Tíminn - 28.05.1992, Qupperneq 4

4 Tíminn
Fimmtudagur 28. maí 1992
Tíminn
MÁLSVARI FRJÁLSLYNDIS, SAMVINNU OG FÉLAGSHYGGJU
Útgefandi: Tlminn hf.
Framkvæmdastjóri: Hrólfur Ölvisson
Ritstjóri: Jón Kristjánsson ábm.
Aðstoöarritstjóri: Oddur Ólafsson
Fréttastjórar: Birgir Guömundsson
Stefán Ásgrlmsson
Auglýsingastjóri: Steingrimur Glslason
Skrifstofur: Lynghálsi 9, 110 Reykjavik Síml: 686300.
Auglýsingaslmi: 680001. Kvöldslmar: Áskrift og dreifing 686300,
ritstjórn, fréttastjórar 686306, iþróttir 686332, tæknideild 686387.
Setning og umbrot: Tæknideild Timans. Prentun: Oddi hf.
Mánaöaráskrift kr. 1200,- , verö i lausasölu kr. 110,-
Grunnverö auglýsinga kr. 725,- pr. dálksentimetri
Póstfax: 68-76-91
Tvíhliða viðræður
eða aðild að EB
Samningurinn um EES bíður nú meðferðar Alþing-
is, eftir að Jón Baldvin Hannibalsson utanríkisráð-
herra hefur undirritað hann með fyrirvara um sam-
þykki þess.
Ljóst er að þrátt fyrir undirritun samningsins er
fjölmörgum spurningum ósvarað. Ekki er það síst
fyrir þær sakir að framvinda næstu ára er um margt
óljós. Mestri óvissu veldur að þær þjóðir, sem hafa
verið með okkur í samfloti í samningagerðinni,
stefna nú flestar eða allar á önnur mið: aðild að Evr-
ópubandalaginu.
Svo getur farið að innan fárra ára verðum við ís-
lendingar einir mótaðili Evrópubandalagsins í Evr-
ópska efnahagssvæðinu. Hvernig sem litið er á EES-
samkomulagið, er alveg víst að þetta mundi valda
okkur miklum erfiðleikum vegna þess flókna stofn-
anakerfis sem ætlað er að sjá um framkvæmd samn-
ingsins.
Sú spuming er brennandi hver staða okkar verð-
ur undir slíkum kringumstæðum, og það er skylda
ríkisstjómarinnar að leggja á borð þingmanna álit
sitt á því máli, þegar samningurinn kemur til um-
ræðu á Alþingi.
Slíkt álit mætti undirbyggja með þeim hætti að
snúa sér nú þegar til EB og biðja um viðræður um
stöðu íslands, ef aðrar þjóðir EFTA gerast aðilar að
Evrópubandalaginu. Ekki er vitað um að farið hafi
verið fram á slíkar viðræður.
Sú staðreynd blasir við að allar samstarfsþjóðir
okkar í EFTA undirbúa nú með einhverjum hætti
aðildarumsóknir að EB. Ekkert væri eðlilegra en að
íslenska ríkisstjórnin tæki mið af því, sem er að ger-
ast í kringum hana, og biðji með formlegum hætti
um viðræður um stöðu íslands, sem eina landsins
innan EFTA sem ekki hefur hug á aðildarumsókn.
Munum við sitja uppi, að EES-samningnum sam-
þykktum, með það flókna stofnanakerfí sem hann
gerir ráð fyrir, eða eru möguleikar á því að samning-
urinn breytist í tvíhliða samning milli íslands og
EB? Það er brýn nauðsyn fyrir framhald málsins að
fá viðbrögð talsmanna Evrópubandalagsins við slíku
grundvallaratriði.
Ef ríkisstjómin hefst ekki að um þetta grundvall-
aratriði málsins, eykur það mjög tortryggni um að
það eigi ekki að láta hér staðar numið heldur fylgja
öðmm EFTA-þjóðum inn í Evrópubandalagið.
Þetta er lykilatriði varðandi meðferð EES-samn-
ingsins og það er beðið eftir viðbrögðum ríkisstjórn-
arinnar og utanríkisráðherra við réttmætum kröf-
um m.a. miðstjómarfundar Framsóknarflokksins
um það að reynt verði með öllum ráðum að gera sér
grein fyrir þróuninni í næstu framtíð á hinu vænt-
anlega Evrópska efnahagssvæði.
27. ma
arkaði
héré^ánd':

;ríSSTi;',6puis'
„ntaður W
FiöldW*Kna men ...
5»tvinnu\eys
\ ■ ■ ■ -
£*«*» ffsjySS*- írS'•“ín V.Ó duU6
marto OjJJf 'ribttrt »0 tetaiw U“> ®“ .j, fjölí»
Sm SSSÍttoA ****£& nlnssjóöi.
or fjotdi is atvinnuleysis ^ urn a\darnót
‘i^sSrsi
SawfSáSS
Menntunina má vel nýta
Mikil og góð menntun er besta
fjárfestingin. Því er það mikil-
vægt að menntun nýtist sem
best og að þeir, sem hennar hafa
aflað sér, fái tækifæri til að láta
aðra njóta góðs af lærdómi sín-
um. Þetta er á almanna vitorði
og eins hitt að launakjör lang-
menntaðra íslendinga eru fyrir
neðan allar hellur. Því er ávallt
mikil hætta á að þeir leiti ann-
að, þar sem prófgráður þeirra
eru metnar að verðleikum.
í öllum kjaradeilum lang-
menntafólks eru þær röksemdir
hafðar uppi, að ef ekki er hægt
að bjóða kaup og kjör í sam-
ræmi við lærdóm og áunna
hæfileika hljóti svo að fara að
menntað fólk flytji af landi brott
og setjist við útlenda kjöt-
katla, séu enda aufúsugest-
ir í þeim mötuneytum.
Til þessa hafa ekki borist
fréttir af bágum atvinnu-
horfum menntamanna í þeim
heimshlutum þar sem virðing
fyrir sérþekkingu er hvað mest
og launin best. Hins vegar er
það leiðinleg staðreynd að með-
al flestra þjóða, líka þeirra ríku,
er atvinnuleysi landlægt og er
síst minna meðal þeirra, sem
hafa langskólapróf, en hinna
sem ekki er þörf fyrir við færi-
böndin eða reiknimaskínur.
Það er því ekki á vísan að róa
fyrir fólk með háar lærdóms-
gráður, að komast í vellaunuð
störf í útlöndum. Þar eru víðast
hvar margir um þær stöður
sem losna, og samkeppnin á
vinnumarkaði harðnar ár frá
ári.
Samkeppnin mikla
Leikmenn þykjast lengi hafa
séð að takmörk séu fyrir að
þörfin fyrir sérmenntað fólk á
ýmsum sviðum sé takmörkuð.
En þeim hugrenningum er
ávallt eytt með því að viðkom-
andi hafi ekkert vit á nauðsyn
menntunar og enn síður á því
að aldrei verði nógu margir
nægilega lærðir og að alltaf
megi auka við. Annars drög-
umst við afturúr og verðum
undir í samkeppninni miklu.
Það voru því miklar og
óvæntar fréttir, sem sagðar voru
í Læknablaðinu um atvinnu-
horfur lækna heima og heiman.
Samdægurs og blaðið kom út
glumdu þær í Ijósvakanum og
var slegið upp í blöðum.
í Evrópulöndum eru 6 af
hundraði lækna atvinnulausir
og á íslandi er atvinnuleysi
stéttarinnar falið. Þriðjungur
íslenskra lækna er starfandi er-
Iendis og ef 80 af hundraði
þeirra kæmi heim, yrði at-
vinnuleysi stéttarinnar 20-25 af
hundraði. Því er við að bæta að
sífellt verður erfiðara að fá stöð-
ur erlendis og dulið atvinnu-
leysi verður opinbert atvinnu-
leysi.
Ójöfnuður
Óefað eru það góð launakjör
lækna, sem valda því hve marg-
ir leggja út í langt og strangt
nám til að komast í þá eftir-
sóknarverðu aðstöðu að ná
margföldum launum miðað við
það sem almennt gerist á þeim
markaði.
Nú eru laun lækna ákaflega
misjöfn, hvort sem þeir starfa
hjá opinberum stofnunum eða
sjálfstætt. En hver þau eru, fæst
aldrei upp gefið eða hverjir
kjarasamningar lækna eru yfir-
Ieitt. Það er allt móðu hulinn
Ieyndardómur, sem er álíka
helgur og bankaleyndin.
Samt hefur það kvisast að all-
margir læknar hafi með hönd-
um mörg störf samtímis. Þeir
eru gjaman yfirlæknar á ríkis-
reknum stofnunum, prófessor-
ar viðríkisrekinn háskóla, sinna
stjórnunarstörfúm við enn aðr-
ar stofnanir eða deildir og em
svo með einkapraxís úti í bæ.
Sjálfsagt er það orðum aukið
að góðu launin geti orðið tvö-
föld og þreföld og að það séu
mikil undur hvemig blessaðir
mennirnir komist yfir allt það
sem þeir þurfa að gera. En víst
er að margir ósérhlífnir dugn-
aðarmenn em í læknastétt,
enda ekki á færi neinna aukvisa
að komast í gegnum námið og
berjast til stórra embætta.
En einhvem veginn er það
svo að maður hefur á tilfinning-
unni að stöðum og launum sé
mjög misskipt meðal stéttar-
innar, en bannhelgi er á því að
ræða slíkt opinberlega.
Hippókratesareiðurinn nær
ekki einvörðungu til trúnaðar
við sjúklinga, heldur einnig til
mistaka og launakjara kolleg-
anna.
Hörmulegt skipulag
Eitthvað skýtur það skökku
við að samtímis því að atvinnu-
leysi meðal lækna er mikið, þótt
dulið sé, em langir biðlistar á
sumum deildum sjúkrahúsa og
ákaflega erfitt er að ná til ýmiss
konar sérfræðinga. Getur tekið
vikur og mánuði fyrir sjúklinga
að fá viðtal og enn lengri tíma
tekur að bíða eftir aðgerð.
Ef ekki væri um að ræða dul-
úðuga atvinnugrein, sem í hug-
um almúgans er fremur í ætt
við töffa en vísindi og handverk,
þætti svona skipulag hörmulegt
og ekki við það búandi.
Aldrei er á það minnst, að
minnsta kosti ekki opinberlega,
að til greina komi að deila
stöðum og verkefrium
meðal lækna. Af sjálfu
leiðir að tekjunum mætti
dreifa líka.
Það ætti ekki að þekkjast að
menn sinni fleiri en einni stöðu
samtímis. Ef biðlistar eftir við-
tölum og aðgerðum lengjast úr
hófi, ætti að vera hægur vandi
að hleypa fleiri læknum að sjúk-
lingunum.Ætla mætti að nægi-
lega margir sérfræðingar séu
meðal 400 íslenskra lækna er-
lendis og 1200 hér á landi til að
sinna flestum þeim sjúklingum
sem þurfa á þjónustunni að
halda.
Hér skal sleppt að blanda í
málið ruglinu í núverandi yfir-
stjóm heilbrigðismála, sem
eykur kostnað með því að loka
deildum sjúkrahúsa og skera yf-
irleitt allt niður nema gegndar-
laust bmðlið, sem felst í því að
nýta hvorki hús, tæki né mann-
afla til að veita skylduga og lög-
bundna heilbrigðisþjónustu.
Með breyttu hugarfari og sið-
væðingu læknastéttarinnar
sjálfrar ætti að vera hægt að
koma málum svo fyrir að lækn-
um verði ekki ofaukið og að
sjúkir og hrjáðir þurfi ekki að
bíða langtímum saman eftir
þeim læknisdómum, sem fyrir
hendi em efvilji er til.
Hálaunaðir margramanna-
makar, atvinnulausir Iæknar og
langir biðlistar sjúklinga, sem
ekki fá úrlausn sinna krankleika,
er vitleysa sem ekki gengur upp.
Svo verður fróðlegt að heyra
frá atvinnuhorfum annarra
menntastétta heima og heiman.
Það er að segja ef heiðarlega er
með farið, eins og Læknablaðið
gerir. OÓ