Tíminn - 16.07.1992, Qupperneq 4

4 Tíminn
Fimmtudagur 16. júlí 1992
Tíminn
MÁLSVARI FRJÁLSLYNDIS, SAMVINNU OG FÉLAGSHYGGJU
Útgefandi: Tlminn hf.
Framkvæmdastjóri: Hrólfur Ölvisson
Ritstjóri: Jón Kristjánsson ábm.
Aðstoöarritstjóri: Oddur Ólafsson
Fréttastjórar: Birgir Guðmundsson
Stefán Ásgrimsson
Auglýsingastjóri: Steingrímur Gfslason
Skrifstofur: Lynghálsi 9, 110 Reykjavlk Slml: 686300.
Auglýsingasími: 680001. Kvöldsimar: Áskrift og dreifing 686300,
ritstjóm, fréttastjórar 686306, Iþróttir 686332, tæknideild 686387.
Setning og umbrot: Tæknideild Tlmans. Prentun: Oddi hf.
Mánaðaráskrift kr. 1200,-, verö I lausasölu kr. 110,-
Grunnverð auglýsinga kr. 725,- pr. dálksentimetri
Póstfax: 68-76-91
Atvinnuleysisdraug-
urinn færist í aukana
Það var löngum litið á sumarmánuðina sem há-
bjargræðistímann. Þá eru umsvif í ýmsum fram-
kvæmdum meiri en aðra tíma ársins. Yfírleitt hefur
þessi árstíð verið sá tími sem flestir hafa haft verk að
vinna.
Nýlega birtust tölur um atvinnuleysi á landinu í
júnímánuði. Þar kemur í ljós að atvinnuleysi fer vax-
andi, einmitt á þeim tíma sem það ætti að minnka, ef
allt væri með felldu. Atvinnuleysisdagar eru 76 þúsund
í júní, og fjölgar um 6 þúsund frá því í maí. Þetta þýð-
ir það að 3500 manns á landinu séu án atvinnu, en það
samsvarar íbúatölu í stóru byggðarlagi á okkar mæli-
kvarða.
Þetta ástand er misjafnt eftir landshlutum. Á Suð-
urnesjum fer atvinnuleysið upp í 5.6% að meðaltali og
er víða um 3%.
Atvinnuleysi er annað og miklu meira en prósentu-
tölur á blaði. Það er erfitt fyrir þá, sem ætíð hafa verk
að vinna, að gera sér í hugarlund hvernig það er að
vera kippt til hliðar úr hringiðu hins daglega lífs og
hafa skyndilega ekkert að gera og vera alls staðar hafn-
að. Það er bæði efnahagslegt áfall og andlegt álag.
ískyggilegur tölur um atvinnuleysi verður að taka
alvarlega, skyggnast á bak við þær og leita leiða til úr-
bóta. Stundum heyrist að þetta séu ekki raunveruleg-
ar tölur, atvinnuleysisskráning sé ekki nákvæm, sýni
ekki rétta mynd. Meira að segja hafa sést fræðilegar
greinar um það að atvinnuleysi verði að vera meira en
eftirspurn eftir vinnuafli til þess að hægt sé að halda
jafnvægi í efnahagsmálum.
Slíkum kenningum ber að mótmæla harðlega. Við
eigum ekki að sætta okkur við efnahagsstjórn sem
leiðir af sér atvinnuleysi þúsunda manna.
Auðvitað eru ástæður fyrir vaxandi atvinnuleysi á
landinu. Það er samdráttur í landbúnaði og sjávarút-
vegi og hann hefur víðtæk áhrif um allt efnahagskerf-
ið og bein áhrif á atvinnustigið bæði í iðnaði og þjón-
ustugreinum. Þessa samdráttar gætir því ekki aðeins í
sveitum og sjávarþorpum, heldur um land allt, í öllum
þéttbýlisstöðum. Þar við bætist að fjárfestingar í bygg-
ingum og öðrum mannvirkjum síðustu árin hafa verið
gífurlegar, og það hefur slaknað á byggingariðnaðin-
um af þeim sökum.
Þrátt fyrir þann samdrátt, sem hefur verið, er mikil
verðmætasköpun í landinu. Það er langt frá því að all-
ir möguleikar séu nýttir í atvinnulífmu. Ríkisvald,
sveitarfélög og atvinnufyrirtækin í landinu þurfa að
leggjast á eitt til þess að komast yfir erfíðleikana. Sú
stefna að ríkisvaldinu komi þeir ekkert við er niður-
drepandi fyrir fólkið í landinu. Aðgerðir ríkisvaldsins
þurfa að stuðla að aukinni atvinnu í landinu í stað þess
að minnka hana. Flatur niðurskurður og samdráttur
alls staðar minnkar atvinnu fólksins. Eitt prósentustig
í atvinnuleysi kostar ríkissjóð um 700 milíjónir króna.
Þeim peningum væri betur varið til atvinnuaukningar.
Þess vegna má ekki undir neinum kringumstæðum
horfa sljóum augum á tölur um atvinnuleysi. Það hlýt-
ur að vera forgangsverkefni stjórnvalda að bregðast við
á jákvæðan og trúverðugan hátt.
Víst ertu það
sem þú étur
Fyrir fáeinum árum var rokið
upp með þau tíðindi í fjölmiðlum
að það byggju „tvær þjóðir" á ís-
landi — og þá var vitaskuld átt við
hina efnuðu annars vegar, en þá
hins vegar sem urðu að velta fyrir
sér hverjum skildingi. Það var víst
einhver af þingmönnunum sem
lyrstur kom flóknu máli saman í
þessi hnitmiðuðu orð, og þau voru
hent á lofti alls staðar úti í þjóðfé-
laginu. „Tvær þjóðirl Tvær þjóðirl"
bergmálaði alls staðar. Það gerist
oft með orðaleppa og líka stundum
smellin spakmæli að þau
hoppa inn á „topp-tíu“ Iist-
ann í daglegu máli, en
hrapa þaðan svo von bráðar
og hverfa, eins og dægur-
lögin. Til dæmis var það á tímabili
á Alþingi að hver einasti þingmað-
ur að heita mátti var orðinn „ka-
tegórískt" með eða móti hinu eða
þessu frumvarpi eða þingsályktun-
artillögu. Blöðin átu þetta svo eftir
og þar varð allt „kategórískt" í
þeim um skeið. Svo segja úrtölu-
mennirnir að Alþingi sé marklaus
stofnun!
Þegar frambjóð-
andinn mé
En það var þetta um „tvær þjóð-
ir“. Nú er hætt að nota nákvæm-
lega þessa setningu, þegar rætt er
um kjaramun í landinu, og hann er
skilgreindur með nýjum orðum og
aðferðum, en eiginlega ekkert
snjallari. Það er eldgömul trú á fs-
landi að þar búi bara ein „þjóð“,
allir séu jafnir og sléttir og ráð-
herrann ræði við erfiðiskarlinn
eins og aldavin sinn, þegar þeir
finnast af tilviljun. Fjöldi er til af
skrýtlum í þessa veru, eins og þeg-
ar frambjóðandinn mé upp við
vegg á beituskúr í Grindavík, alveg
eins og hann væri einn af beitn-
ingamönnunum. Þetta þótti svo al-
þýðlegt og elskulegt að hann rak-
aði víst að sér atkvæðum fyrir vik-
ið. Svo eru skrýtlur um það, sem
kynlegir kvistir ýmsir misstu út úr
sér við volduga menn, og það, sem
hinir voldugu sögðu við kynlega
kvistinn. Kynlegi kvisturinn botn-
aði svo samtalið með einhverri
endemis ambögu, sem varð óðara
landsfræg, og báðir aðilar öðluðust
ástsæld þjóðarinnar fyrir vikið.
Sannanirnar fyrir jöfnuði allra á ís-
landi eru einmitt gjama í þessa
vem. Einhverjar svona mgludalla-
sögur.
Umgengnishópamir
Eftir stendur samt að fámennið
minnkar fjarlægð milli stéttanna,
og það er til dæmis ómótmælan-
legt að hér geta háttsettir menn
gengið um á almannafæri án líf-
varðar og engum kemur til hugar
að berja þá eða drepa. Hvaða tal er
þetta þá um „tvær þjóðir"? spyr
einfeldnin því.
En jú, jú. Víst em „tvær þjóðir" á
íslandi og það er hreint ekki frá-
leitt að þær megi vera fleiri. Það
má til dæmis finna þetta, þegar
forystumenn þjóðarinnar koma
fram við hátíðlegri tilefni og ræða
við þjóðina sína svona vítt og
breitt, um kjör hennar og afkomu
miðað við aðrar þjóðir og svo fram-
vegis. Þá verður margur þess samt
iðulega var að þessum orðum er
alls ekki beint til hans eða hennar,
heldur allt annars fólks. Þetta er í
sjálfu sér ekkert óeðlilegt. Um-
gengnishópar manna em stétt-
bundnir og ein stétt þekkir ekki
hagi og heimili hinnar. Það á bæði
við um láglaunamanninn og þann
efnaða. Valdamennirnir heyra und-
antekningalítið til efnaðri hópun-
um og koma ekki nema á þau
heimili þar sem velsældin býr.
Þannig sannfærast þeir um að
hinn almenni íslendingur búi við
velsæld. Þetta em auðvitað einföld
sálfræðileg áhrif frá umhverfinu,
sem menn lifa í, og menn skyldu
því ekki dæma efnamanninn of
hart fyrir þetta. Það em yfirgnæf-
andi líkur á að það færi nákvæm-
lega eins fyrir fátæklingi, yrðu þær
hamingjusamlegu breytingar á
högum hans að hann yrði skyndi-
lega ríkur. Brátt sannfærðist hann
um að enginn gæti í það minnsta
verið mjög snauður. Nema þá auð-
vitað suður í svörtustu Afríku, þar
sem börnin bera stóra bumbu af
skorti og neyð og moskítóflugum-
ar bmna upp og niður andlitin á
þeim. í grennd við hann sjálfan
hættir fátækt hins vegar mjög
skjótt að fyrirfinnast.
Rímaður orðaleppur
En hvað er að tala um blindu og
skammsýni mannanna. „Der Mann
ist was er frisst" (maðurinn er það
sem hann étur) segir þar, og er nú
ekki verra að geta gripið upp rím-
aða klisju á tungu heimspekinnar
því til sönnunar. En af því að þeir
stjórna, sem hafa meira og betra í
sig að láta en aðrir, þá hafa þeir
auðvitað aðrar viðmiðanir þegar að
því kemur hvað séu sæmandi lífs-
kjör. Þeir, sem hafa vanist góðu,
verða mjög örvæntingarfullir
ef þeim virðist þeir verða að
fara að halda í við sig. Það er
satt að segja miklu hræðilegra
mál í þeirra augum en hinna,
sem hafa vanist litlu. Ég þekki per-
sónulega fólk, meira að segja ágæt-
is fólk, sem ég þyrði næstum að
sverja að mundi fremur taka inn
eitur en þurfa að lifa á svonefndum
láglaunum. Nei, ég þyrði að sverja
það án nokkurs fyrirvara. Það hef-
ur líka mikið að missa.
Og forsjónin hefur nú hagað því
svo að þeir stjóma, sem búa við
góðu kjörin. Þetta fólk stjórnar
áreiðanlega flest af því eins vel og
viturlega og því er gefið vit til. En
ég held að það muni ekki stjórna
vel og viturlega fram yfir þann
tíma er það sér fram á að kreppa
muni að því sjálfú. Þá mun það
telja neyð blasa við og sú skoðun
þess væri hreint engin uppgerð.
Langt frá því. Því þætti þá að
„þjóðirí' væri í neyð — af því að á
íslandi er bara ein „þjóð“, sú þjóð
sem það sjálft þekkir. Þá er senni-
legt að það finni að „þjóðirí' neyð-
ist til að gera fleira en gott þykir.
Fallegar heitstrengingar verður
því miður að láta sem ósagðar. Það
verður gengið í satt að segja mjög
„óþjóðleg" viðskiptabandalög og
bjóða útlendingum að gjöra svo
vel að fá sér svolítinn þorsk. Síðan
meiri þorsk. Ekki mun þetta ger-
ast í flýti og það verða felld mörg
tár og miklum pappír eytt í flóknar
samningsgerðir. Og svo kemur eitt
af öðru og nú má lesandinn skálda
í eyðumar. Loks kann að verða
reynt að selja hið örfoka hálendi,
kæri sig þá einhver um að kaupa.
Æ, skrýtin skepna er hann annars
maðurinn, en það em ekki ný
sannindi.
AM