Tíminn - 13.01.1993, Qupperneq 4

4 Tíminn
Miðvikudagur 13. janúar 1993
Tíminn
MÁLSVARI FRJÁLSLYNDIS, SAMVINNU OG FÉLAGSHYGGJU
Útgefandi: Timinn hf.
Framkvæmdastjóri: Hrólfur Ölvisson
Ritstjóri: Jón Kristjánsson ábm.
Aðstoðarritstjóri: Oddur Ólafsson
Fréttastjórar Birgir Guðmundsson
Stefán Ásgrimsson
Auglýsingastjóri: Steingrímur Gislason
Skrifstofur: Lynghálsi 9, 110 Reykjavik Stmi: 686300.
Auglýsingasíml: 680001. Kvöldsfmar: Áskrift og dreifing 686300,
ritstjóm, fréttastjórar 686306, iþróttir 686332, tæknideild 686387.
Setning og umbrot: Tæknideild Tímans. Prentun: Oddi hf.
Mánaðaráskrift kr. 1200,- , verö í lausasölu kr. 110,-
Grunnverð augiýsinga kr. 725,- pr. dálksentimetri
Póstfaoc: 68-76-91
Þörf á opinberri umræðu
um kostnað við leitarstörf
Einhver dýpsta lægð, sem sögur fara af, er nú nýgeng-
in framhjá landinu. Eins og gefur að skilja olli Íægðin
miklum usla víða um land, ófærð, óþægindum og
eignaskemmdum.
Björgunarsveitir hafa verið í viðbragðsstöðu og bjargað
fólki í erfiðleikum, og sannast nú enn einu sinni hversu
þýðingarmikið starf björgunarsveitanna getur verið,
þessa her manns sem stöðugt er á bakvakt.
Meðal helstu fréttaefna af óveðrinu voru hrakfarir
tveggja pilta, sem farið höfðu upp í Bláfjöll á vélsleðum
þrátt fyrir að þeir hafi vitað um miklar og endurteknar
aðvaranir um að óveður væri í aðsigi. Fram hefur kom-
ið að um 200 manns á nálægt 100 beltatækjum hafi leit-
að að öðrum mannanna í 17 klukkustundir. Auk þessa
var þyrla Landhelgisgæslunnar við leit um tíma. Sem
betur fer kom maðurinn fram heill á húfi og hafði hann
sýnt af sér fádæma þrek og dugnað, en hann hafði verið
á gangi í um sólarhring.
Kostnaðurinn við leit af þessu tagi nemur einhverjum
milljónum króna og er kostnaðurinn fljótur að hlaupa
upp, ef vinnutap leitarmanna er reiknað með. Hins veg-
ar hafa fæstir áhyggjur af því hvað leit af þessu tagi
kostar, vegna þess að mannslíf eru annars vegar og þau
verða ekki vegin og metin í krónum og aurum. Umræða
um kostnað vegna björgunarstarfs er því eðlilega við-
kvæmt mál og hefur opinber umræða ekki náð sér al-
mennilega á strik, á sama tíma og í einkasamtölum
hneykslast menn og býsnast í hvert skipti sem leita þarf
að rjúpnaskyttu, vélsleðamanni, jeppafólki eða öðrum
sem vegna gáleysis hafa lent í hrakningum. Hins vegar
er tímabært að fram fari opinber umræða um hvort það
fyrirkomulag, sem menn búa við í dag, sé það sem
menn vilja að gildi eða hvort eitthvert annað fyrir-
komulag geti verið heppilegra. Erlendis þekkist sú
lausn, að það fólk, sem fer í skemmtiferðir inn í óbyggð-
ir, beri sjálft kostnað af því ef það týnist og ef að því þarf
að leita. Geta menn þá jafnvel keypt sér sérstakar leitar-
tryggingar. Þessum möguleika hefur verið velt upp hér
á landi líka, en hann hefur ekki verið ræddur af neinni
alvöru og þá helst í tengslum við ferðir erlendra ferða-
manna inn á hálendið. Önnur leið er að rukka alla þá,
sem inn í óbyggðir eða upp á hálendið fara, um sérstakt
leitargjald, þannig að til sé markaður tekjustofn til að
fjármagna með leitarstarf. Þessi hugmynd hefur m.a.
komið fram hjá opinberum aðilum, en búast má við að
hún væri nokkuð erfið í framkvæmd, auk þess sem
margir gætu átt erfítt með að fallast á slíkan aðgangs-
eyri að landinu sínu.
Margar fleiri Ieiðir eru hugsanlegar, en hvaða leið, sem
menn á endanum velja, er ljóst að umræðan verður að
fara fram með skipulögðum og markvissum hætti,
þannig að almenn sátt fáist um það hvernig skipa beri
þessum málum. En eitt af aðalmarkmiðum slíkrar um-
ræðu hlýtur að vera að auka ábyrgðartilfínningu þeirra
sem þvælast á fjöll. Það á ekki að vera sjálfsagt mál að
þeirra verði leitað ef þeir villast og verði þannig til þess
að menn tefli síður í tvísýnu í þessum efnum.

Davíö Oddsson forsætisráöhcrra
hefur fengið tiliÖgu samþykkta
utn þaö í ríkisstjóm að hætt verði
viÖ að lækka endurgreiðslu á virð-
isaukaskatti af vinnu iðnaðar-
rnanna. Lög um stíka lækkun voru
hins vegar samþykkt af meirihluta
Alþingis rétt fytír jól undir stöð-
ugum og kjammiklum viðvörun-
um frá þingmönnum stjómarand-
stöðunnar. Garri minnistþess td.
að hafa horft og hlustað á Sýn
þegar Halldór Ásgrúnssón varaði
viðþvíað þetta leiddi til efnahags-
legs óstöðugleika m.a. vegna
hækkunaráhrifa á byggingarvísi-
töluna, sem myndi síðan leiða til
sjálfvirkrar hækkunar á skuldum
landsmanna. Su raeða hefur eins
og svo margar aðrar eflaust floldt-
ast sem milþóf í huga ráðherra og
stjómarþingmanna sem allir
halda að þeir séu svo gáfaðirogyf-
ir það hafnir að hlusta á vamaðar-
orðannam.
Hin ófrýnBega hönd
Síðan hefur það gerst að ASÍ og
VSÍ hafa mótmaelt þessari ráð-
stöfun sérstaklega og fengið hag-
deildir sínar tíl aö litskýra fyrir
ráðamönnum, á máli sem ekki
getur misskilist, hvað þeir eru
búnir aö gera. Samkvæmt grein-
argerð aðOa vinnumaikaöar, leiðir
tíllaga nOldsstjómarinnar mot. tU
þess að: Greiðslubyrði atvínnulífs
eykst um 650 mUIjónir; gretðslu-
by*ði heimíla um 350 miUíónir;
greiðslubyrði hins opinbera um
250 mil|$ónir; byggíngavísitala
hækkar um 3,20%, lánskjaravísi-
tala um 1,07% og framfærsluvísi-
tala um 0,10%; útgjöld rUdsins á
þessu og næsta ári aukast um
tæpar 800 mUJjónir vegna hækk-
unarýmis konar bóta og persónu-
afsláttar en spamaðurinn gæti
orðið á sama túna rétt rúmar 800
mil|jónir. Vextír hafa nú þegar
hækkað ma vegna þessarar
ákvörðunar þannJg að ákveðúm
áhrif
þessari tílteknu
aðgerð ríkis-
stjórnarinnar
s.s. aukmn hús-
hitunarkostnað-
ur, aukin svört
vinna og skatt-
svUt, og aukitm
launakostnaður
í
Davið Oddsson
aöi o.fl. o.fl. Lokaniðurstaða hag-
fræðingana var sú að í stað þess
að bæta stöðu ríkissjóðs myndu
áhrif breytínganna verða þau að
greiðslustaða ríkissjóðs myndi
versna um 145 mil|jónir króna!
EðlUegt hefbi verið aö búast við
að rUdsstjóm sem hyggst fram-
w,
stjómin öU era viðvaningar í iand-
StjóminnL Þeir þekkkja ekki emu
smni eitt af gmndvaUargangveric-
um efnahagsmálanna,- samspS
vfsitöiutenginga,- og forsætísráð-
herrann lætur eins og þaö séu ein-
hver ný sannindi að breytíngar á
ákveðnum þáttum í byggingavísi-
tölinni vegi mjög þungt Það er
síðan tU að kóróna endaleysuna að
viðvaningamir í ríkisstjóm, telja
sig ckki þurfa að hlusta á rök
reyndari stjómmálamanna. Þeir
Ieita heldur eklá eftir samráði við
hina ýmsu hagsmunaaðUa eins og
tíökast hefur, sem þó búa yfir mik-
UB þelddngu tU að fá fram sem
flest sjónarmlð áður en ákvaröan-
ir era teknar. Mnnubrögðin mið-
ast við „að skjóta fyrst og spyrja
svo.“ Því tala menn um þjóðfé-
lagshamfarir þegar ríkissijómin
tekur sig tíl og ætlar að stjóma.
En þrátt fyrir að forsætisráðherra
standl nú með allt niður um sig og
kvæma aðgerð sem kallar á allt
það umrót og breydngar sem að
ofan greinir, hafi yerið búin að
hugsa málið tíl enda, en svo reyn-
ist ekki vera. Forsætísráðherra
viðurkennir að um mistök hafi
verið að ræða og að ,4>etra sé að
láta skynsemina ráða í því efni en
eitthvert misskiliö pólitískt stolt,“
eins og haft var eftir honum inni í
miðri grein á blaðsíðu 24 í Morg-
unblaðinu í gær.
Viðvaningar
Afturköllun ríkisstjóraarinnar á
þessu lagaákvæði staðfestír að
forsætísráöherra og raunar ríkis-
samlega afhjúpað getuleysi ríkis-
stjómar hans, þá reynir Davíð að
láta líta svo úr sem þetta séu ekki
aöalástæöumar fýrir breyttri
stefnu í málinu. í ljósvakamiðlum
í fyrrakvöld og á baksíðu Morgun-
blaðsins í gær, segir forsætisráð-
herra að stefnubreytingin miði
ekki síst að því að bæta tengslin
við aðUa vinnumarkaðarins.
Mogginn hefur eftir ráðherranum
að: ,ASÍ og VSÍ hafi sett fram
velgamikU rök gegn breytingunni
og hann vonist tíl að litið veröi á
þessa ákvörðun sem sáttahönd
gagnvart aðUum vinnumarkaðar-
ins.“ Það má ýmislegt segja um
íslenska forsætisráöherrann, en
það veröur ekki frá honum teláð
að hann er mikUl grúústí.
Garri
Kóngur vill sigla...
Ævintýrafólk notaði illviðrakafl-
ann sem gengið hefur yfir til mik-
illa svaðilfara. Mikið var setið í bfi-
um sem hvorki komust lönd né
strönd hér og hvar um landið og
hundruð farartækja vom yfirgefin
undir fönn á vegum og utan þeirra.
Vom ferðalangar teknir í öflugri
farartæki og komið til byggða.
Glansnúmer fjölmiðlanna vom
piltar á rölti í kófinu og fann annar
þeirra leitarflokk og forðaði nokk-
urra hundmða manna björgunar-
leiðöngmm frá að fara sér frekar að
voða við að æða um fjöll og fimindi
í sjóðvitlausum veðmm með heilu
sjónvarpsstöðvamar í farteskinu.
Því hvað er flottara en að leita og
bjarga í beinni útsendingu?
Á undan veðrahamnum vom gefn-
ar út margar aðvaranir um hvað
væri í vændum og var fólki ráðlagt
að vera sem minnst á ferð, en þær
hafa komist illa til skila því svaðil-
farir vom miklar um land allt og til
að mynda sátu 250 bfiar fastir á
Reykjanesbraut einni saman. Ekki
var flogið og ferjur lágu í höfnum.
Vitsmunaverur í
sæluhúsi
Fréttaflutningur af veðri og ófærð
hefur verið með miklum hetjubrag
og heimskupörin gerð aðdáunar-
verð, eins og hver önnur léttgeggj-
uð skrípalæti sem höfð em í
frammi fólki til skemmtunar.
Sumir héldu viti sínu lítt skertu
þótt þeir hafi misst dómgreindina
um hríð þegar anað var frá byggð
gegn öllum góðum ráðleggingum.
Svo var um allt það fólk sem gisti
sæluhús nærri Snæfelli fyrir austan
og hreyfði sig ekki þaðan út í ófærð-
ina á meðan ófært var. Fréttahauk-
ur hringdi þangað og vildi fá að vita
hvað amaði helst að hópnum í
sæluhúsinu á reginfjöllum. Sá sem
varð fyrir svömm svaraði að þar
hefðu allir það gott og eina um-
kvörtunarefnið var að þama var sí-
fellt ónæði af símhringingum og
gauragangi í fólki sem vildi fá að
vita hvemig liði á fjöllum. Fólkið í
sæluhúsinu bað ekki um annað en
að fá að vera þar í kyrrð og ró þar til
veðrinu slotaði.
Aðrir mættu taka Austfirðingana í
sæluhúsinu sér til fyrirmyndar þeg-
ar vetrarveðrinhörð geisa. Thka líf-
inu með ró á meðan hríðin ólmast
og hætta þessum eilífðarbamingi
að djöflast á milli staða hvemig sem
veðurútlit og færð em.
Gauragangurinn að ryðja vegi og
fljúga á öll annnes hvemig sem á
stendur, er fremur í ætt við tauga-
veiklun og þráhyggju en nokkurt
skynsamlegt vit.
Vitt og breitt
V.___________Z1______________ý
Kóngur vill sigla en byr hlýtur að
ráða segir í gamalli bók og sýnir að
jafnvel alvaldskóngar fortíðarinnar
réðu hvorki veðri né vindum og
urðu að hegða sér í samræmi við
náttúruöflin hvort sem þeim líkaði
betur eða verr. En nútímamaður-
inn býður náttúmnni byrginn og
æðir út í háskann af fullkomnu
dómgreindarleysi.
Ég að öllum háska
hlæ
Engú er líkara en að athafnasemin
í þjóðfélaginu sé aldrei meiri en í
svartasta skammdeginu þegar allra
verstu veðra er von. Að minnsta
kosti er ekkert tillit tekið til árstíð-
arinnar. Ekki má missa einn dag úr
vöm- og fólksflutningum um land-
ið og öllum atvinnufyrirtækjum
skal haldið gangandi hvað sem það
kostar. Og það kostar mikið.
Skólahald í brjálaðri skammdegis-
tfð er ein þráhyggjan sem eybyggjar
á norðurslóð em haldnir. Þótt yfir-
litsfréttir frá Veðurstofu sýni og
sanni að ekki sé hundi út sigandi í
tveimur eða fjórum landsijórðung-
um, em einstaka skólastjórar sífellt
að auglýsa í útvarpi að skólahald
leggist niður fyrir hádegi eða eftir
hádegi í þessum skólanum og hin-
um skólanum en nemendur verði
samt að mæta klukkan þetta eða
hitt.
Einfaldara og hættuminna væri að
leggja alla kennslu niður á einu
bretti í svo og svo mörgum sýslum
þegar veður leyfa ekki ferðir milli
skóla og heimila. Skólarnir em
hvort sem er ekki starfræktir nema
nokkra mánuði á ári og það kemur
ekkert niður á menntuninni þótt
nokkrar vikur falli niður á skóla-
starfi í verstu skammdegishryðjun-
um. Það þarf hvorki skipulagsgáfu
né nein vitsmunaleg átök til að
færa námstímann yfir á þá mánuði
sem birta og veður og færð leyfa
bömum og unglingum að komast
hættulítið í skólann sinn.
Þetta á við um marga aðra þætti
þjóðlífsins. Það er engin nauðsyn á
öllúm þessum fyrirgangi á meðan
heimskautanóttin grúfir yfir og ill-
viðrin æða. Þá ætti samfélagið að
temja sér kyrrð og ró því gaura-
gangurinn er langt frá því að vera
arðgæfur og er þvert á móti kostn-
aðarsamur og fer illa með fólk og
tæki.
En svona hugsun vilja fáir skilja
fremur en að hlusta á viðvaranir
um að æða ekki út í ófæmr, en
kveða stórkarlalega við raust: Ég að
öllum háska hlæ...
OÓ