Tíminn - 24.01.1995, Blaðsíða 6

6
VZuKAMIitTilkttA*
Þri&judagur 24. janúar 1995
Launahœkkanir frá ársbyrjun 1990 15,3% á
almenna markaönum, en 19,7%
hjá opinberum starfsmönnum:
Laun opinberra
hækkab um 1%
meira ár hvert
Frá fundi íborgarrábi Reykjavíkur.
Borgarsjóbur — Neikvœö peningaleg staöa versnaöi úr 5,4
í 8,2 milljaröa milli ára:
Afborganir lána hækka
um 340% á þessu ári
Launavísitala hækkabi um
0,1% milli desember og janú-
ar og er nú 133,8 stig, sam-
kvæmt útreikningum Hag-
stofunnar. Síöustu 12 mán-
uði hefur launavísitala
hækkaö um 1,4% aö meðal-
taii. Opinberum starfsmönn-
um hefur síöustu árin tekist
aö afla sér kringum 1%
launahækkunar árlega um-
fram hina á almenna mark-
aönum. Fyrir heimili meö
2,4 milljóna árstekjur (200
þús.kr. á mán.) í byrjun þessa
áratugar þýöir þetta um 105
þús.kr. meiri samanlagöa
kauphækkun aö meöaltali
hjá þeirri fjölskyldu sem
þiggur laun sín hjá hinu op-
inbera heldur en annarri á
almenna markaðnum, eöa
um 8.800 kr. meira á mán-
uöi.
Auk þeirrar launavísitölu
sem Hagstofan reiknar mánaö-
arlega (meö grundvöll í desem-
Átak í útivistarmálum í
Eyjum:
Tengsl
útivistar-
tíma og
afbrota
unglinga
Frá Þorsteini Cunnarssyni, fréttaritara
Tímans í Vestmannaeyjum:
Tryggvi Kr. Ólafsson, lögreglu-
fulltrúi í Vestmannaeyjum, seg-
ir aö augljós tengsl séu milli út-
vistartíma barna og unglinga og
tíöni afbrota. Mikil umræöa
varð um útivistartíma barna og
unglinga í Eyjum í haust, sem
voru í miklum ólestri aö mati
lögreglu. Lögregluyfirvöld, skól-
ar og foreldrafélög geröu gang-
skör í útivistarmálum þar sem
skoraö var á foreldra aö viröa
gildandi útivistarreglur. Útivist
barna og unglinga hefur tekið
stakkaskiptum til hins betra
undanfarna mánuöi og á sama
tíma hefur afbrotum unglinga
fækkaö niður í ekki neitt.
Aö sögn Tryggva endurspegl-
ast minni útivist unglinga, sér-
staklega á aldrinum 14-16 ára, í
færri afbrotum. Skammdegiö og
frostið hefði sjálfsagt einhver
áhrif, en mestu máli skipti af-
staöa foreldra. Þeir hafi tekiö
mjög jákvætt í aö viröa útivist-
arreglurnar. Einnig hefur lög-
reglan haldið uppi ströngu eftir-
liti frá því í haust og keyrt ung-
linga heim sem voru á nætur-
rölti um bæinn.
Jón Pétursson, sálfræöingur
hjá Vestmannaeyjabæ, tekur
undir þetta. Hann segir að for-
eldravaldið sé áhrifaríkast í þess-
um efnum. Foreldrar eigi fyrst
og fremst aö ganga út frá sínu
eigin valdi og hugsa sem svo,
þaö er ég sem er aö hugsa um
velferð þína. ■
ber 1988), hefur hún reiknað
aöra ársfjórðungslega, sem sett
var á =100 á fyrsta ársfjóröungi
1990. í þeim útreikningum
sýnir Hagstofan annars vegar
launaþróun á almennum
markaöi og hins vegar hjá op-
inberum starfsmönnum. Á síö-
asta ársfjóröungi í fyrra höfðu
laun hækkaö aðeins 15,3% á
almenna markaönum en
19,7% hjá hinum opinberu,
síöan vísitalan var sett á 100
fyrir tæpum fimm árum.
Þessi umframhækkun hinna
opinberu hefur gerst þannig að
þeir hafa þokast framúr hægt
og rólega allt tímabilið, þó sér-
staklega síðustu þrjú árin. Sé
t.d. litið á meðaltal milli ára,
þá hækkuöu almennir aðeins
0,9% en opinberir 2,1% milli
1992-93. Og samsvarandi hlut-
föll voru 0,9% hjá almennum
og 1,8‘Mi hjá opinberum milli
síöustu tveggja ára. ■
„Veröi stööugleiki áfram í
þjóðarbúskapnum eru góöar
forsendur fyrir batnandi lífs-
kjörum, en veröi honum fórn-
aö er grundvellinum undir
bata kippt í burtu. Kollsteypur
af því tagi sem þekktust hér
áöur geta valdiö miklu tjóni í
opnum markaösbúskap," seg-
ir Þorsteinn Ólafs í fréttabréfi
Samvinnubréfa Landsbank-
ans, sem var aö koma út.
Samningamenn verkalýös og
vinnuveitenda eru hvattir til aö
ganga hægt um gleðinnar dyr í
komandi viöræðum um kaup
og kjör.
í greininni segir aö samnings-
aöilar standi frammi fyrir erfiðu
verkefni, í ljósi þess aö margir
telja nú lag til þess að sækja
verulegar kjarabætur þegar búiö
er að tilkynna um batnandi
efnahag landsins. En varaö er
við óraunsæi, sem gæti stefnt
slíkum bata í tvísýnu, bæði í
lengd og bráö.
En hvert er svigrúmið til
launahækkana að mati greinar-
höfundar? Og hvaö þolir þjóö-
arbúskapurinn miklar almennar
launabreytingar án þess aö
verðbólga fari úr böndum?
„í raun og veru er ekki erfitt
aö meta hvar mörkin liggja í
þessum efnum. Launabreyting-
ar í helstu viöskiptalöndum
ákveöa þau. Hagvaxtarhorfur
hér á landi og staöa þjóöarbús-
ins út á við gefa ekki tilefni til
meiri almennra launahækkana
en annars staöar.
í aöildarríkjum OECD er
reiknaö meö að almenn laun í
einkageiranum hækki aö meö-
altali um 3,4% á þessu ári og 4%
á því næsta. Lítill munur er á
launabreytingum milli landa.
Þær eru undantekningalítið á
Heildarskuldir borgarsjóös
hækkuöu um meira en fjóröung
í fyrra og voru komnar í 12,4
milljarða króna í lok síðasta árs,
samkvæmt ársreikningi. Pen-
ingalegar eignir jukust hins veg-
bilinu 2-4% á ári þessi tvö ár,"
segir Þorsteinn Ólafs. Hann seg-
ir þó undantekningar aö finna í
Tyrklandi, Grikklandi og í
Mexíkó, en í þeim iöndum sé
veröbólga meiri en við þekkjum
í dag og lífsafkoma fólks verri.
Þorsteinn segir aö líta beri á
launabreytingar í OECD í sam-
hengi við horfur um hagvöxt og
veröbólgu. í þessum löndum er
spáö 3% hagvexti hvort ár árin
1995 og 1996. Verðbólgan er
talin veröa 2,5%. Kaupmáttur
muni aukast um 1-1,5% á þessu
ári og einnig á því næsta. Rætt
er um launahækkanir á bilinu
3- 4% í þessum löndum.
„Af þessu má sjá aö efri mörk
almennra launabreytinga á ís-
landi liggja á bilinu 3-4% á ári
næstu tvö árin," segir Þorsteinn.
„Viö erum auðvitað sjálfstæö
þjóö meö sjálfstæöan efnahag
og hagkerfi. Hér kemur ýmis-
legt inn í og spurning hvern-
ig þessu er stillt upp. Viö telj-
um aö ýmislegt hafi gerst hér
innanlands sem ekki hefur
gerst í nágrannalöndunum
varbandi stöbu fyrirtækj-
anna," sagöi Gylfi Arnbjörns-
son, hagfræöingur ASI, um
skilaboö Samvinnubréfa
Landsbankans um aö launa-
fólk verbi ab taka mib af
launahækkunum í OECD-
ar ekki. Niðurstaðan er því sú,
aö neikvæð peningaleg staöa
versnaöi unr 50% á aðeins
einu ári, í 8,2 milljarða króna
úr 5,4 milljörðum ári áöur.
Þessar tölur komu fram í ræöu
Hann segir aö hagvaxtarhorfur
séu ívið lakari hér á landi en aö
jafnaöi í aöildarríkjum OECD.
Hér er spáö 2,1% hagvexti á
þessu ári, talsvert minni en í
OECD-löndum flestum hverj-
um.
Batinn, sem oröiö hefur á ís-
landi, er ekki allur til skiptanna
aö mati Þorsteins Ólafs. Hann
segir aö enda þótt kauptaxtar
hafi ekki hækkaö á nýliðnu ári,
þá hafi heildarlaun hækkaö all-
nokkuð. Batinn hafi því þegar
skilað sér aö nokkru í tekjum
launafólks. Hagstæö efnahags-
þróun á síðasta ári gefi tilefni til
aö teygja sig í áttina að um-
ræddum efri mörkum, en óvar-
legt væri aö teygja sig lengra í
kauphækkunum en helstu sam-
keppnisþjóöir okkar gera. ■
löndunum. Hann telur stöö-
una hér á landi aöra en í
þeim löndum.
Gylfi segir aö ljóst sé aö fyrir-
tækin í landinu eru farin að
spjara sig vel og skila góöum
hagnaði. Ljóst sé aö landsfram-
leiðsla hefur aukist og svigrúm
skapast til góðra launahækk-
ana, enda miðuðust síöustu
kjarasamningar ekki viö hækk-
un launa.
í greininni í fréttabréfi
Sammvinnubréfa Landsbank-
ans sé veriö aö leggja til skipti á
borgarstjóra, Ingibjargar Sól-
rúnar Gísladóttur, viö fram-
lagningu fjárhagsáætlunar fyrir
1995.
„Viö hefðum kosiö aö geta
fariö hraðar í breytingarnar og
heföum gert þaö, ef niöurstöður
sérstakrar úttektar á fjárhags-
stöðu borgarsjóös heföu leitt í
ljós aö þaö væri óhætt, en þaö
var öðru nær. Viðskilnaður
sjálfstæðismanna reyndist enn
verri en viö höföum gert okkur í
hugarlund, eins og meöal ann-
ars má ráöa af því aö á þessu ári
þarf aö gera ráö fyrir 1.100
milljóna framlagi til afborgana
lána, en afborganir námu sam-
tals 250 milljónum króna í
fyrra," sagöi borgarstjóri.
Samkvæmt ársreikningi voru
langtímaskuldir borgarinnar
rösklega 7,4 milljarðar í árslok
1994 og höföu þá hækkaö um
nærri 2 milljarða á árinu. Og
skammtimaskuldir hækkuöu
um 800 milljónir á árinu. Heild-
arskuldir hækkuöu þannig úr
tæplega 9,7 milljörðum upp í
12,4 milljarða milli ára, eða um
meira en fjóröung. Peningaleg-
ar eignir eru nánast þær sömu
bæði árin, 4,2 milljarðar. Niöur-
staðan er þá sú að peningaleg
staöa borgarsjóðs var orðin nei-
kvæö um tæplega 8,2 milljaröa
króna í lok nýliðins árs og haföi
versnað um rúmlega 50% á að-
eins einu ári (úr rúmlega 5,4
milljörðum ári áöur). ■
forsendum sem verkalýössam-
tökin eru ekki endilega tilbúin
aö samþykkja. Gylfi sagöist því
miður ekki kannast viö aö fólk
hafi almennt lent inni í því
launaskriöi sem getiö er um í
fréttabréfinu.
Hann sagöi aö undanfarið
hefðu sérsamböndin veriö að
birta kröfugerðir landssam-
bandanna og tíminn muni
leiöa í ljós hvenær sameiginleg
kröfugerö kemur fram. Menn
bíði og sjái niðurstöður í um-
fjöllun sérsambandanna. ■
Skilaboö Samvinnubréfa Landsbankans til samningsaöila
verkalýös og vinnuveitenda eru skýr:
Verbum að semia á sömu
nótum og
) semií
OECD
löndin
Gylfi Arnbjörnsson hjá Alþýöusambandi íslands:
Allt abrar forsendur
en í OECD-löndunum