Tíminn - 24.01.1995, Blaðsíða 5

Þriöjudagur 24. janúar 1995
fHRraii
5
louri A. Rechetov:
Um ástandið í Tsjetsjeníu
Hart er barist i Tsjetsjeníu og eru afskipti stjórnar-
innar í Moskvu af málefnum Tsjetsjena mjög um-
deildar heima og erlendis. Margir spyrja hver sé
ástœba stríösins og hver sé stjórnarfarsleg staöa
stríösaöila gegn hver öörum.
í meöfylgjandi skrifum gerir rússneskur
fréttaskýrandi grein fyrir afstööu rússnesku ríkis-
stjórnarinnar og hvers vegna hún sœkir svo hart aö
tiltölulega fámennu héraöi í Kákasus.
Báöir aöilar hafa oröiö fyrir mikiu mannfalli.
15. september 1991, eftir ab
Æbsta ráb Lýbveldisins Tsjetsj-
eníu og Ingúsetíu hafbi slitib
þinghaldi sínu, var Brábabirgba-
ráb Lýbveldisins stofnab og þab
hlaut viburkenningu rússneska
þingsins sem löglega hæstráb-
andi vald í hérabinu.
6. október 1991 samþykkti fram-
kvæmdastjórn Samtaka Tsjetsjena,
meb Dúdajev hershöfbingja í for-
mennsku, ályktun um að leysa
upp Bráðabirgöaráöið og framdi
meö því valdarán í lýðveldinu.
Framkvæmdastjórn Samtaka
Tsjetsjena skipulagöi forseta- og
þingkosningar í Tsjetsjeníu 27.
október 1991. Bráöabirgðaráö Lýö-
veldisins Tsjetsjeníu og Ingúsetíu
og Þingmannafundur Rússneska
Sambandslýðveldisins ályktuðu
þann 2. nóvember 1991 að kosn-
ingarnar væru ólögmætar. 1. nóv-
ember lýsti Dúdajev yfir sjálfstæði
Lýðveldisins Tsjetsjeníu og var
þetta brot á stjórnarskrá Rússneska
Sambandslýðveldisins. Það hefur
valdiö áframhaldandi togstreitu
og stundum mjög harðri spennu á
milli yfirvalda Tsjetsjeníu og Sam-
bandslýðveldisins. Rússland hefur
alltaf litið á Tsjetsjeníu sem lands-
hluta Sambandsíýðveldisins og
þess vegna eru öll samskipti viö
héraðið innanríkismál Rússlands.
í apríl 1993 versnaði viðureign
Dúdajevs og þingsins í Tsjetsjeníu.
17. apríl 1993 kom Dúdajev á fót
forsetaræði, stöövaöi þinghald og
neyddi ríkisstjórnina til að segja af
sér. Stjórnarskrárdómstóll Tsjetsj-
eníu taldi aðferðir Dúdajevs glæp-
samlegar og úrskurðaði að hér væri
um valdarán að ræða. Dúdajev
svaraöi meö því að leysa upp borg-
arráðiö í Grosní og Stjórnarskrár-
dómstólinn. Einræði komst á í
Tsjetsjeníu í skjóli slagoröa um
þjóðaruppbyggingu og sjálfstæði.
Stjórnarandstaðan neyddist til að
yfirgefa Grosní og flytjast til norð-
urhéraða Tsjetsjeníu. 4. júní 1994
stefndi stjórnarandstaðan saman
til þings fulltrúum tsjetsjensku
þjóðarinnar. Á þinginu var því lýst
yfir að Bráðabirgðaráðið væri
æðsta ríkisvald í Tsjetsjeníu. Þing-
ið krafðist afsagnar Dúdajevs og að
kosningar yrðu haldnar ekki síöar
en í ágúst 1994.
Þriggja ára einræöi Dúdajevs
hefur leitt til þess að Tsjetsjenía er
nú komin á heljarþröm efnahags-
lega og stjórnmálalega. Þjóðartekj-
ur hafa lækkað um 68 prósent frá
1991, matvælaframleiöslan hefur
minnkaö um helming. Meginstoð
efnahagsins í Tsjetsjeníu, olíu-
vinnsla, er nú í mikilli kreppu.
Frá því Dúdajev tók völdin hefur
einræði hans fylgt stefnu glæpa-
mennsku, bæði í Tsjetsjeníu og er-
lendis. í því skyni aö kúga yfirvöld
Sambandslýöveldisins hótaði Gro-
sní mörgum sinnum að beita
kjarnavopnum í hryðjuverkum
sínum. 1991 voru rúmlega 250
glæpamenn látnir lausir úr haldi.
Vopnum var dreift til þeirra. Síöan
hefur Tsjetsjenía veriö griðastaður
glæpamanna, sem hafa framiö
hermdarverk í Rússlandi og í öðr-
um löndum Samveldis sjálfstæðra
ríkja. Ofbeldisherferö var hafin
gegn rússneskumælandi íbúum
Tsjetsjeníu (um 300 íbúar). 10
Rússar létust aö meðaltali árin
1991-1992. Nú eru 20 prósent
fólks í héraðinu flóttamenn, þ.e.
meira en 200 þúsund manns. Her-
sveitir, sem Grosní hefur safnað
saman, tóku virkan þátt í blóðsút-
hellingum í Abkasíu, Suöur- Ose-
tíu og á átakasvæöum Tsjetsjena
og Ingúseta. Tsjetsjeníu var breytt
í miðstöð hryðjuverkastarfsemi á
Rússlandi. Hundruö málaliða, sem
ráða yfir fullkomnustu vopnum,
eru í þjónustu Dúdajevs.
Árið 1994 voru geröar 159 vopn-
aðar árásir á járnbrautarlestir 8
mánuði í röð á járnbrautarleið sem
liggur í héraðinu, og hafa 1400
vagnar verið rændir. Seölabanki
Rússlands hefur í heild tapað tril-
ljón rúblum á fölsuðum tilvísunar-
bréfum, sem komu frá Tsjetsjeníu.
Gífurlegt atvinnuleysi og bjargar-
leysi, ofbeldi gegn heimilislausu
fólki, pólitísk hryðjuverk, gróf brot
á mannréttindum og mannfrelsi,
ólöglegar aðferðir á öllum sviðum
- allt þetta einkennir nú hvers-
dagslífiö í Tsjetsjeníu.
Fram til þessa dags hefur ekkert
erlent ríki viðurkennt Lýðveldið
Tsjetsjeníu. Moskva geröi margar
tilraunir til að leysa deiluna milli
yfirvalda Sambandslýðveldisins og
Tsjetsjeníu meö þaö markmiö aö
tryggja aö farið yrði eftir stjórnar-
skrá Rússlands í héraðinu og að
Þriggja ára einrœöi
Dúdajevs hefur leitt til
þess aö Tsjetsjenía
er nú komin á heljar-
þröm efnahagslega og
stjórnmálalega.
Þjóöartekjur hafa
lœkkaö um 68 prósent
frá 1991, matvcela-
framleiöslan hefur
minnkaö um helming.
Meginstoö efnahagsins
í Tsjetsjeníu, olíuvinnsla,
er nú í mikilli kreppu.
þar veröi haldnar kosningar á
grundvelli hennar. En þessar til-
raunir fóru út um þúfur vegna
Dúdajevs. Togstreitan milli stjórn-
arandstöðunnar og Dúdajevs hef-
ur þróast í áttina aö ótvíræöum
hemaöi. Þrátt fyrir tilraunir Sam-
bandsyfirvaldanna tókst ekki aö
koma í veg fyrir bardaga. Átökin
fóru að breiðast út og harðna og
því var ástandið oröið afar hættu-
legt fyrir lífshagsmuni og þjóöar-
öryggi Rússlands.
29. nóvember s.l. ávarpaði for-
seti Rússlands alla aðila hernaöar-
átakanna í Tsjetsjeníu og krafðist
þess að skotbardögum yrði hætt,
vopn lögö niður og allar hersveitir
leystar upp. Samt vildi Dúdajev
ekki grípa tækifærib og leysa deil-
una á friðsamlegan hátt. Spennan
í héraðinu jókst. Rússneska ríkis-
stjórnin neyddist til ab grípa til af-
dráttarlausra aðgerða til aö koma á
stjórnarskrárskipulagi og lög-
hlýöni. 11. desember 1994 vom
hersveitir innanríkisráðuneytis og
varnarmálaráðuneytis Rússneska
Sambandslýðveldisins sendar inn í
Tsjetsjeníu. Samt telja yfirvöld
Rússlands eins og áður að friösam-
leg lausn deilumálanna og friðar-
viöræbur stjórnmálamanna séu
meginleiðin til að tryggja stöðug-
leika. ■
Tónleikaferö Siguröar Bragasonar og Hjálms Sighvatssonar til Þýskalands í desember 1994:
Velheppnuö tónleikaferð
Siguröur Bragason söngvari og
Hjálmur Sighvatsson píanóleikari
hafa nýlokið við tónleikaferð sem
farin var til Þýskalands. Töluvert
var fjallaö um tónleika þeirra í
fjölmiðlunum þýsku og voru um-
sagnir mjög jákvæðar. Sigurður
og Hjálmur hafa á undanförnum
árum haldið tónleika í nokkrum
af þekktari tónleikahúsum í Evr-
ópu, svo sem í Beethoven-Haus í
Bonn og Wigmore Hall í London,
og hafa tónleikar þeirra jafnan
hlotið mjög góba gagnrýni hjá
mörgum af helstu gagnrýnend-
um erlendra blaða, svo sem John
Steane sem valdi tónleika þeirra í
Wigmore Hall ásamt tónleikum
Yehudis Menuhin, Peters Schrei-
er, Christu Ludwig og Nicolais
Ghiaurov til umfjöllunar í hinu
þekkta óperublaði Opera Now,
sem fjallar fyrst og fremst
um óperur, en velur í hverjum
mánuöi sex til sjö af þeim tón-
leikum í Evrópu er þykja mest
spennandi.
í desember 1994 birtust dómar
um tónleika Sigurbar og Hjálms í
þýska dagblaöinu Rhein-Sieg-
Anzeiger:

Tónlistin endurspegl-
ar landslagiö
„Angurvær og þunglyndisleg
fegurð íslands setur svip sinn á
lög íslenskra tónskálda. Landslag-
ið og stemmningar þess endur-
speglast í tónlistinni. Yfirskrift
tónleikanna, Söngvar ljóss og
myrkurs, var þess vegna góð lýs-
ing á innihaldi tónleikanna sem
Sigurður Bragason baríton og
Hjálmur Sighvatsson píanóleikari
héldu í Búrgerhaus í Troisdorf.
Hin fyllta rödd söngvarans sýndi
mikla tjáningargetu. Sigurður
söng hin fornlegu og dökku lög
Jóns Leifs á þann hátt að þau
urðu næstum því óhugnanleg.
Rödd hans svaraÓi fullkomlega á
hæstu og dýpstu tónum laganna,
sem fóru niður í bassaregistur.
Sigurbur flutti gamansöngva Atla
Heimis Sveinssonar með ljóð-
rænu og hlýju og fyllti þau af
gríni og kátínu. Leikhæfileikar
hans nutu sín þar til hins ýtrasta.
Undirleikari hans kunni vel til
verka og túlkabi stemmningar
tónverkanna af þekkingu og ör-
yggi-" ■