Tíminn - 13.01.1993, Blaðsíða 2

2 Tíminn
Miövikudagur 13. janúar 1993
Heilbrigðisráðherra um yfirvofandi stöðvun á starfssemi Landspítalans:
Einhver verður
að gera eitthvað
„Við munum reyna að ræða þessi mál því það er nauðsynlegt að leysa þetta.
Kjaradeilur eru ekki okkar viðfangsefni og við getum ekki gert neina samn-
inga,“ segir Sighvatur Björgvinsson heilbrigðisráðherra. Eins og kunnugt
er, ætla hjúkrunarfræðingar og ljósmæður á Landspítalanum ekki að sæta
framlengingu á uppsagnafresti frá og með næstu mánaðamótum.
Sighvatur segir að það sé brýnt að
koma í veg fyrir að starfsemi sjúkra-
hússins lamist og einhver verði því
að gera eitthvað.
Hjúkrunarfræðingar hafa borið það
fyrir sig að þar sem þeir séu ekki
skipaðir heldur ráðnir með gagn-
kvæmum þriggja mánaða uppsagn-
arfresti, eigi ákvæði um framleng-
ingu ekki við um þá. Sighvatur seg-
ir að það skipti engu máli. „Þetta eru
landslög sem ná til heilbrigðisstétt-
anna þannig að hægt sé að seinka
því að neyðarástand skapist," segir
hann. Hann bendir á að þessu
ákvæði hafi áður verið beitt og því
hafi verið fylgt. „Ég trúi því ekki að
hjúkrunarfræðingar muni ekki
virða landslög," bætir hann við.
Um það lögfræðilega álit sem
starfsstéttirnar bera fyrir sig um hið
gagnstæða segir Sighvatur: „Við
höfum beðið um að slíkt álit yrði
lagt fram þannig að hægt yrði að
ganga úr skugga um á hverju það
byggðist. Menn hafa ekki fengið
það."
Hann bendir á að lög hafi verið sett
sérstaklega til að ná yfir svona tilvik
og segir það alveg útilokað að lögin
standist ekki.
Hjúkrunarfræðingar hafa bent á að
engin viðbrögð hafi komið frá við-
semjendum þeirra þrátt fyrir að
stutt sé eftir af uppsagnarfrestinum.
„Gallinn er sá að þetta er kjaradeila
sem er meira en lítið snúin vegna
þess að þeim er greitt samkvæmt
kjarasamningi. Nýr kjarasamningur
er að sjálfsögðu gerður við stéttarfé-
lögin. Þarna er um það að ræða að
hjúkrunarfræðingar á Landsspítal-
anum, sem ekki hafa með sér sér-
stakt stéttarfélag, eru að segja upp
vegna óánægju með launakjör. Það
er ekki stéttardeila og því ekki við
stéttarfélagið að semja heldur við
hvern og einn. Slíkir samningar eru
nánast óleysanlegir."
Um kröfii hjúkrunarfræðinga um
samræmd launakjör, álítur Sighvat-
ur að kjör þeirra hafi verið sam-
ræmd. „Það eru svolítið mismun-
andi starfshættir á sjúkrastofnunum
sem gerir það að verkum að það
verða svolítið mismunandi launa-
kjör einstakra starfsmanna sem þar
starfa,“ bætir hann við.
Um það álit hjúkrunarfræðinga að
um verulegan launamun sé að ræða
segir Sighvatur: „Það er nú bæði og,
því að ég hef verið að láta athuga það
sérstaklega, t.d. með afleiðingar af
þeim aðgerðum sem gripið var til á
Borgarspítalanum. Niðurstaðan af
þeim athugunum er sú að þetta sé
nú ekki eins mikill munur og látið
er í veðri vaka. Svo skilst mér að
hjúkrunarfræðingar séu einnig að
bera sig saman við aðrar háskóla-
stéttir og segi að þeir séu lágt laun-
aðir miðað við þær. Það er sjálfsagt
alveg rétt,“ segir Sighvatur.
Um það hvort ekki sé rétt að færa
hjúkrunarfæðinga upp í starfsheit-
um, svipað og aðrar heilbrigðisstétt-
ir, segir Sighvatur: „Okkar vandi er
sá að við höfum ekki leyfi til að gera
kjarasamninga. Heilbrigðisráðu-
neytið getur ekki gert kjarasamn-
inga því það er hlutverk fjármála-
ráðuneytisins að gera þá. Þess vegna
eigum við mjög erfitt með að eiga
viðræður við okkar starfsfólk um
launamál."
Aðspurður er Sighvatur ekki viss
um hvort stjórn ríkisspítala sé
heimilt að færa hjúkrunarstéttir á
Landspítala upp um starfsheiti.
Sighvatur segist hafa sent samn-
inganefnd ríkisins bréf um leið og
uppsagnir hjúkrunarfræðinga á
Landspítalanum láu fyrir. „Samn-
inganeínd ríkisins lítur ekki á þetta
sem kjaradeilu," segir Sighvatur.
-HÞ
Tfmamynd Áml Bjama
Féll á hálu gólfi
í Stjórnarráðinu
Það óhapp vildi til í gær að Sighvat-
ur Björgvinsson, heilbrigðis- og
tryggingaráðherra, hrasaði á hálu
gólfi Stjómarráðsins við Lækjar-
götu og handleggsbrotnaði við úln-
lið á hægri hendi.
Bundið var um brotið og var ráð-
herrann með handlegginn í fatla við
afgreiðslu EES samningsins á Al-
þingi í gær en ætlunin var að ráð-
herrann færi í aðgerð í gærkvöldi. Af
þeim sökum er búist við að hann
verði frá störfum í dag. Þetta er í
annað sinn á skömmum tíma sem
Sighvatur handleggsbrotnar, en eins
og kunnugt er brotnaði hann á
vinstri hendi í kosningabaráttunni
vorið 1991.
Mikill hugur í íbúum og sveitarstjórn Hvols-
hrepps sem hafa ýmislegt á prjónunum til að
styrkja atvinnulíf staðarins:
Lakkrísverksmiðja
á Hvolsvelli tekur
brátt til starfa
Von bráðar geta landsmenn átt
von á að sjá í verslunum lakkrís-
borða, reimar og rör frá lakkrís-
verksmiðjunni Tinnu hf. á Hvol-
Skorað á forseta (slands að
staðfesta ekki EES lögin:
500 Borg-
firðingar
vilja ekki
íEES
Forseta íslands hefur verið send
undirskrifuð áskorun um 500
kosningabærra manna og kvenna
úr Borgaríjarðarhéraði, Akranesi
og Borgamesi, um að forseti
staðfesti ekki lögin um Evrópskt
efnahagssvæði og að þjóðarat-
kvæði fari fram um málið.
Það var Þorgrímur Jónsson á
Kúludalsá í Innri-Akraneshreppi
sem stóð fyrir þessari undirskrifta-
söfnun. í samtali við Tímann sagði
Þorgrímur að undirskriftirnar
hefðu safnast á um viku tíma.
Hann hafi upphaflega ætlað að
kanna undirtektir hjá sveitungum
sínum og þar sem þær reyndust
mjög jákvæðar, hefðu undir-
skriftalistamir farið mun víðar um
héraðið.
svelli sem tekur senn til starfa.
Að verksmiðjunni standa Aðal-
bjöm Kjartansson trésmiður og
tveir synir hans og hefur verk-
smiðjan fengið afnot af 200 fer-
metra húsnæði sem áður hýsti
prjónstofuna Sunnu.
Auk þess er að vænta sérstaks at-
vinnuþróunarátaks í atvinnumál-
um kvenna á Hvolsvelli, þar sem
m.a. verður stuðst við nýafstaðna
könnun sem Ólafur Haraldsson
vann íyrir sveitarfélagið. Að sögn
ísólfs Gylfa Pálmasonar sveitar-
stjóra er markmiðið með könnun-
inni að komast m.a. að því hvaða
verkkunnátta og menntun sé til
staðar í þorpinu og á þeim grund-
velli verða síðan frekari ákvarðanir
byggðar til sóknar og uppbygging-
ar atvinnulífsins.
Sveitarstjórinn segir að ætlunin
sé að nota þann öldufald sem skap-
aðist með flutningi Sláturfélags
Suðurlands til Hvolsvallar. Á at-
vinnumálafundi í haust kom m.a.
fram hjá forráðamönnum SS að
þeir væru tilbúnir að aðstoða við
dreifingu á ýmiskonar iðnaðar-
framleiðslu sem sett yrði á fót í
plássinu svo framarlega sem hún
væri ekki í samkeppni við þeirra
eigin framleiðsluvörur.
Aðalbjörn Kjartansson hjá Tinnu
hf. segir að vélar til framleiðslunn-
ar hafi verið keyptar af Lakkrís-
gerð íslands sem er hætt starf-
semi. Hann segir að verksmiðjan
sé sjálfsbjargarviðleitni þeirra til
að geta haldið áfram að búa á
Hvolsvelli, því lítið sé að hafa í tré-
smíðinni. -grh
Um 400 m. kr. skattahækkun af nýjum íbúðum hefur 16-föld
áhrif á við 400 m. kr. hækkun bensínskatta:
perunm
:«
Að hækkun skatta af íbúðabygg-
ingum skull valda um 16 sinnum
mehi hækkun lánskjaravísitöl-
unnar heldur en jafn mitól skatta-
hækkun, td. á neysluvarnlngi,
virðist hafa komlð eins og þruma
úr heiðskýru lofti yfir ráðamenn
þjóðarinnar. Þannig hafði Morg-
unblaðið eftir Davíð Oddssyni,
„að í Ijós hafi komlð að efnahags-
ieg áhrif af þessari breytingu á
endurgreiðslum virðisaukaskatts-
ins séu mun meiri en hann hafi
gert sér grein fyrir samanborið
við tiltölulega talonarkaðan ávinn-
ing ríldssjóðs af henni.“
En þetta „ijós“ kviknaði bara
ekki fyrr enn nærri mánuði eftir
að þessl skattalagabreytlng var
samþykkt á Alþingi og nærri hálf-
um mánuði eftir að hún kom til
framkvæmda — og jafnframt
nærri hálfum mánuði eftir að
bankamir ákváðu töluverðar
vaxtahækkanir vegna þeirra áhrifa
sem minni endurgreiðsla VSK,
hefði til hækkunar á verðbólg-
unni. En þau áhrif hefðu m.a.
leltt til meira en 1,2 milljarða
króna hækkun á greiðslubyrði af
lánum iandsmanna, samkvæmt
útrelkningum hagfræðlnga ASÍ
og VSÍ. Svo virðlst sem stjóm-
völd hafi fyrst áttað sig á þessum
gífurlega mun og áhrifum hans
eftir ábendingar hagdeilda ASf og
VSf. En 400 milljóna króna við-
bótarskattheimta á íbúðir í bygg-
ingu hefur 16-falt meiri afleiðing-
ar á verðbólguna og efnahagskerf-
ið heldur en 400 mflljóna kr.
skattheimtu á Ld. neysluvörur.
Þetta stafar af því hvað grundvöll-
ur byggingavísitölunnar er í raun
þröngur og hvað hún vegur eigi að
sfður mikið við útreikninga láns-
kjaravfsitölunnar.
Grunnur byggingavísltölunnar
miðast einungis við nýbyggingar
íbúðariiúsnæðis, þótt þær séu að-
elns í kringum þriðjungur af
mannvirkjagerð f landinu, eða um
15 mifljarða kr. framkvæmdir á
ári. Breytingar á vfsitölu bygg-
ingakostnaðar reiknist þannig að-
eins út frá þessum 15 mífljarða
króna markaði. Þrátt fyrir það
veldur hvert 1% hækkun bygg-
ingavísitölunnar jafn mikflli
hækkun lánskjaravfsitöiunnar
eins og 1% hækkun framfærslu-
vísitölu, sem reiknast aftur á móti
út frá 240 mifljóna króna markaði
— þ.e. ölium einkaneyslumarkaði
landsmanna. Og 1% hækkun á
ölíum iannun iandsmanna hefur
raunar einnig sÖmu áhrif.
Það er þetta gífuriega vægi sem
skattahækkun á nýbyggingar
íbúðarhúsnæðis getur haft, um-
fram jafn miklar skattahækkanir
teknar með öðrum hætti, sem
stjómvöld virðast ekki hafa áttað
sig 1 Munurinn kemur glöggt í
Ijós f eftirfarandi dæmi.
Eins og komið hefur fram mynd)
það valda 1,07% hækkun á láns-
kjaravísitölunni ef fslenskar Qöl-
skyldur fengju 400 mflflónum kr.
minna endurgreitt af virðisauka-
skattinum sem þeim er gert að
greiða af vinnu iðnaðarmanna á
byggingarstað. Ef rfldð hins vegar
hækkaði útgjöld heimilanna um
sömu upphæð, t.d. með 400
mifljóna kr. hækkun á bensín-
skatti, þá myndi lánskjaravísitalan
aðeins hækka um 0,06% af þeim
sökum.
Afieiðingar þessa 16-falda mun-
ar, yrðu t.d. þær að 400 mflljóna
kr. hækkun á VSK af nýjum íbúð-
um myndi leiða tfl 4.000 milljóna
kr. hækkunar á verðtryggðum
skuldum landsmanna. En 400
milljóna kr. bensfnskattur myndi
aðeins hækka sömu skuldir um
240 milljónir. Áhrifin á ýmsa aðra
þætti efnahagslífsins yrðu ámóta.
Þótt forsætisráðherra hafi lofað
að leiðrétta þessi mistök og bank-
arnir hugsanlega lækld vextina á
ný, virðist Ijóst að ,djósleysi“
stjórnvalda hafi þegar kostað
skuldara ótaldar milljónir króna.
Eins og hagdefldir ASÍ og VSÍ
hafa bent á, þá voru áhrifin af
lækkun endurgrelðslna VSK þeg-
ar komin inn í spár Seðlabanka
um miðjan desember. Bankamir
hafi teldð mið af þeim þegar þeir
hækkuðu vexti óverðbyggðra lána
um 1,5% til 2,75% ftá 1. janúar.
Þá vaxtahækkun sitja skuldarar
uppi með a.m.k. tfl 21. janúar
n.k., þ.e. næri 6% af öllu árinu
1993. - HEI