Tíminn - 30.12.1992, Síða 4

4 Tíminn
Miðvikudagur 30. desember 1992
Tíminn
MÁLSVARI FRJÁLSLYNPIS, SAMVINNU OG FÉLAGSHYGGJU
Útgefandi: Tíminn hf.
Framkvæmdastjóri: Hrólfur Ölvisson
Ritstjóri: Jón Kristjánsson ábm.
Aðstoðarritstjóri: Oddur Ólafsson
Fréttastjórar: Birgir Guðmundsson
Stefán Ásgrímsson
Auglýsingastjóri: Steingrímur Gíslason
Skrifstofur: Lynghálsi 9, 110 Reykjavík Sími: 686300.
Auglýsingasími: 680001. Kvöldsímar: Áskrift og dreifing 686300,
ritstjóm, fréttastjórar 686306, íþróttir 686332, tæknideild 686387.
Setning og umbrot: Tæknideild Tímans. Prentun: Oddi hf.
Mánaöaráskrift kr. 1200,-, verö I lausasölu kr. 110,-
Grunnverö auglýsinga kr. 725,- pr. dálksentimetri
Póstfax: 68-76-91
Eitt rekur sig á
annars horn
Fjárlög fyrir árið 1993 voru afgreidd á Alþingi síð-
ustu dagana fyrir jólin. Yfirlýst markmið stjórn-
valda með gerð fjárlaga var að varðveita stöðug-
leika og auka atvinnu. Þegar fjárlög liggja nú fyrir í
endanlegri gerð er eðlilegt að enn sé reynt að meta
þau áhrif sem þau hafa á efnahagsástandið í land-
inu og atvinnustigið. Við gerð fjárlaganna komu
vel í ljós þverbrestir í stjórnarliðinu og ennfremur
að forusta ríkisstjórnarinnar er ekki sterk, og á
greinilega á brattann að sækja innan stjórnarflokk-
anna.
Þetta kom greinilega fram í því að ýmis áform um
efnahagsaðgerðir voru kynnt í ríkisstjórninni, en
komu aldrei til framkvæmda vegna innbyrðis and-
stöðu í flokkunum eða á milli stjórnarflokkanna.
Þetta spáir ekki vel um framhaldið því þrátt fyrir
staðhæfingar þar um, er alveg ljóst að fjárlögin ein
nægja ekki til að snúa efnahags- og atvinnuþróun-
inni við. Ljóst er að þörf er styrkrar forustu en ekki
verður séð að hún sé fyrir hendi í stjórnarflokkun-
um. Fjárlagagerðin einkenndist af ruglingslegum
aðgerðum. Eitt rekur sig á annars horn. Þegar upp
er staðið er ljóst að miklar álögur hafa verið settar
á allan almenning í landinu. Nýjar skattaálögur
umfram kerfisbreytinguna sem fylgir niðurfellingu
aðstöðugjalds, eru 1815 milljónir króna. Þar vega
þyngst breytingar á tekju- og eignaskatti m.a. með
lækkun skattleysismarka upp á 3800 milljónir
króna. Virðisaukaskattur á að skila 1300 milljón-
um, sérstakt bensíngjald 780 milljónum og trygg-
ingagjald 50 milljónum. Á móti koma greiðslur til
sveitarfélaga til að bæta upp aðstöðugjaldið upp á
4000 milljónir og lækkun gjaldeyrisskatts upp á
115 milljónir. Auk skattanna eru svo miklar álögur
á þá sem njóta sjúkratrygginga og almannatrygg-
inga.
Það versta við þessar skattaálögur er að sumar
þeirra vinna gegn því markmiði að auka atvinnu í
þjóðfélaginu. Ljóst er að virðisaukaskattur á bæk-
ur, tímarit og aðra fjölmiðla, stefnir útgáfu þeirra í
stórhættu og eykur líkur á því að prentverk færist
úr landi í auknum mæli. Ef þessi mál fara á versta
veg styrkist ennþá sá vítahringur sem ríkisfjármál-
in eru í, en hann er sá að minni atvinna þýðir
minni veltu og minni tekjur í ríkissjóð.
Sama er að segja um þá aðgerð að leggja virðis-
aukaskatt á ferðaþjónustu, þá ungu og viðkvæmu
atvinnugrein. Ljóst er að ferðaþjónustumenn hafa
gengið mjög langt í verðlagningu og hætta er á því
að ferðaþjónustan verði verðlögð út af markaðin-
um. Það er alvarlegt mál fyrir ríkissjóð og dregur
úr þeim tekjum sem hann fær. Alvarlegast er það
þó fýrir atvinnulífið og það fólk sem vinnur við
þessar nýskattlögðu atvinnugreinar. Þau fjárlög
sem knúin voru fram í lokaafgreiðslu á Alþingi fyr-
ir jól, eru því hættulegur gerningur og í rauninni
er það eina jákvæða sem stendur eftir; niðurfell-
ingin á aðstöðugjaldi fyrirtækja.
Okfcur er sagt að faér á Jandi rífci
fcreppuástand og fjökti manns cigi
hvoriá til hnífs né skeiöar. Því miður
munu sHfcar fuDyrðingar vcra sann-
ar, þó sem betur fer séu þeir fleiri
sem efcki líða skort og
mefaa að segja hafi mikiu meira
faanda á milli en þeir hafa þörf fyrir
Þessar andstæður í íslensfcu samfé-
lagi koma sjaldnast eins skýrt fram
og yfir hátíðamar, þegar neyslualdan
rís hvað hæst
Garri varð því nokkuð snortinn,
þegar faann ias um það faér í blaðinu
að um 700 fiolsMdur hafi orðið að
leita fajálpar fajá Mæðrastyrksnefnd,
sem var veruieg aufcníng frá því í
Jyrra, og sama er að segja um þá
staðreynd að þær hjá Sókn faafa aidr-
ei í sögu féíagsins orðið varar við
eins mikda þörf á aðstoð eins og nú
fyrir jólin. Þetta spiUtí þó ekfci veru-
Iega fyrir veisluhöldum Garra, sem
tókst að belgja sig út af mat og drykfc
in þess að finna tíl mikfls samvisku-
bits, Og þó var jóJahald Garra með fá-
breyttara sniði en oft áður, rétt eins
og hjá þorra felenskra Jaunamanna,
sem hafa úr síMt minna ráðstíifun-
arfé að spila. En ef mið er tefcið af
minni kaupmætti Jaunamanna og
mikluni fjölda ahinnuleysingja ann-
ars vegar og svo því að kaupmenn
segjast ekfci hafa orðið varir við mjög
mikinn samdrátt í verslun hins veg-
ar, er Jjóst að einhvetjir hópar hafa
verslað meira en nokkru sfami fyrr.
Auk þess er eldd ótrúlegt að margir
hafi eytt mefau um jólin en sfcynsam-
legt geturtalist, miðaóvið þærtekjur
sem fyrir Jtendi eru.
200 m.kr. flugelda-
sýning
Hvað sem því fa'öur, þá er Jjóst að
skápting hefur verið að aufcast ár frá
ári —þeir rífcu hafe oröið ríkari og
erum Jfaent á þessa þtóun og varað við
henni, en efcfcert hefurþó gerst raun-
Jiæft til að snúa henni við. Það er
stundum taiað um að fólk sé í
neysfu, þegar það er undir áhrifum
vímueftú og t annariegu ástandl.
Þegar Garri heyrði hversu háar upp-
hæðirnar eru, sem eytt verður í fiug-
elda yfir áramótin, sannfærðist hann
um að einhvers konar víma væri í
gangi. 200 milljónir telja menn að
muni verða sprengdar um áramót,
en fyrir slika upphæð hefði mátt
fajarga möigu velferðarmálinu, svo
eldd sé talað um ef þessari upphæð
hefði veriö veitt til atvinnuuppbygg-
ingar eða aitnars í þeim dúr.
Um íslensku þjóðina má e.tv. segja
að hún $é í buUandi neysiu og þvt í
efats Jconar vímu, enda hefur Seðla-
banldnn upplýst að neysla tífsgæða
hér á landi er í sögulegu Iiámarid um
þessar mundin þrátt fyrir alla krepp-
una. Vímuástandið, sem Jún gegnd-
ariausa neysla viröist hafe komið
þjóðinni í, er síðan ein helsta skýr-
íngin á sinna- og afsldpkleysi þjóð-
arinnar gagnvart vaxandi misstópt-
ingu gæðanna og sífellt augijósara
ranglætí f þjóófélaginu.
Engin leið að hætta?
legt ástandið á þjóð, sem kynnst hef-
ur gildi satnfajáfyar í gegnum alda-
langa baráttu f hatðbýlu landi, þegar
þegnamir horfe upp á náungann
betjast um í fáiæktarnetinu og vttð-
ast telja það snta hektu siðferðis-
skyldu að aufca nú heldur við neyslu
sína. Sannlcifcurinnerauðvitað sáað
allir vita að neyskrn hefur á fiölmörg-
um sviðutn gengið út í öfgar. Hins
vegar hætta menn ekki í neysfu einn
góðan veðurdag, slífc neysiuafvötnun
tekur eflaust langan tíma og þarf að
feraframíþrepum. Garrier ektó iík-
legur meðferðarfulltrúi í þessum
efnum, enda svipar honum til hinna
neyslufíkianna með það að vera fjót-
ur að fiima bxýnar ástæður fyrir sí-
aukinni neysiu. Þessa dagana hefur
Garriþað td. sér helst tð málsbófe f
fikn sinni að hann ástundar fyrst og
fremst „atvinnubótaneyslu“ og
kaupir eins ntildð af íslenskum vör-
um og fjárhagurhm frekast Jeyfir.
Það sfcapar jú störf að velja tslensfct
og hver veit nema einmitt slífc „at-
vinnubótaneysla“ getí orðið til þess
að bæta hér ögn atvinnuástandið
þegar fram Uða stundir. Batínnverð-
ur e.tv. etód 200 milljón fcróna vfaði
á einni kviikLstund, en þó einhver.
Garri
Björt tíð og fögur íyrirheit
Um áramót gera landsfeður og
sumir aðrir upp við liðið ár og
horfa fram á veginn, og vonglaðir
tíunda þeir þær lífsins lystisemdir
og uppfyllingu óskanna sem nýja
árið mun færa. Eitthvað mun tæpt
á erfiðu árferði til sjávarins og að
ástand markaða sé ekki eins og best
veröur á kosið. Áhugi á stóriðju-
framkvæmdum er í lág-
marki og vamarliðið er ekki
lengur sú auðsuppspretta,
sem ganga hefur mátt að
sem vísri og ekki hefur
klikkað í hálfa öld.
Samt er engin þörf að kvarta, því
íslendingar eru rík þjóð (sjáið bara
Sómalíu) og mun fara létt með að
krafla sig fram úr vandræðunum,
sem eru svosem varla þess verð að
minnast á þau. Svo er fólkið svo
duglegt, vel menntað, ungt og trú-
ir á sjálft sig, framtíðina, hreina
loftið og tækniframfarimar. Á þess-
um nótum er tilvalið að vitna í
þjóðskáldin.
Barlómur og vesældarvæl er víðs
fjarri öllum áramótaávörpum,
enda gerir hann ekki annað en
draga kjarkinn úr mannskapnum
og skemmir fallegu framtíðar-
draumana.
Súpugerðin mikla
Fjármálaráðherra er eini maður-
inn í landinu sem ekki veit að fjár-
lagahallinn verður miklu, jafnvel
margfalt meiri en nýbúið er að
samþykkja. Efnahagsspámar em
með enn hærri verðbólgustig en
lagasetningin gerir ráð fyrir og at-
vinnuleysisstigið fer í áður óþekkt-
ar hæðir. Tekjur ríkis og sveitarfé-
laga minnka hins vegar vemlega.
Tölurnar, sem standa að baki
skuldasúpunum, eiga heist hlið-
stæður í bókum um stjömufræði
fyrir byrjendur. Ný grein aivöru-
skuldasöfnunar er komin í súpu-
safnið til að vera. Það eru skuldir
heimilanna, sem hækka svo óð-
fluga að farið er að skyggja jafnvel á
skuldir útgerðarinnar, sem þó eru
ekkert til að skammast sín fyrir.
Svo em skuldir Landsvirkjunar og
aðskiljaniegra atvinnuvega, borgar
og sveitarfélaga sem best er að
minnast ekkert á.
Niðurgreiðslur vaxta og aðrar fjár-
skuldbindingar ríkissjóðs em
smotterí sem ekki er vert að leggja
saman. Skuldbindingar vegna líf-
eyrissjóða ráðherra, þingmanna og
annarra opinberra starfsmanna eru
vala neitt meiri er útgerðarskuld-
irnar. Almennir lífeyrissjóðir segja
þurrlega að þeir eigi einfaldlega
ekki fyrir skuldbindingum þeim, er
þeir hafa tekið á sig. Vaxtagreiðslur
fyrir félagslega byggingabáknið og
lánasjóð námsmanna em heldur
%
ekki til að hafa neinar áhyggjur af.
Það væri ekki fyrr en einhverjum
asnanum dytti í hug að fara að
leggja saman upphæðirnar í
skuldasúpunum og þær ótæpilegu
skuidbindingar sem það opinbera
tekur á sig með glöðu geði, að
hroll setti að þeim sem skilja háar
tölur. En sem betur fer dettur
engum heilvita manni í hug að
auka þjóðinni bölsýni með því að
fara að draga saman staðreyndir
og reka þær upp í nefið á manni.
Löstur lasta
Af því að þjóðinni er bjartsýni í
blóð borin veit hún að bölsýni er
löstur, sem getur af sér enn aðra
lesti, jafnvel sparsemi og hófsemd
sem er hagvextinum hættu-
legri en nokkurt annað
hugarástand og þar með
andstætt heilbrigðri efna-
hagsþróun. Margt fáum við
að heyra fallegt um áramót-
in og ljúfast lætur hólið í eyrum,
þegar vitnað er í feðranna frægð
og að fólkið sé fagurt og frítt, eða
er það landið með laxveiðiperlum
sínum sem farnar eru að verðfalia
heldur ískyggilega. En það hlýtur
að vera stundarfyrirbrigði, því
bráðum fer aftur að vaxa hár í lóf-
unum og náttúra íslands að gefa af
sér beinharða peninga. En nú sem
fyrr er hún fögur þegar vel veiðist,
að minnsta kosti í augum þeirra
sem aðstöðu hafa til að græða á
henni.
íslensk menning er rík jafnt að
andlegum sem veraldlegum auði.
Rödd íslands giymur á frægustu
óperusviðum og frægð Akureyrar
flýgur um allan heim. Hraustir
menn hljóma í bíóum Svíþjóðar
og Þýskalands og miklar fréttir
eru í Foldinni aö íslensk bók-
menning hafi lagt Lundúnaborg
að fótum sér með upplestrum og
leikspili á gormánuði.
Vígsla nýrra íþróttahúsa og fagn-
aðarríkar móttökur nýsmíðaðra
frystitogara á stærð við Gullfoss
heitinn eru tíðir viðburðir og gefa
fyrirheit um bjarta og gæfuríka
framtíð.
Um það fáum við að frétta nánar
þegar yfirvöldin ávarpa glaðsinna
þegna sína í kringum áraskiptin.
OÓ
VÍTT OG BREITT
V_______________J