Tíminn - 12.09.1992, Qupperneq 4

4 Tíminn
Laugardagur 12. september 1992
Tíminn
MÁLSVARI FRJALSLYHDIS, SAMVINNU OG FÉLAGSHYGGJU
Útgefandi: Tlminn hf.
Framkvæmdastjóri: Hróifur Ölvisson
Ritstjóri: Jón Kristjánsson ábm.
Aðstoöamtstjóri: Oddur Ólafsson
Fréttastjóran Birgir Guðmundsson
Stefán Ásgrimsson
Auglýsingastjóri: Steingrímur Gíslason
Skrifstofur: Lynghálsi 9, 110 Reykjavík Síml: 686300.
Auglýsingasfmi: 680001. Kvöldsfmar: Áskrift og dreifing 686300,
ritstjóm, fréttastjórar 686306, Iþróttir 686332, tæknideild 686387.
Setning og umbrot: Tæknideild Tímans. Prentun: Oddi hf.
Mánaöaráskrift kr. 1200,- , verö I lausasölu kr. 110,-
Gmnnverö auglýsinga kr. 725,- pr. dálksentimetri
Póstfax: 68-76-91
F orréttindin
varin
Undirbúningur undir gerð fjárlaga stendur nú sem hæst
í herbúðum stjórnarliða. Að vonum er sú fjárlagagerð
ekki Iétt verk og mikill höfuðverkur hvernig á að afla
tekna til þess að standa undir útgjöldum. Samdráttar- og
kreppustefnan hefur sagt til sín í afkomu ríkissjóðs, og
þeir svartsýnustu spá atvinnuleysistölum allt upp í 6% á
næsta ári. Það eitt að sú spá gangi eftir mun hafa gífurleg
útgjöld í för með sér fyrir ríkissjóð og samdrátt í tekjum.
Þær fréttir, sem borist hafa af hugrenningum stjórnar-
liða og þeim hugmyndum sem eru til umfjöllunar í
stjórnarflokkunum, eru ekki gæfulegar. Það, sem frést
hefur, er að afnema eigi ýmsar undanþágur í virðisauka-
skatti, svo sem af ferðaþjónustu, eða hótelgistingu öllu
heldur, íþróttastarfsemi og húshitun svo að eitthvað sé
nefnt.
Þessar hugrenningar sýna að ekki er litið á afkomu rík-
issjóös sem hluta af lífinu í landinu. Er rétti tíminn núna,
þegar ljóst er að hátt verðlag hérlendis hefur bein áhrif á
ferðamannastrauminn, að hækka þessa þjónustu enn
frekar með opinberum aðgerðum? Eykur það atvinnu í
landinu, eða tekjur ríkissjóðs af ferðamönnum? Svarið
liggur auðvitað í augum uppi. Auknar álögur munu stór-
skaða þessa atvinnugrein og ýta henni út af markaðnum.
Það er athyglisvert að nú er talað um tvö þrep í virðis-
aukaskatti, en umræður um tvö skattþrep í tekjuskatti
virðast ekki vera uppi innan stjórnarflokkanna. Þó ættu
atburðir sumarsins að vera sérstök ástæða til þess að
vekja hana upp og leggja aukinn skatt á háar tekjur. Um-
ræðurnar um kjaradóm drógu fram í dagsljósið fjöl-
menna sveit manna í opinberri þjónustu með frá 500
þúsund og upp í eina milljón króna á mánuði. í einka-
geiranum er jafnvel um enn hærri fúlgur að ræða í
stjórnunarstöðum. Það mætti ætla að þessir menn þyldu
að herða ólina dálítið, ekki síður en láglaunafólk sem þarf
að hita upp húsin sín. Þess væri auðvitað að vænta að
þessi mál væru í umræðunni innan stjórnarflokkanna
nú, ekki síst til þess að fólk fengi tilfinningu fyrir því að
örlítill vilji til jafnaðar og réttlætis væri í þjóðfélaginu.
Svo virðist ekki vera, enda er ljóst að Sjálfstæðisflokkur-
inn ver hálaunastéttirnar með kjafti og klóm, og Alþýðu-
flokkurinn lyppast niður í hvert skipti sem til alvörunnar
kemur í þessum málum.
Stjórnarliðar völdu aldraða, sjúklinga og námsmenn til
þess að bera þyngstu byrðarnar við síðustu fjárlagagerð.
Árangurinn birtist meðal annars í því, að búið er að
hrekja fólk frá námi í verulegum mæli, út í hraðvaxandi
atvinnuleysi. Nú er markhópurinn sjálfboðaliðar í
íþróttastarfsemi, ferðaþjónustan og þeir sem hafa hæsta
húshitunarkostnaðinn.
Þess ber reyndar að vænta að horfið verði frá einhverj-
um af þessum áformum, en umræðurnar sýna hvar
áherslurnar Iiggja. Sjálfstæðisflokkurinn ver forréttinda-
stéttirnar í landinu með kjafti og klóm, og Alþýðuflokk-
urinn eins og hann leggur sig lufsast með þeim.
Atli Magnússon:
Edinborgarförin
Ég slóst í hóp Edinborgararfara í
fyrrahaust, hersingar kaupglaðra
landa sem hugðust gera reyfara-
kaup stuttan spöl undan ströndinni
— því stuttur er þessi spölur orð-
inn á síðustu tímum er draumur-
inn um að maðurinn geti flogið
eins og fuglinn hefur ræst svo dá-
samlega og rækilega. Kátt var á
Hjalla í flugvélinni heiman og
heim, því margt var með ungra og
röskra manna, sennilega sjómanna,
með handleggi með stálvöðvum
eftir glímur við Ægi á hafinu uppi
við freðna feðraslóð. Þeir skörtuðu
nú Texashöttum eða bréfhöttum
með blístrum á og gerðu sér tíð er-
indi fram og aftur um örþröngan
gang með mjaðarfullin og
skemmtu sér hið besta í hvívetna.
Sjálfsagt „gaf á bátinn" úr kollun-
um en enginn sem varð fyrir ágjöf
gerði mikinn uppsteit, því það lá
yndi og íslenskur bróðurhugur í
loftinu í þess orðs fyllsta skilningi.
Skörulegt skipulag
Vel var að móttökum staðið, rösk-
legar frúr með aðstoð skoskra
hjálparkokka höfðu séð til þess að
hverjum og einum hafði verið til-
reiddur sinn staður er á hótelið
kom og þangað var mönnum vísað
til herbergia af festu og öryggi.
Mun þeim ekki hafa farist verk sitt
skörulegar úr hendi sem vísuðu ný-
komnum til „sængur“ í Buchenw-
ald. Þó ber að geta þess að allt fór
þetta fram með allri þeirri lipurð og
þýðleika sem með nokkru móti
verður ætlast til af hálförmagna
manneskjum sem verða að greiða
úr tveimur eða þremur svona „tros-
sum“ á dag. Hér á eftir mætti svo
skrifa eins og í dagbók skátaflokks
eftir vel heppnaða dvöl á Úlfljóts-
vatni: „Fóru svo allir í háttinn og
sváfu eins og steinar um nóttina."
Þetta held ég að hafi átt við um
flesta.
Nýr helgistaður
Senn var tekið að versla — og
versla — og versla og einkum í
verslunarhöllinni „Macro". Versl-
unarmiðstöðin „Macro" er löngu
orðin víðkunn á landi hér og hefur
þannig hreppt sess þann sem gröf
Tómasar Becket skipaði í huga ís-
lendinga á miðöldum, en hennar
vitjuðu allir íslendingar sem á
Bretagrund stigu fyrrum. Hvergi
nærri er „Macro" jafníburðarmikið
hús og til dæmis Kringlan, enginn
marmari né kristalsveggir. Þetta er
þvert á móti eitt afarmikið gímald
en óskaland er það samt, hlaðið
vamingi sem ekkert kostar svo
heitið geti og öll lífsins gæði eru
mmm
I
Tímans
m UIIWIW lás ■ '**«»*»» 'fll
I
hér saman komin á örlitlu svæði.
Hér öðlast alþýðumaðurinn það
sem aðeins „uppinn" og „gróssér-
inn“ geta keypt á íslandi. Svona
hlýtur það að hafa átt að líta út
„Sovét íslandið", sem Jóhannes
heitinn úr Kötlum var alltaf að bíða
eftir en kom ekki.
Enn reyndi á hæfileika fararstjór-
anna sem einnig hér skyldu sjá til
með sauðunum, því auðvitað
dreifðust þeir um gímaldið, svo það
hefði að réttu lagi þurft þyrlu til
þess að fylgjast með hvar þeir leit-
uðu haga. En sem góðir fjallkóngar
höfðu þeir séð við þessum vanda og
landeigendur léð þeim aðgang að
hátalarakerfi byggingarinnar, svo af
og til minntu þeir á sig með
þrumuraust ofan úr háloftunum,
eins og þegar Drottinn talaði út úr
skýinu til Israels...
Biðröð
En allt gott tekur enda og menn
þyrptust að kössunum að borga og
það gat orðið vafningasamt, því
snurður vildu hlaupa á samskipta-
þræðina milli miðstöðva hinna
heimsfrægu greiðslukorta og pen-
ingaskrína „Macro“. Aftur og aftur
hljóp allt í bremsu og tóku að lýjast
fæturnir undir fólki í risavöxnum
biðröðum þar sem hver og einn ók
handvagni með stórum kúf upp af,
svo þetta leit út eins og hersing
flóttamanna við landamærastöð
sem bíður í ofvæni eftir að komast
undan óvígum ofsóknarher. Skosk-
ar húsmæður sem farið höfðu út að
versla svo sem nokkrar pylsur til
heimilisins biðu stúrnar á svipinn
innan um þetta kraðak og sáu fram
á að þær mundu ekki verða búnar
að elda fyrr en um miðnæturbil. Því
hrutu af og til ýmis beiskjuyrði á
skosku í biðröðinni í garð vor
landa. Þetta fólk hefur víst ekki
skilið hver efnahagsávinningur
þjóð Burns og Walters Scott var af
þessum kauphéðnum ofan af ís-
landi. En svona er hugsunarháttur
almúgans alltaf smár í sniðunum
og líklega hefur þeim þótt verðlag-
ið í „Macro" alveg nógu hátt fyrir
sitt leyti. Einhvern veginn fór um
mig sú tilfinning að Skotarnir hafi
horft á okkur þarna og hugsað svip-
að og ísfirðingar og Akureyringar
um rússneska togarakarla sem
hlaða dekkið á skipunum hjá sér af-
lóga bílum sem þeir kaupa á slikk.
Að ári liðnu
Að ári liðnu geng ég enn í skosk-
um skóm og þeir duga mér sjálfsagt
eitthvað enn þótt teknir séu þeir að
lýjast. Ég geng líka í skoskum
skyrtum, þótt brátt fari kraginn að
gulna og rönd að setjast í hálsmálið
sem ekki þvæst úr. Én ég tek undir
með öðrum sem hólpnir urðu fýrir
pílagrímsför sína til „Macro.“ Mér
og mínum hefur búnast betur fyrir
vikið. Ég er sjálfsagt haldinn sama
almúgalega hugsunarhættinum og
húsmæðurnar sem fyrr er að vikið
og geri mér ekki rellu af þótt inn-
lent viðskiptalíf hafi orðið af nokkr-
um viðskiptum fyrir þetta uppátæki
mitt. íslenskir kaupmenn kváðu
vera þungir á brún og segjast geta
sýnt fram á að þeir selji síst of dýrt
þegar allar þeirra margvíslegu
kostnaðatölur liggi fyrir og að
umbun þeirra fyrir amstur og and-
vökur sé síst of mikil. Þeir hrópa í
reiði og angist á tollverðina og
heimta að þeir snúi öllu við í flug-
höfninni og skatti í topp hvert pút
og plagg, sem keypt var á skoskan
slikk.
En almúginn hlær og aftur eru
flugvélar teknar að fyllast hersing-
um með Texashatta og húfúr með
blístrum á, sem kljúfa loftin suður
til „Macro." í Múrmansk og Len-
ingrad er brúnin sjálfsagt líka þung
á þeim sem auðgast ætla á notuð-
um Lödum, þegar togararnir koma
frá íslandi, færandi varninginn
heim. En þetta eru nú einu sinni
tímar hinna frjálsu og óheftu við-
skipta, sem oss er tjáð að blessun
muni stafa af fyrir heim allan langt
fram á ókomna daga.