Tíminn - 01.03.1994, Blaðsíða 6

6
Wítfíiwn
Þri&judagur 1. mars 1994
Horfur á oö meö
sameiginlegu átaki
Vesturlanda og
Rússa takist oð
binda enda á
Bosníustríö
Rússland hefur tekið sér fyrir
hendur aö reyna aö stilla til
friðar í Bosníu-Hersegóvínu
í félagi við Vesturlönd, og við
liggur að feginsandvarp heyrist
líða frá brjósti Vesturlanda af því
tilefni. Þó er þetta í fyrsta sinn eft-
ir fall Sovétríkjanna, sem Rúss-
land hefur veruleg afskipti af mál-
um landa utan fyrrverandi Sovét-
ríkja. Rússland er þar með enn á
ný oröið áhrifaaöili í Balkanlönd-
um, eins og það hefur lengst af
veriö síðustu tvær aldimar.
Nokkrar horfur vom á því aö
hótun Nató um loftárásir á Serba
yrði til þess að Vesturlönd sykkju
enn dýpra í það vandræöafen sem
Bosníustríðiö hefur verið fyrir
þau alla þess tíð. Þau vandræði
em m.a. fólgin í þvi aö samstaða
Vesturlanda gagnvart vandamáli
þessu er ekki alger. Bandaríkin
em herskárri gagnvart Serbum en
Vestur-Evrópa. Þau hafa ekki
landher í Bosníu, svo aö þeirra
drengir veröa ekki fyrir barðinu á
Serbum, ef þeir skyldu svara Na-
tó- loftárásum með stórskotahríö
á Unprofor, herliö það sem er í
Bosm'u á vegum Sameinuðu þjóð-
anna. Bandarískur almenningur á
því auðveldara en vesturevrópsk-
ur meö að fyllast heilagri reiði
gegn Serbum sem fyrirfram
ákveðnum sökudólgum í hvert
skipti og sjónvarpið birtir hryll-
ingsmyndir frá Sarajevo. Slíkra
viöbragöa er aö vænta eftir að
ríkjandi viöhorf stjómvalda og í
fjölmiölum á Vesturlöndum hef-
ur allt frá upphafi Bosníustríbs
verið aö Serbar séu ábyrgir fyrir
þeim hryllingi að stærstum eöa
langstærstum hluta.
Fribsamir Evrópumenn
Þar aö auki finna Bandaríkin, hið
eina af ríkjum heims sem nú rís
undir því að kallast heimsveldi,
sig knúö til ab taka í þessu máli ab
nokkm miö af viðhorfum ann-
arra en Evrópumanna. Er senni-
legt að þessi „stórpólitíska" af-
staöa Bandaríkjanna felist aöal-
lega í því aö hafa hliðsjón af ís-
lamska heiminum.
Bosníuvandinn er á næstu grös-
um við vestanverða Evrópu og
enn flóknari og erfibari viðfangs
ab mati manna þar en hann er í
augum Bandaríkjamanna. Sagt er
um Bismarck að hann hefði helst
viljað girða „saubaþjófana" (eins
og hann var vanur að kalla Balk-
anbúa einu nafni) af frá Evrópu.
Vera kann að margir Vestur-Evr-
ópumenn og Kanadamenn, ekki
síst þeir sem eiga syni eða aðra sér
nákomna í Unprofor, hugsi eitt-
hvaö svipaö í dag. Þeir og landar
þeirra eiga líklega erfitt með ab
trúa því að þá reki nauður til,
hagsmuna þjóba sinna vegna, ab
fara í stríð viö Serba. Ætla má og
að þjóðir, þar sem algengast er aö
ekki sé nema einn eöa kannski
tveir synir í fjölskyldu, séu til þess
aö gera fribsamar. Ríki vestan-
verörar Evrópu eru þar aö auki
ekki í einum anda í málum þess-
um. Frakkland er einna herskáast,
aö sumra sögn í þeirri von aö
vesturevrópsk hlutdeild í stríðinu
leiöi til samruna Evrópusam-
bandsríkja í hermálum og að í
þeim samruna hljóti Frakkland aö
verða forusturíkið. Norðurlanda-
menn og Kanadamenn eru ekki
lausir vib grun um að Bretar og
Frakkar séu í herskárra lagi vegna
þess að þeir geri ráb fyrir að nor-
rænar og kanadískar hereiningar í
Tuzla og Srebenica yrðu öðm
Unprofor-liði fremur fyrir líkleg-
Bam eftir eina sprengjuárásina: reibi Vesturlanda út af hryllingnum í Bosníu hefur beinst nokkub einhliba gegn Serbum.
Rússland
aftur á Balkan
BAKSVIÐ
DAGUR ÞORLEIFSSON
um endurgjaldsárásum Serba, þar
eð hereiningar þessar kváöu vera
lítt búnar til aö verjast stórskota-
liöi. Grikkir em Serba megin í
deilunni á grundvelli rétttrúnað-
arkristinnar og andíslamskrar
samstöðu.
Serbar reiba sig á Rússa
Enda þótt Bosníumúslímar hafi
um skeið verib sá af stríðsaðilum,
sem mest hefur staöið gegn því að
friöur væri saminn, kváðu stjóm-
ir Vesturlandaríkja líta svo á aö
þau eigi vart annars kost en ab
ráðast gegn Serbum, sem nú era
fremur friðarfúsir, fari Vesturlönd
í stríðið á annaö borb. Sú afstaða,
sem kann að viröast kynleg, stafar
einna helst af því að Vesturlönd
hafa frá upphafi stríbsins veriö að
nokkm Bosníumúslíma megin.
Þau viröast óttast að algert und-
anhald frá þeirri afstöbu kæmi
hallærislega út fyrir þau. Slík af-
stöðubreyting myndi þar að auki
baka þeim reiði íslams.
Enn ömurlegra yrbi þó fyrir
Vesturlönd ef þab skyldi koma á
Bhutto frá Pakistan og Cillerfrá Tyrklandi íSarajevo: Bandaríkin hafa „stór-
pólitíska" hlibsjón afíslam.
daginn að þau hefðu farib í stríð
til stuðnings Bosníumúslímum
vegna hryðjuverks sem Bosníu-
múslímar hefðu framib, en að
sumra sögn em þeir ekki síður lík-
legir en Serbar til að hafa skotið
sprengjunni á útimarkaðinn í
Sarajevo. Bosníumúslímum hefur
lengi verib kappsmál að fá Vestur-
lönd í stríöið með sér og Bretinn
Michael Rose, æösti maður Unp-
rofor, sakaöi þá nýlega um vopna-
hlésbrot í þeim tilgangi ab spana
Serba til gagnaögeröa er leitt gætu
til þess að Nató réöist gegn þeim.
Serbar líta svo á (og eldd að
ástæðulausu) að Vesturlönd séu
Bosníumúslíma megin í deilunni.
Rússar draga hinsvegar taum
Serba. Enda uröu Serbar fúsari til
ab fallast á kröfur Vesturlanda um
að þeir færbu stórskotalib sitt frá
Sarajevo eftir að Rússar vom
orðnir málsaöilar. Þaö kemur án
efa til af því ab Serbar gera sér
vonir um að Rússar muni sjá til
þess að þeirra hlutur verbi ekki
fyrir borð borinn. Bosníumúslím-
ar, sem sennilega vom orbnir
nokkuð vongóðir um að Vestur-
lönd færu í stríöið með þeim og
tryggöu þeim sigur í því, taka
Rússum hinsvegar ekki með nein-
um fögnubi. Aö öllu samanlögðu
eykur þetta líkurnar á að Bosníu-
múslímar fallist á tillögur vestur-
lenskra sáttasemjara um skipt-
ingu landsins og að þar með tak-
ist friöur.
Það auðveldar Rússum leikinn í
tafli þessu að þeir em — gagn-
stætt Bandaríkjunum — lausir viö
byrði risaveldisins. Sem heims-
veldi í togstreitu kalda stríösins
hélt Rússaveldi sig við alþjóða-
hyggjuna að formi til og forðaðist
í utanríkismálum að hygla þjób-
um með hliðsjón af ættemi
þeirra, tungu og menningu. Nú er
Rússland nánast „svæðisbundið
stórveldi". Það gerir að verkum aö
því finnst auðveldara en áður ab
taka afstöðu á gmndvelli skyld-
leika tungumála, menningar-
skyldleika og sameiginlegra trúar-
bragða. Þetta, ásamt með beinni
þjóðemishyggju, virbist raunar
vera gmnnviðhorf í utanríkismál-
um „hins nýja" Rússaveldis.