitjunartíma, eða rjúk-
andi ráð.
Bæ, 20/2 1992
Höfundur er bóndi
i Bæ i Trékyllisvík.