Tíminn - 30.07.1992, Blaðsíða 5

Fimmtdagur 30. júlí 1992
Tíminn 5
Agnar Hallgrímsson:
HUGLEIÐING UM
ÍSLAND OG EES
í janúar é.I. birtist eftir mig grein í Tímanum, er fjallaði um
samninga okkar íslendinga við Evrópubandalagið um svonefnt
Evrópskt efnahagssvæði (skammstafað EES), sem þá voru í
burðarliðnum. Frá því hún var rituð hefur það gerst í þessum
málum helst, að Jón Baldvin hefur undirritað þennan samning
fyrir hönd okkar íslendinga. Þetta átti sér stað hinn 2. maí s.I. og
mun þess dags sennilega verða lengi minnst í íslandssögunni
sem þess dags, er íslendingar glötuðu sjálfstæði sínu í annað
skipti frá upphafl búsetu sinnar í landinu.
Þetta er sem sagt búið og gert og
verður ekki aftur tekið og nú er senn
komið til kasta Alþingis að fjalla um
þennan óhappa samning og staðfesta
hann endanlega.
Ríkisstjómin virðist hafa fullan
hug á að keyra samninginn í gegn-
um Alþingi núna síðsumars og
skeyta í engu um vilja stjómarand-
stöðunnar, sem krefst þess að fram
fari þjóðaratkvæðagreiðsla um
hann, enda sé það beinlínis skylt, þar
sem um brot á stjómarskránni sé að
ræða og henni þurfi því að breyta. Á
þetta hafa fjölmargir löglærðir
menn bent og má þar meðal annarra
nefna þá Guðmund Alfreðsson, þjóð-
réttarfræðing hjá Sameinuðu þjóð-
unum, og Ragnar Aðalsteinsson, for-
mann Lögmannafélagsins, sem báð-
ir telja samninginn kalla á stjómar-
skrárbreytingu. Ríkisstjómin beitir
hins vegar fyrir sig áliti svonefndrar
lögfræðinganefndar, sem skipuð var
af utanríkisráðherra nýlega til að
skera úr um þetta, en hún komst að
gagnstæðri niðurstöðu.
Ég tel þó varhugavert að taka úr-
skurð hennar allt of bókstaflega og
vil benda á í því sambandi að tveir
nefndarmanna em flokksbundnir
sjálfstæðismenn, sá þriðji er skrif-
stofustjóri í dómsmálaráðuneytinu.
Um þann fjórða veit ég ekki, en tel
þó ekki fráleitt að ætla að hann sé
með öllu fjarhuga núverandi stjóm-
arflokkum skoðanalega séð. Og hvað
sem allri pólitík líður, tel ég það þó
ekki fráleitt að ætla að í þessa nefnd
hafi verið valdir eingöngu menn,
sem vom ekki andsnúnir ríkisstjóm-
inni í þessu máli. Annað væri í hæsta
máta óeðlilegt
Það er óumdeilt og þarf reyndar
engan lögfræðing til að sjá, að EES-
samningurinn felur í sér skerðingu á
fullveldi íslendinga sem þjóðar, þar
sem löggjafarvaldið færist að ein-
hverju leyti til Brússel úr höndum
Alþingis, sem samkvæmt stjómar-
skránni skal fara með það ásamt for-
seta íslands. Sama er uppi á teningn-
um með dómsvald. Þar koma til sög-
unnar yfirþjóðlegar stefnur í Evrópu
óháðar íslenskum dómstólum.
Ennfremur er það á allra vitorði
að með þessum samningi erum við
að ganga inn um anddyrið á Evrópu-
bandalaginu, en innganga okkar í
það myndi þýða endalok okkar sem
sjálfstæðrar þjóðar fyrir fullt og allt.
í bæklingi þeim, er Jón Baldvin lét
senda inn á hvert heimili, er fátt
bitastætt. Reynt er að draga upp
glansmynd af EES-samningnum, en
ekki minnst á neitt sem neikvætt er
eða það sem orkað getur tvímælis.
Ég get þó ekki stillt mig um að vitna
hér til smáklausu í honum, þar sem
talað er um íjáríestingar, en þar seg-
ir orðrétt á bls. 9:
„Meginreglan innan EES verður
sú að engar hömlur megi leggja á
Ijárfestingar einstaklinga eða fyrir-
tækja þannig að mismunað sé eftir
þjóðemi. Þetta gildir jafnt um fyrir-
tæki, jarðnæði og aðrar fasteignir
eftir að aðlögunartíma lýkur.“
Þar hafa menn það. Þetta er sem
sagt meginreglan. Óhindmð eign og
yfirráð útlendinga yfir löndum og
Iausum aurum um ókomna framtíð.
Eitt atriði vil ég nefna hér, sem ég
veit ekki til að hafi komið fram áður
í þessari umræðu. Samkvæmt EES-
samningnum mun útlendingum
heimilt að koma hingað í atvinnu-
skyni hömlulítið. Alkunna er að at-
vinnuleysi er mikið í löndum EES-
svæðisins. Hingað mun því streyma
ótölulegur fjöldi útlendinga í því
skyni, þó einkum lægst launuðu
stéttimar. Við íslendingar höfum
blessunarlega ekki haft mikið af að
segja kynþáttavandamálum í okkar
landi, en með EES-samningnum
kann þetta að breytast Ekki verður
hjá því komist að hingað komi litað
fólk, einkum frá Bretlandi þar sem
þeldökkir menn em fjölmennir og
þá einkum í lægst launuðu störfun-
um. Enda þótt enginn sé að tala um
að rækta hér hreina Aría, eins og
Hitler sáluga dreymdi um forðum,
er óhætt að fullyrða að við íslending-
ar óskum ekki eftir því að Reykjavík
verði eins útleikin og Los Angeles
var eftir kynþáttaóeirðir nú á vor-
dögum, með því að kalla slíkt vanda-
mál yfir okkur að þarflausu.
Við íslendingar höfum jafnan
stært. okkur af því að vera lausir við
herskyldu og útgjöld til hermála. En
hvað skyldi það eiga langt í land að
við yrðum skyldaðir til að leggja eitt-
hvað af mörkum til Evrópuhersins,
sem nú er verið að setja á stofn, ef
við gengjum í EES? Ég held að við
getum öll verið sammála um að slíkt
sé ekki æskilegt fyrir okkar fámennu
þjóð.
Prestur einn, hvers nafn ég man
nú ekki lengur, sagði í ríkisútvarp-
inu nú fyrir nokkm að Islendingar
hafi ávallt verið miklir Evrópusinnar
og átt mikil samskipti við Evrópu,
jafnvel þegar á miðöldum. Veit þá
þessi ágæti maður ekki, að það var
ekkert annað en utanfarir og utan-
stefnur íslenskra höfðingja, er gerð-
ust handgengnir Noregskonungum,
sem olli falli íslenska þjóðveldisins á
sínum tíma? Ef þessi samskipti við
Evrópu hefðu aldrei komið til, hefð-
um við sennilega aldrei glatað sjálf-
stæðinu. Er ég næsta undrandi á
hversu fáfróðir íslenskir prestar em
um sögu landsins eftir vem sína í
Guðfræðideildinni, ef þeir em marg-
ir sama sinnis og þessi.
Eftir tæp tvö ár höldum við ís-
lendingar upp á, að liðin er hálf öld
frá stofnun lýðveldis á íslandi, þar
sem öll þjóðin stóð einhuga að baki
að undangenginni þjóðaratkvæða-
greiðslu.
„Svo aldrei framar íslands byggö
verði öðrum þjóðum háð“
orti Hulda skáldkona af því tilefni.
Skyldi hana og aöra þá, sem að lýð-
veldisstofnuninni stóðu, hafa boðið í
Það er óumdeilt og þarf
reyndar engan lögfrœöing tíl
að sjá, að EES-samningurinn
felur í sér skerðingu á full-
veldi íslendinga sem þjóðar,
þar sem löggjafarvaldið fœrist
að einhvetju leyti til Briissel
úr höndum Alþingis, sem
samkvœmt sijómarskránni
skal fara með það ásamt for-
seta fslands. Sama er uppi á
teningnum með dómsvald.
Þar koma til sögunnar yfir-
þjóðlegar stefnur i Evrópu
óháðar íslenskum
dómstólum.
gmn, að innan svo skamms tíma
hefði klafa ófrelsis og niðurlægingar
verið smeygt um háls okkar án þess
að við gætum þar nokkra rönd við
reist? Allt vegna aðgerða misviturra
stjómmálamanna, sem hika ekki við
að drepa okkur í þennan dróma án
þess að þjóðin fái sjálf að skera úr
um það í þjóðaratkvæðagreiðslu. Ég
held varla.
Þess vega á það að vera skýlaus
krafa af þjóðarinnar hálfu að krafan
um stjómarskrárbreytingu verði
tekin til greina og að þjóðin fái sjálf
að skera úr um hvað hún vill í þessu
máli með atkvæði sínu. Skoðana-
kannanir sýna að lítill hluti þjóðar-
innar vill að við göngum í EES, eink-
um þær sem gerðar vom eftir að
Danir höfnuðu Maastricht-sam-
komulaginu. Hér er því verið að
þröngva upp á þjóðina samningi,
sem enginn meirihluti er fyrir með-
al þjóðarinnar, og því ber að efna til
kosninga sem allra fyrst
Ég vil því hvetja alla þjóðholla ís-
lendinga til að skera nú upp herör
gegn þessum samningi. Sérstaklega
vil ég beina orðum mínum til félaga
minna í Félagi íslenskra fræða að
þeir gangi fram fyrir skjöldu í þessu
máli. Allir þeir, sem eitthvað hafa
kynnt sér sögu íslands á liðnum öld-
um, hljóta að sjá hvfiík vá er hér fyr-
ir dymm, ef samningurinn verður
staðfestur. Ef nógu margir em sam-
taka um að koma í veg fyrir gildis-
töku þessa samnings, þá mun ríkis-
stjómin verða að láta undan þrýst-
ingnum og sigur nást í málinu. Tök-
um okkur í munn orð Jóns
Sigurðssonar forseta og annarra
fundarmanna á þjóðfundinum árið
1851: „Vér mótmælum allir" EES.
Seljum ekki landið, höfum ísland
fýrir íslendinga. Þá mun þjóðinni
famast vel í framtíðinni.
Höfundur er cand. mag. og starfar sem
skrifstofumaður hjá Kaupfélag! Héraðs-
búa.
EES-samningurinn:
F élagsmál launþega
Um félagsmál launþega er á kveðið í
66.-71. gr. samningsins.
„66. gr. Samningsaðilar em sam-
mála um, að nauðsynlegt sé að stuðla
að bættum starfsskilyrðum og lífs-
kjömm launþega.
67. gr. 1. Samningsaðilar skulu
sérstaklega leggja áherslu á að hvetja
til umbótar, einkum varðandi vinnu-
umhveríi, með tilliti til heilsu og ör-
yggis launþega. Til að stuðla að því,
að þessu markmiði verði náð, skulu
lágmarkskröfur smám saman koma
til framkvæmda og þá með hliðsjón
af þeim aðstæðum og tæknilegu regl-
um, er gilda hjá hverjum samnings-
aðila. Slíkar lágmarkskröfur eru því
ekki til fyrirstöðu, að samningsaðili
láti strangari reglur um starfsskilyrði
halda gildi sínu eða setji slíkar reglur,
enda samrýmist þær samningi þess-
um. — 2. í XVIII. viðauka (ath. hér
ekki nánar að vikið) eru tilgreind
nauðsynleg ákvæði vegna fram-
kvæmdar lágmarkskrafna samkvæmt
1. mgr.
68. gr. Á sviði vinnulöggjafar skulu
samningsaðilar gera nauðsynlegar
ráðstafanir til að tryggja góða fram-
kvæmd samnings þessa. Þessar ráð-
stafanir eru tilgreindar í XVIII. við-
auka (ath. hér ekki nánar að vikið).
69. gr. 1. Hver samningsaðili skal
tryggja og viðhalda beitingu þeirrar
meginreglu, að karlar og konur hljóti
Um tilflutning launafólks á milli að-
ildarlanda að Evrópsku efnahags-
svæði er á kveðið í 28.-30. gr. samn-
ingsins:
„26. gr. 1. Frelsi launþega til flutn-
inga skal vera tryggt í aðildarríkjum
EB og EFTA-ríkjum. 2. Umrætt frelsi
felur í sér afnám allrar mismununar
milli launþega í aðildarríkjum EB og
EFTA-ríkjum, sem byggð er á ríkis-
fangi og lýtur að atvinnu, launakjör-
um og öðrum starfs- og ráðningar-
skilyrðum. 3. Með þeim takmörkun-
sömu laun fyrir jafna vinnu. — Með
„launum" er í þessari grein átt við
venjulegt grunn- eða lágmarkskaup
um, sem réttlætast af allsherjarreglu
(public policy), almannaöryggi og al-
mannaheilbrigði felur það í sér rétt
til þess að (a) þiggja atvinnutilboð,
sem raunverulega eru lögð fram; (b)
fara að vild í þeim tilgangi um yfir-
ráðasvæði aðildarríkja EB og EFTA-
ríkja; (c) dveljast á yfirráðasvæði að-
ildarríkis EB eða EFTA-ríkis í at-
vinnuskyni í samræmi við ákvæði í
lögum og stjómsýslufyrirmælum um
starfskjör ríkisborgara þess ríkis; (d)
að dveljast áfram á yfirráðasvæði að-
ildarríkis EB eða
EFTA-ríkis eftir
að hafa starfað
þar. 4. Ákvæði
ásamt öllum öðrum greiðslum, hvort
heldur er í fé eða fríðu, sem launþegi
fær beint eða óbeint frá vinnuveit-
anda sínum vegna starfs síns. — Með
sömu launum án mismunar vegna
kynferðis er átt við að: (a) laun fyrir
sömu ákvæðisvinnu skuli miðuð við
sömu mælieiningu; (b) laun fyrir
tímavinnu skuli vera hin sömu fýrir
sams konar starf. — 2. í XVIII. við-
auka (ath. hér ekki nánar að vikið)
þessarar greinar eiga ekki við um
störf í opinberri þjónustu. 5. í V. við-
auka (ath. hér ekki að vikið) eru sér-
stök ákvæði um frelsi launþega til
flutninga.
29. gr. Til að veita Iaunþegum og
sjálfstætt starfandi einstaklingum
frelsi til flutninga skulu samningsað-
ilar á sviði almannatrygginga, í sam-
ræmi við VI. viðauka (ath. hér ekki að
vikið), einkum tryggja launþegum og
sjálfstætt starfandi einstaklingum og
þeim, sem þeir framfæra, að: (a) lögð
verði saman öll tímabil, sem taka ber
til greina samkvæmt lögum hinna
ýmsu landa til að öðlast og viðhalda
bótarétti, svo og reikna fjárhæð bóta;
eru sérstök ákvæði um framkvæmd
1. mgr.
70. gr. Samningsaðilar skulu
stuðla að því, að meginreglan um
jafnrétti karla og kvenna verði virt
(ath. hér ekki nánar að vikið) í fram-
kvæmd.
71. gr. Samningsaðilar skulu leit-
ast við að auka skoðanaskipti milli
vinnuveitenda og launþega í Evrópu.
(b) bætur séu greiddar fólki, sem er
búsett á yfirráðasvæðum samnings-
aðila.
30. gr. Til að auðvelda launþegum
og sjálfstætt starfandi einstaklingum
að hefja og stunda starfsemi skulu
samningsaðilar í samræmi við VII.
viðauka (ath. hér ekki að vikið) gera
nauðsynlegar ráðstafanir varðandi
gagnkvæma viðurkenningu á próf-
skírteinum, vottorðum og öðrum
vitnisburði um formlega menntun og
hæfi, svo og samræmingu ákvæða í
lögum og stjórnsýslufyrirmælum
samningsaðila varðandi rétt launþega
og sjálfstætt starfandi einstaklinga til
að hefja og stunda starfsemi.
Úr viðskiptalifinu
Tilflutningur launafólks
aðildarlanda á milli