Tíminn - 30.12.1992, Qupperneq 5

Miðvikudagur 30. desember 1992
Tíminn 5
HAGNÝT UPPELDISFRÆÐI
Guðrún Helga Bjarnadóttir:
Hagnýt uppeldlsfræöi
Kennslubréf 2.
Umönnun
1. Umönnun er hverju barni
mikilvæg og nauðsynleg fyrir alla
framtíð. Andleg umönnun er
hluti af umönnuninni og alls
ekki minna mikilvæg. Hún örvar
tilfinninga-tengsl milli barns og
fóstru. Hér á ég við ástúð,
umhyggju og hlýju í garð
barnsins. Nauðsynlegt er að
hlusta á börn. Heyra hvað þau
hafa að segja og hvernig þeim
líður, bæði í sorg og gleði.
Börnin eru svo einlæg upp til
hópa að þau treysta manni fljótt
fyrir öllum sínum
leyndarmálum, ef við gefum færi
á okkur. Þau eru fljót að skynja
hver vill skipta sér af þeim og
hver ekki. Börn svara yfirleitt á
sama hátt og þeim er sýnt, þ.e.
þau „kópíera" það sem þau finna
hjá öðrum.
Líkamleg umönnun skiptir
miklu máli hvað varðar umhirðu
og ýmsar frumþarfir barnsins.
Svo sem að klæða sig í og úr,
fæða/mata þau, þrífa, svæfa/vekja
o.s.frv. Með tímanum læra þau
þessi handtök og geta gert þau
sjálf við sig og jafnvel aðstoðað
við önnur börn þegar frá líður.
Umönnun fyrir einu barni í senn
breiðir þannig úr sér að allur
hópurinn fær umönnun. Þetta er
mikilvægt atriði hvað varðar
síðan samskipti barnanna. Ef
börnum líður illa, þurfa þau að fá
tækifæri til þess að koma því á
framfæri. Ef ekki er neinn til að
taka þátt í því, getur það bitnað á
hinum börnunum á
leikskólanum. Gagnkvæm tillits-
semi er eitthvað sem börnin
þurfa að læra og er leikskólinn
einn besti staðurinn til þess að fá
börn til þess að bera virðingu
hvort fyrir öðru og taka tillit til
hvors annars. Hér er það fóstran
sem gegnir því mikilvæga
hlutverki að koma þessu til skila.
2. Það sem mér finnst hafa mest
áhrif á samskipti barns og
fullorðins inni á leikskólanum
eru öll dagleg samskipti.
Fullorðnir eru fyrirmynd barna
og ber fóstrum því að vanda sig í
samskiptum, en ekki bara við
börnin heldur líka við annað
starfsfólk og aðra fullorðna, því
börnin taka eftir flestu sem
verður á vegi þeirra. Dagleg
samskipti hefjast strax og börnin
koma. Það er gífurlega
þýðingarmikið að vel sé tekið á
móti börnunum þegar þau mæta
á leikskólann sinn. Þegar ég
nefni „vel” á ég við að einhver
komi til móts við barnið, heilsi
því og bjóði það velkomið. Hið
sama á við brottför þegar
dagurinn er liðinn. Þá ber að
kveðja og vekja með barni þær
tilfinningar að það sé ætíð
velkomið og hlakki þar af
leiðandi til þess að koma aftur á
morgun. Öll jákvæð framkoma
við barn veitir því sjálfstraust og
ég trúi því að barn sem treystir á
sjálft sig er mun
hamingjusamara en önnur börn.
Fullorðnir eiga að ná að laða
fram það besta sem börnin geta
og kunna og þau leggja sig þá
mun betur fram en ella. Annað
atriði sem mér finnst vert að taka
fram er það, að það skiptir ekki
bara máli hvað er sagt við börn,
heldur hvernig það er sagt. Hér á
ég við tóninn í röddinni,
svipbrigði og jafnvel
aukasetningar sem bera með sér
vantraust. T.d. í föndri, er hægt
að láta börnin klippa sjálf út, en
sleppa þá þessu „En passið að
klippa ekki í fötin ykkar eða
fingur".
3. Táka verður tillit til þess hvað
hæfir hvaða barni með tilliti til
þroska þess og aldurs. Barnið
verður að upplifa sjálft sig
jákvætt - upplifa sig þannig að
það er viðurkennt af fullorðnum
og öðrum börnum í kringum sig
í leikskólanum. Þetta atriði er
talið eitt af mikilvægustu
þáttunum í leikskólanum.
Daglegar venjur
1. Skipulag í leikskólum veitir
bæði starfsfólki og börnum visst
öryggi. Hér á ég við að með því að
vita yfirleitt alltaf hvað gerist í
framhaldi af öðru er hægt að
ganga beint í verkin. Við vitum
jú, að fólk er misjafnt, hvað
varðar skipulag og frumkvæði,
þess vegna tel ég þetta mjög
mikilvægt. Hinar svokölluðu
daglegu venjur á leikskólum eru
meðal frumþarfa barnsins, þ.e.
að matast, klæðast í/úr, hvíla sig
og þrífa sig. Séu þessi atriði höfð
í föstum skorðum, eykur það t.d.
tímaskyn barnanna, þau verða
öruggari og öll samvinna ætti að
vera betri. Því eldri sem þau eru,
lærist þeim t.d. að fara sjálf á
klósettið þegar þeim er „mál“,
þvo sér fyrir/eftir matinn og
jafnvel aðstoða við að klæða sig
og aðra í/úr. Daglegar venjur er
eitthvað sem verður að gera
hvort sem barnið er heima hjá
sér eða í leikskólanum. Þetta er
stórt atriði á hverjum degi sem
alltaf verður að taka tillit til.
Þegar þetta er í föstum skorðum
er hægt að koma því þannig fyrir
að „biðtími" verði eitthvað sem
börnin þurfa ekki að kynnast.
Kristján Björnsson.
Undarleg draugasaga
Kristin Stelnsdóttir:
Draugar vilja ekkl dósagos.
Vaka-Helgafeli 1992.
Þetta er undarleg draugasaga.
Unglingspiltur, sem ekki hlaut leg
í vígðri mold, er bundinn við sitt
gamla umhverfi og er meinað að
halda áfram eftir þeirri þroska-
braut sem honum átti að standa
opin. En þegar nýtt fólk kaupir
húsið og flytur í það, kemst hann í
kunningsskap við telpu og úr því
verður vinfengi og er falleg saga af
því.
Þessi saga fellur ekki að neinum
kunnum hugmyndum um fram-
haldslíf, en hún segir frá persón-
um sem þægilegt er að kynnast.
Þannig mun hennar verða notið án
þess að játast nokkru sérstöku
kenningakerfi um framhaldslíf eða
eilífðarmál umfram það að góðvild
og drengskapur er eilífðarmál sem
varðar okkur öll. H.Kr.
Sýningarstimplar og kort
Það hefir ekki borið mikið á þeirri
þjónustu sem Póstmálastofnun
veitir, að hún hefir að undanfómu
verið að selja kort, sem tengjast
ýmsum alþjóðlegum sýningum
frímerkjasafnara. Ennfremur hafa
verið sérstakir stimplar á þessum
frímerkjasýningum og jafnvel frí-
merki sem tengjast tilefninu.
Til að útskýra þetta nánar skal ég
taka dæmið um fund Ameríku. Af
því tilefni eru gefin út frímerki
þann 6. apríl. Þama er um tvöfalda
útgáfu að ræða, það er að segja tvö
55,00 króna frímerki, sem annars-
vegar eru í venjulegum 50 stykkja
örkum, en hinsvegar í smáörkum
þar sem bæði merkin eru í einu
eintaki hvort í örkinni og mynd-
efnið fært út fyrir frímerkin. Þessi
frímerki gátu svo safnarar náttúr-
lega eignast sem: ónotuð, notuð, á
fyrsta dags bréfi, í heilörkum og
smáörkum. Svo var líka hægt að
leita að afbrigðum og þau em til.
Þar er neðsta takkaröðin í stóru
örkunum 1,5 mm ofar en hún á að
vera í merki Leifs Eiríkssonar.
Verður merkið því mjórra sem því
nemur.
Nú skulum við snúa okkur að
stimplunum. Það er þá fyrst fyrsta
dags stimplunin, þar næst eru svo
sérstimplar af tilefninu. Þá er fyrst
að nefna stimpil á frímerkjasýn-
ingu sem haldin var í Chicago,
„World Columbian Stamp Expo-
’92“. Þar var fyrirtæki Póstmála-
stofhunar sem við köllum Frí-
merkjasöluna, en heitir á alþjóð-
legu máli POSTPHIL, með sölubás
og stimpil. Þama var auk þess til
sölu sérstakt kort, póstkort eða
maximkort hvort sem við kjósum
að nefna það, og var hægt að fá frí-
merkin stimpluð á framhlið eða
bakhlið kortsins með sérstimplin-
um þama á sýningunni í Chicago.
Sýning þessi stóð frá 22. maí til 31.
sama mánaðar, í ár.
Síðar á árinu var svo haldin al-
þjóðleg sýning í Genúa á Ítalíu og
fyrir þá sýningu gaf Póstmála-
stofnun enn út sérstakt kort, með
mynd af smáörkinni og setning-
unni „Fundur Ameríku“ á sex
tungumálum undir myndinni, auk
þess sem hægt var að líma frímerki
hægra megin við myndina og fá
(KUnti
.55"?, 1 fsiS '
> CA-V
» t <?
FUNDUR
AMERÍKU
Dmcmxry y/
Ameríái
Kort meö mynd Leifs Eiríkssonar, stimplaö í Ameríku á alþjóölegu
frímerkjasýningunni. Það er einnig meö frímerkinu sem ber mynd af
leiö hans og skipi því er hann sigldi á.
* LfclFUK £IRÍR$$0N UM 1000 EUKOPA
f'-T ’ViISIH......
KHISTÓFtH Ki'lLUMlSUS- II92 KtlBÖPA 1
FUNJDUR AMERÍKU
AMERIKAS OPDAGELSE * DISCOVERY OF AMERICA
ENTDECKUNG AMERIKAS • DÉCOUVERTE DE I'AMÉRIQUI
SCOPERTA DELL'AMERICA
Kortiö meö mynd frlmerkjanna, sem gefiö var út til nota á frlmerkja-
sýningunni I Genúa á Ítalíu. Mynd smáarkarinnar og áletrunin um
„Fund Ameríku“.
það stimplað með sérstimplinum á
sýningunni. Þá skal það tekið
fram, að þessar stimplanir er einn-
ig hægt að fá á venjulegum um-
slögum, sem póstlögð eru á við-
komandi sýningum og send áfram,
alveg eins og hægt er að senda póst
frá Pósthúsinu í Reykjavík, þegar
sérstimplar eru notaðir þar, dag og
dag.
Þarna er í raun komin ansi mynd-
arleg flóra af möguleikum á því að
safna aðeins frímerkjunum með
myndum af siglingum Leifs Eiríks-
sonar og Kristófers Kólumbusar til
hennar Ameríku fyrir 1000 og 500
árum síðan.
Gerum okkur smá yfirlit yfir
þessa söfnunarmöguleika:
1) Frímerkin ónotuð eða notuð úr
stórum örkum. 4 möguleikar.
2) Frímerkin úr smáörkunum,
notuð eða ónotuð. 4 möguleikar.
3) Heilar arkir frímerkjanna
stimplaðar eða óstimplaðar. 6
möguleikar.
4) Frímerkin á venjulegum bréf-
um, þá aðeins reiknað með einu
merki á hverju bréfi. 4 möguleikar.
(Með öðrum merkjum, fjöldi
möguleika).
5) Fyrsta dags bréf með báðum
gerðum. 2 möguleikar.
6) Kortið með Leifi Eiríkssyni, án
merkja og með. 5 möguleikar.
7) Kortið með mynd smáarkarinn-
ar, án merkja og með. 5 möguleik-
ar.
8) Merkin öll á venjulegum um-
slögum, með sérstimplum sýning-
anna tveggja í Ameríku og á Ítalíu.
10 möguleikar.
Þarna erum við komin með 40
mismunandi gerðir af frímerkjun-
um og notkun þeirra, sem setja
mætti í tegundasafn um:
1) Fund Ameríku.
2) Landafundi íslendinga.
3) Leif Eiríksson....
Eigum við nokkuð að vera að telja
upp fleiri möguleika? Þeir hljóta
að vera nær ótæmandi. Það eina,
sem hindrar fjölbreytni þess
hvernig við söfnum frímerkjum,
eru takmörk hugmyndaflugs okk-
ar sjálfra.
Sigurður H. Þorsteinsson
Fjárhverfiir sækja í sig veðrið
Eftirlitsaðilar með bönkum og
öðrum peningastofnunum hafa
áhyggjur af örum vexti viðskipta
með fjárhverfur (money derivati-
ves), sem er safnheiti gjaldeyris-
býtta (swaps), valkosta (options)
og forkaupa (við tilgreint gengi og
tilgreinda vexti). Þannig hvatti að-
albankastjóri Deutsche Bank,
Hilmar Kopper, þá í sumar „til að
hvessa sjónir" á þau, að sögn Inter-
national Herald Tribune 2. júní
1992. Tilefni orða hans mun hafa
verið birting síðustu skýrslu Bank
for International Settlements um
vöxt viðskipta með fjárhverfur, en í
henni er upphæð útstandandi fjár-
hverfna sögð hafa numið 7,5 billj-
ónum $ (enskum trilljónum) í árs-
lok 1991, en hún nam 1 billjón $
fimm árum áður. Ofangreind orð
lét aðalbankastjóri Deutsche Bank
Viðskiptalifið
falla í viðtali í Toronto á ársþingi
107 stærstu viðskiptabanka heims.
Aðspurður, hvort hann óttaðist, að
viðskipti með fjárhverfur gætu
skapað álíka mikinn vanda sem
Iánveitingarnar til þróunarlanda á
níunda áratugnum og lánveitingar
til húsbygginga á upphafi hins tí-
unda, svaraði hann: „Svo langt
geng ég ekki.“
Dunhill kaupir tískuhönnun
Lagerfelds
Eitt dótturfélaga breska tóbaks-
hringsins Rothmans Intemational
PCL, Dunhill, keypti í sumar tísku-
hönnun Karls Lagerfeld, sem
áfram verður við hann kennd og
hann mun veita forstöðu, að til-
kynnt var í París 1. júní 1992.
Kaupverðið var 28,9 milljónir $, en
umsetning tískuhönnunar Lager-
felds 1991 mun í smásölu hafa
numið um 133 milljónum $. Er þá
slitið fyrra samstarfi og sameign-
artilhögun Lagerfelds við Revillon
Luxe S.a. — Dunhill keypti 1985
fatahönnunina Chloe, og mun
Karl Lagerfeld nú hafa umsjón
með henni.