Tíminn - 26.08.1994, Page 5

Föstudagur 26. ágúst 1994
5
Árni Benediktsson:
Stjórnlagaþing
Stjórnmálaflokkar eru nauðsyn-
legir í lýðræbisþjóðfélagi þar
sem byggt er á fulltrúalýðræði.
En það er óeblilegt að stjórn-
málaflokkarnir setji sjálfir þær
reglur sem þeir starfa eftir.
Eðlilegra er að stjórnmálaflokk-
arnir þurfi að laga sig ab þeim
reglum sem þeim eru settar.
Það væri verðugt verkefni á
þessu ári að taka ákvörðun um
að kjósa til sérstaks stjórnlaga-
þings til þess að setja lýðveld-
inu stjórnarskrá. Gallinn er sá
að enginn getur tekib ákvörðun
um slíkt nema Alþingi og litlar
líkur eru á að þab hafi áhuga á
að gefa eftir það vald sem þab
hefur. Við erum því í sjálf-
heldu.
Nú er það svo að látið er heita
ab þjóðin sjálf kjósi um þær
breytingar sem hverju sinni eru
gerðar á kosningalögum. En í
raun og veru er það ekki svo.
Þegár Alþingi hefur samþykkt
breytingar á kosningalögum er
boðað til kosninga. Nýtt þing
staöfestir síðan breytingarnar.
En í sjálfum kosningunum er
kosið á milli flokka, starfa
þeirra og stefnu. Þannig eru
það stjórn-málaflokkarnir sem
ráða öllu um breytingarnar.
Vibhorf kjósandans skiptir litlu
vegna þess ab honum er ekki
gefinn kostur á að kjósa um
þetta til-tekna mál.
Reynslan af
stjórnlagaþingum
Þegar rætt er um sérstakt
stjórnlagaþing hlýtur að koma
upp í hugann hver reynslan af
slíkum þingum hafi verið. Hér
verður látib nægja að drepa á
stjórnlagaþingið sem samdi
stjórnarskrá Bandaríkjanna.
Ég hygg að það þing hafi geng-
ið óhábara til leiks en flest önn-
ur stjórnlagaþing, minna bund-
ib af fortíðinni og því skipulagi
sem áður ríkti. Þetta var eðli-
legt þar sem ákveðið var að
VETTVANGUR
SEINNI HLUTI
byggja frá grunni, þó að vissu-
lega væru enskar hefðir mönn-
um mjög í huga. En þegar
stjórnlagaþingið í Philadelphia
fjallaði um kosningafyrirkomu-
lagið þurfti þab meðal annars
að taka tillit þess hvernig hægt
væri að tryggja réttlátt vægi at-
kvæða en jafnframt að tryggja
rétt minnihluta og strjálbýlis.
Á þessu stjórnlagaþingi var
lögð höfuðáhersla á að sæmileg
sátt næðist, enda töldu menn
varhugavert að lögleiða stjórn-
arskrá sem væri þannig að
margir teldu ab á sér væri brot-
inn réttur.
í Bandaríkjunum varð niður-
staðan sú að hafa þingið í
tveimur deildum. í aðra deild-
ina skyldi kosið í jafn fjöl-
mennum einmenningskjör-
dæmum. Mörkum kjördæma
er breytt á tíu ára fresti til þess
að tryggja sama fjölda at-
kvæða í öllum kjördæmum. í
hina deildina skyldi kosið eftir
landssvæðum og skyldi hvert
fylki kjósa tvo þingmenn, án
tillits til fólksfjölda. Við kosn-
ingar í þá deild er vægi at-
kvæða í Álaska meira en hund-
rabfalt vægi atkvæða í New
York fylki. Helmingur kjós-
enda býr í sjö til átta fylkjum,
af samtals fimmtíu. Þessi 50%
kjósenda hefur 14-16% at-
kvæða í Öldunga-deildinni.
Auðvitað hefur margt breyst í
tímans rás í Bandaríkjunum á
þeim rúmlega tvö hundruð
árum síðan stjórnarskráin var
sett. En ab breyttu breytanda
hafa þessi ákvæði staðist tím-
ans tönn og eru engar hug-
myndir ofarlega á baugi um að
breyta þessu. Það má því segja
að vel hafi til tekist og sátt ríki
um þessa tilhögun.
Ef hér yrði boðað til stjórn-
lagaþings er vafalítið að um-
ræðan myndi snúast mjög um
jafnan kosningarétt og rétt
minnihluta og strjálbýlis.
Sennilegt er ab upp kæmu
hugmyndir ekki ósvipaðar
þeim sem urðu ofan á í
Bandaríkjunum og að leitað
yrði hliðstæbra lausna. Hug-
myndir manna um rétt minni-
hluta vegast á vib hugmyndir
um jafnan atkvæðisrétt. Hér á
landi eru margir sem telja ab
það ætti að gera landið að einu
kjördæmi til þess að jafna at-
kvæðisréttinn. Þeir sömu
menn telja það gjarnan kost á
Evrópusambandinu að þar er
atkvæðisrétturinn misjafn,
fjölmennari samfélög hafa
hlutfallslega minni atkvæöis-
rétt. Hér á landi telja flestir
sjálfsagt að íslendingar hafi
sama atkvæöisrétt og Kínverjar
á vettvangi Sameinubu þjób-
anna, alveg án tillits til mann-
fjölda. Þab er því mikill tví-
skinnungur í afstöðu manna.
Ef stjórnlagaþingi yrði komið á
fót, og það haft í huga að sátt
yrði að nást í meginatriðum
um kosningafyrirkomulagið,
má telja víst að eitt meginmál
þingsins yrði hvernig mætti
tryggja rétt minnihluta. Það er
nokkurn veginn víst að ekki
gæti orðið sátt um að tvö af
átta kjördæmum landsins gætu
náð hreinum meirihluta þing-
sæta. Það er harla ólíklegt að
sátt næðist um verulegt
misvægi atkvæða. En í fullri
alvöru sagt, þá er þetta stærra
mál en svo að stjórnmálaflokk-
arnir geti leyft sér að semja um
það sín á milli. Þetta er mál
sem verður aö fjalla um eitt og
sér, þannig að ekki blandist
saman við aðra hagsmuni. Til
þess getur stjórnlagaþing verið
eðlilegasti vettvangurinn. Al-
þingi hefði sóma af því ab
koma málinu í þann farveg.
Ljóst er að formaður Alþýðu-
bandalagsins stefnir að sam-
fylkingu sem varla verður var-
anleg nema landinu verði skipt
upp í einmenningskjördæmi.
Ósennilegt er þó að flokkur
hans fylgi honum í þessu. Lík-
legast er að enn sem fyrr muni
flokkurinn sameinast um
þrengstu flokkshagsmuni. For-
maöur Alþýðuflokksins hefur
nýlega lýst yfir í norskum fjöl-
miðli að hann stefni ab því að
endurskipuleggja flokkakerfið.
Jafnframt hefur Alþýöuflokkur-
inn sett fram að rétt væri að
hafa landið allt eitt kjördæmi.
Enginn endurskipuleggur
flokkakerfið eftir að landib er
orðið ab einu kjördæmi. Það
endurskipuleggur sig sjálft. Af
þessu er ljóst að við vitum
harla lítið hvers við megum
vænta af þeim breytingum
sem stjórnmálaflokkarnir
munu væntanlega leggja fyrir
Alþingi í haust. Líklegast er þó
að enn sem fyrr miðist þær
fyrst og fremst að því að tryggja
hagsmuni núverandi stjórn-
málaflokka og festa þá í sessi,
þó ab formenn bæbi Alþýðu-
flokks og Alþýðubandalags
telji þá þurfa gagngerra breyt-
inga við. ■
Fréttir af stjörnuhrapi
Locarno heitir bær einn subur í
Sviss. Eins og menn vita er það
land í Ölpunum, en þar fálma
fjallatindar Evrópu sig hærra
upp til himna en annars staðar í
álfunni. Sannkallab stjörnu-
himnaklifur það. En þar um
slóðir eru það ekki aðeins fjalla-
tindar, sem freista þess, að ferb-
ast á vit stjarna. Mannfólkið á
einnig sína stjörnudrauma. Og
því er þab svo, að í Locarno hafa
menn haldiö kvikmyndahátíðir
allar götur frá því hreiðurgerö
hófst í fallbyssuhlaupum síðari
heimsstyrjaldar.
Víkur nú sögunni norður til ís-
lands. Þar er hæð fjalla öllu
temmilegri en gengur og gerist í
Sviss. Þetta hafa íslensk fjöll sætt
sig við fyrir margt löngu og haga
samskiptum sínum viö stjörnur í
samræmi við það. Þar í móti
kemur, ab mannfólkið hér á
landi hýsir ekki smærri stjörnu-
drauma en hæfa þykir meðal
annarra þjóða. Er ekkert nema
gott og blessað um það að segja.
Ein er sú kynslóð í þessu landi,
sem oft er kennd við ártal og
kölluð '68-kynslóðin. Auðvitað
er það svo, að hver kynslóð hef-
ur sín sérkenni. Meginsérkenni
'68-kynslóðarinnar og raunar
einnig margra þeirra, sem feta
slóð hennar, er takmarkalaus
sjálfsdýrkun. Birtist þetta m.a. í
viðfangsefnum margra lista-
manna sem komust til vits og
ára um og upp úr 1970. Eða áttu
að minnsta kosti að gera hvort
tveggja.
Nú gerðist það fyrir skömmu,
að í Locarno var haldin kvik-
myndahátíð eina ferðina enn.
Að þessu sinni var ein íslensk
kvikmynd sýnd þar. Kallast hún
„Bíódagar". Leikstjórinn er af
sjálfsdýrkunarkynslóðinni sem
ég nefndi ában og viðfangsefni
myndar- innar í stíl við það,
nefnilega bernskuminningar frá
sjöunda áratugnum. Um verk
þessa leikstjóra má ef til vill ým-
islegt gott segja. Hinu verður
ekki neitað, ab dómnefnd kvik-
myndahátíðarinnar í Locarno
féll ekki beinlínis í stafi yfir þess-
ari mynd. í þab minnsta sá hún
ekki ástæðu til að verblauna
leikstjórann og hafði þó fyrir
nokkrum árum, veitt honum
sérstaka viðurkenningu, að mig
minnir fyrir frumraun hans í
gerð kvikmynda í fullri lengd.
Óneitanlega hefðu það verið
SPJALL
Pjetur
Hafstein
Lárusson
nokkur tíbindi, ef umrædd kvik-
mynd hefði hlotið verðlaun í
Locarno, enda er kvikmyndahá-
tíbin þar ein örfárra, sem virtar
eru víba um heim. Að minnsta
kosti hefbi verið full ástæða til
að segja frá því í fjölmiðlum hér
heima. Hitt þótti mér skjóta
nokkub skökku við, ab fjölmiöl-
arnir, meb Ríkissjónvarpið í
broddi fylkingar, skyldu úthrópa
það sem stórtíðindi á borð við
fjöldamorðin í Rúanda, að
myndin hefði ekki hlotið verð-
laun. Sjónvarpið hafði meira að
segja viðtal vib leikstjórann, þar
sem honum var gefið tækifæri
til ab útskýra hverju þessi undur
sættu. Og ekki stóð á svarinu.
Sei, sei, nei. Þessir karlar þarna í
Locarno höfðu einfaldlega ann-
an smekk á kvikmyndum en
aumingja leikstjórinn. Þess
mátti hann gjalda. Já, þab er
ekki ofsögum sagt, — mikið er
óréttlæti heimsins.
Þab skal tekið fram, að ég hef
ekki gefib mér tíma til að sjá
„Bíódaga", enda leiðast mér yfir-
leitt íslenskar kvikmyndir.
Þó leyfi ég mér að fullyrða það,
að myndin sé hvorki betri né
verri, þrátt fyrir heldur slakt
gengi hennar á margnefndri
kvikmyndahátíð í Locarno. Hitt
er svo annað mál, að ef Ríkis-
sjónvarpib hefði viljað varpa
raunhæfu ljósi á þá staðreynd,
ab myndin hlaut ekki verðlaun,
hefði verið nær aö taka viðtal
við einhvern úr dómnefndinni,
heldur en aö gefa leikstjóranum
færi á að ausa lítt dulinni fýlu
yfir landann. í þessu tilfelli var
fréttastofa Ríkissjónvarpsins ein-
faldlega ekki að flytja frétt, held-
ur festa plástur á vonsvikin leik-
stjóra.
Áður var mér það hulið, ab
Bogi Ágústsson fréttastjóri væri
yfirlæknir á slysavarbstofu sjálfs-
dýrkunarkynslóðarinnar. Nú er
ég fróðari um það mál og þakka
vitanlega fyrir upplýsingarnar.
FÖSTUDAGS-
PISTILL
ÁSGEIR
HANNES
Ljósvíkingur
trúarinnar
Pistilhöfundur trób sér inn á þétt
setinn Kaplakrika á sunnudag og
átti þar einstaka kvöldstund meb
fólki úr öllum trúfélögumm lands-
ins í sjaldgæfu andrúmslofti. Þar
sungu þeldökkir menn frá bökk-
um Missisippimóbu vib raust og
þúsundir íslendinga úr öllum átt-
um og jafnvel víbar tóku glabir í
hjarta á móti lausnara sínum
frammi fyrir gubi. Gestur kvölds-
ins var Benny hinn frá Flórída-
strönd og predikabi ab hætti
Vestmanna. Lagbi líka henduryfir
fólk og vildi lækna í nafni frelsar-
ans. En fyrst víkur sögunni ab
ungum manni: Eiríki Sigurbjörns-
syni.
Eiríkur er sonur Sigurbjörns
hestabónda Eríkssonar frá Álfsnesi
á Kjalarnesi og fyrrum veitinga-
manns í frægum Glaumbæ vib
Fríkirkjuveg og Klúbbnum við
Fúlalæk. Eiríkur er því kominn af
góbum og gildum Framsóknar-
mönnum frá Fáskrúbsfirbi ab
langfebgatali en þab hefur ekki
aftrab honum ab ganga um land-
ið á Gubs vegum af meiri sann-
færingu en abrir trúbobar. Og
ekki nóg meb þab:
Eiríkur Sigurbjörnsson er ekki
síbur stórhuga en karl fabir hans
var á sínum tíma. Þá hýsti bónd-
inn Sigurbjörn bróburpart Reyk-
víkinga á vertshúsum sínum um
helgar og hélt stærra hestastób
en abrir menn á höfubbólum víba
um land. Sjálft föburlandib og
móbir jörb duga hins vegar ekki
Eiríki Sigurbjörnssyni undir trú-
bobsverkin þegar best lætur. Ei-
ríkur hefur því róib á önnur mib
og fyrstur íslendinga beislab öld-
ur Ijósvakans í þágu trúarinnar:
Alfa og Omega.
Útvarpsstöbin Alfa var fyrsta vers
og seinna kom sjónvarpsstöbin
Omega til sögunnar. Á sama tíma
og venjulegir íslendingar eiga
fullt í fangi meb ab eignast sjón-
varpstæki og borga afnotagjöldin
reisir Ijósvíkingur trúarinnar heila
sjónvarpsstöb fyrir landsmenn án
endurgjalds. Eiríkur Sigurbjörns-
son lét ekki stabar numib vib svo
búib heldur fékk vin sinn Benny
Hinn í heimsókn og þá dugbi ekki
stærsti íþróttasalur landsins undir
samkomuna: Halelúja!
Þab var merkileg lífsreynsla ab
sjá þúsundir íslendinga leita á
nábir bænarinnar um bata. Ab
vísu er gub pistilhöfundar ekki
þeirrar gerbar ab gera upp á milli
barna sinna þrátt fyrir óskir
manna og ábendingar þar ab lút-
andi. Bænir eba formælingar. En
þab er nú önnur saga og ástæbu-
laust ab efast um túlkun annars
fólks á trú sinni og gubi þó eitt-
hvab beri á milli. Trúin flytur fjöll
en hún er líka frjáls eins og fugl-
inn. Því mega trúarleibtogar
heimsins aldrei gleyma.
Hér verba lækningarnar.í Kapla-
krika látnar liggja á milli hluta
enda ekki á færi pistilhöfundar ab
meta þær. Hitt er svo annab mál
ab umrótib í kring um Benny
Hinn hefur kallab íslenskan Ijós-
víking trúarinnar fram í dagsljós-
ib. Eiríkur Sigurbjörnsson hefur
haldib vel á máli sínu í fjölmiblum
og sannab fyrir þjóbinni ab þar
fer hugprúbur ungur mabur og
óragur málsvari trúar sinnar og
sannfæringar. Meira verba trúar-
leibtogar landsins ekki krafbir um
af sanngirni og mættu fleiri vel
taka eldmób sveinsins unga frá
Álfsnesi til eftirbreytni.