Tíminn - 01.03.1995, Blaðsíða 5

Miövikudagur 1. mars 1995

5
•c.
Ingunn St. Svavarsdóttir:
Siöfræði og pólitík
Það hefur meira verið rætt um
siðferði í íslenskum stjórnmál-
um hin síðari ár, en oft áður.
Siðfræði má skilgreina sem
óskrifuð lög, sem menn eru
sammála um og eru sprottin af
hefð eða fólk kemur sér saman
um.
Áhersla á siðfræöi
Mig langar til að velta þessum
fræðum upp, ekki síst í ljósi
þess, að fróðir menn telja að
enn meiri áhersla muni verða
lögð á siðfræöina í þjóðfélaginu
og þá líka í pólitíkinni á næst-
unni. Ég tek mér það bessaleyfi
að heimfæra siðareglur sálfræð-
inga upp á pólitíkusa, einfald-
lega vegna þess að það er sá
grunnur, sem ég byggi á sem
persóna og leitast viö að fylgja,
þótt mér veröi á mistök eins og
okkur öllum mannanna börn-
um.
Stjórnmálamenn leggja sitt af
mörkum til að bæta lífsskilyrði
og lífsgæði fólks með því að
þróa, miðla og hagnýta sér
þekkingu á ýmsum sviðum,
semja lög og reglugerðir og út-
deila fjármagni, sem er sameign
þjóðarinnar. Það eru því stöðug-
ar kröfur um siðferðilegt mat
sem hvíla á herðum stjórnmála-
manna.
VETTVANCUR
„Siðareglur setja viðkomandi
ákveðin mörk í starfi. íokkar
tilviki er um að rœða starf
stjómmálamanna. Reglumar
gilda fyrir alla oggengið er
út frá því að farið sé eftir
þeim. Siðareglur þurfa að
vera í sífelldri endurskoðun,
en gmndvallarregla í sið-
frœði er að: Sérhver maður á
rétt á því að vera virtur og
óáreittur."
Hinar ýmsu starfsstéttir hafa
samið sér sínar faglegu siðaregl-
ur og sé ég enga meinbugi á að
stjórnmálamenn geri slíkt hið
sama og skipi sér sína eigin siða-
nefnd. Ætti þá síður aö verða
jafn mikið f jaðrafok út af meint-
um afglöpum stjórnmálamanna
í starfi, eins og við þekkjum öll
dæmi um. Það má líkja starfi
siðanefndar við innra eftirlit,
svo sem í gæðaframleiðslu og
þar sem gæðaþjónusta er veitt.
Siðareglur
Siðareglur setja viðkomandi
ákveðin mörk í starfi. í okkar til-
viki er um að ræða starf stjórn-
málamanna. Reglurnar gilda
fyrir alla og gengið er út frá því
að farið sé eftir þeim. Siðareglur
þurfa að vera í sífelldri endur-
skoðun, en grundvallarregla í
siðfræði er að: Sérhver maður á
rétt á því að vera virtur og óáreitt-
ur.
Pólitíkusum ber því að vera á
varðbergi gagnvart aðstæöum í
starfi eða persónulegum hög-
um, sem gætu haft neikvæð
áhrif á samborgarana og þá
sjálfa sem stétt.
Það getur enginn samiö siða-
reglur fyrir stjómmálamenn —
þær verða þeir að koma sér sam-
an um sjálfir. Mitt mat er að eft-
irtalin atriöi kæmu þar til
greina:
1. Ábyrgð þeirra í starfi og af-
leiðingar aðgerða þeirra á líf
fólks.
2. Hcefni. Sérhver stjórnmála-
maður hlýtur að verða að gera
sér grein fýrir eigin styrk og tak-
mörkunum.
3. Skyldur við fólkið í landinu.
Stjómmálamaður hlýtur ab
upplýsa fólk eins greinilega og
unnt er um hin ýmsu mál, sem í
gangi eru, og þær aðgeröir sem í
vændum eru hverju sinni.
4. Trúnaður og þagmcelska.
Upplýsingum, sem stjórnmála-
manni er trúað fyrir í starfi sínu
um aðstæður einstaklinga, hlýt-
ur hann að halda í þagnargildi.
5. Starfsaðferðir og greinargerð-
ir. Pólitíkus hlýtur ab haga starfi
sínu þannig að þaö sé markvisst
og ekki sé hægt að misskilja eða
misnota þab sem hann lætur frá
sér fara.
6. Oþinberar yfirlýsingar stjórn-
málamanna þurfa að vera
glöggar, málefnalegar og ná-
kvæmar í framsetningu.
7. Tengsl við aðra stjómmála-
menn. Stjórnmálamenn hljóta
að forðast ómálefnalegt mat á
starfsbræðmm sínum óg -systr-
um og verkum þeirra, en halda
þess í stað á lofti málefnalegri
gagnrýni.
8. Val á viðfangsefhum stjórn-
málamanna ætti fyrst og fremst
að grundvallast á þekkingu sem
eflir lífsgæbi og lífsskilyrði fólks.
Aðhald
Eru stjómmálamenn fyrir
fólkið, eða fólkið fyrir stjórn-
málamenn? Ég held að hverjum
frambjóðanda og kjósanda sé
hollt að velta þessari spurningu
fyrir sér.
Framsókn setur fólk í fyrirrúm
fyrir þessar kosningar og von-
andi fær flokkurinn fylgi til að
sýna þab í verki á næsta kjör-
tímabili. Framsókn vill að
manngildið sé sett ofar auðgild-
inu, slegið verði á græðgi og
söfnun aubs á fárra manna
hendur. Abhald er hverjum
manni nauðsyn og á eftir per-
sónulegu og sibferðilegu að-
haldi kemur aðhald meðborgar-
anna.
Tökum höndum saman, ís-
lensk þjób, og hjálpumst að við
að gera samfélag okkar vinsam-
legra manneskjunni, hvort sem
hún er barn, unglingur, fullorð-
in eða öldruð, þéttbýlisbúi eða
býr í sveit, karl eða kona.
Höfundur er sálfræbingur og sveitar-
stjóri í Öxarfirbi. Hún skipar 4. sæti
Framsóknar á Norburtandi eystra.
Birgir Einarsson og Elmar Þóröarson:
Lausn á kjaradeilu kennara við ríkisvaldib!
Okkur langar til ab koma á
framfæri góðri hugmynd, sem
gæti komið að miklu gagni í
samningaviöræðum kennara og
ríkisvalds. Hugmyndin á sér fyr-
irmynd í samfélagi ríkisstarfs-
manna hér á landi og hefur gef-
ið mjög góða raun, að við höld-
um, og vakið almenna ánægju. •
Aðalhugtökin og lausnaratriði
í þessu sambandi eru ferli-
kennsla og tilvísun. Engin sér-
stök ástæða er til að ætla ab rík-
isvaldið né sveitarfélög, sem
taka við skólunum í ágúst 1996,
þurfi að hækka kaupið verulega
frá því sem nú er. Þetta atriði
kynni að ráða úrslitum varð-
andi þann hnút, sem hefur
myndast í samningaumræðum.
Hugmyndin með ferlikennslu
í skólum landsins er að nem-
endur greiði aðeins eitt skrán-
ingargjald við komu að hausti
beint til umsjónarkennaranna.
„Dœmi um ferlikennslu er
þegar nemandi fer í leikfimi
eða sérkennslu, þá greiðir
hann íþróttakennaranum
eða sérkennaranum sérstaka
greiðslu sem kennarinn
rukkar um leið og kennslu
lýkur. Síðan mkkar leikfim-
iskennarinn eða sérkennar-
inn greiðsludeild ríkisins um
ákveðiðgjald á móti."
Þetta skráningargjald er grunn-
gjald ferlikennslunnar. Síöan
greiða nemendur eða forráða-
menn þeirra þetta grunngjald til
umsjónarkennara vib hver
mánaðamót. Ákveðin greiðsla
berist síðan á móti frá Mennta-
málaráðuneyti eða greiðsludeild
þess. Þar sem nemandi þarf ab
vera hjá fleiri kennurum í skól-
anum þarf hann tilvísun frá um-
sjónarkennara og hefst þá ferli-
kennsla. Nemandinn þarf tilvís-
un frá umsjónarkennara og
greiðir nemandinn fyrir hverja
tilvísun, en hún gildir í eina
önn eða eitt skólaár. Dæmi um
ferlikennslu er þegar nemandi
fer í leikfimi eða sérkennslu, þá
greiðir hann íþróttakennaran-
um eða sérkennaranum sérstaka
greiðslu sem kennarinn rukkar
um leið og kennslu lýkur. Síðan
rakkar leikfimiskennarinn eða
sérkennarinn greiðsludeild rík-
isins um ákveðið gjald á móti.
Kjósi kennari að segja upp
samningi viö Menntamálarábu-
neytiö, borgar nemandinn
heldur hærra ferlikennslugjald,
en á móti þarf hann þá ekki aö
greiða tilvísunargjaldið til um-
sjónarkennarans. Þegar nem-
VETTVANGUR
endur fara í valgreinar, þurfa
þeir að greiða viðkomandi val-
greinakennara fyrir sína ferli-
kennslu og auk þess umsjónar-
kennara fyrir tilvísunina, en þá
gildir sú greiðsla út valgreina-
tímabilið, sem oft eru nokkrar
vikur. í framhaldsskóla eða
menntaskóla borgi nemendur
ákveðiö gjald til hvers kennara
eftir hverja kennslustund og
mætti þá hugsa sér að kennarar
seldu kort til hagræðingar eða
tækju jafnvel á móti greiðslu-
kortum.
^tórar ríkisreknar stofnanir
hér á landi hafa tekið svipað
kerfi upp undanfarin ár og virb-
ist vera mikil ánægja með þessi
ferliverk og skipulag þeirra.
Reyndar hefur aðeins hluti
starfsmanna þessara stofnana
notið greiðslna beint frá skjól-
stæðingum og því mætti hugsa
sér að annað starfsfólk en kenn-
arar í skólunum fengi aðeins
mánaðarkaupið. Kennarar, sem
sinntu nemendum beint, fengju
mánaöarkaupið, en auk þess
greiðslurnar frá nemendum sín-
um og Menntamálaráðuneyt-
inu fyrir ferlikennsluna og til-
vísanirnar.
Hér verður ekki lagt mat á
hversu hátt gjald ætti að greiða
fyrir tilvísanir né ferlikennsl-
una, en vib erum sannfærðir
um að kennarar myndu sætta
sig viö samninga hliðstæða
þeim sem nú þegar eru í gildi.
Með von um að þessi hug-
mynd geti liðkað fyrir samning-
unum.
Höfundar eru kennarar.
Upp úr svuntunni
Sögusvuntan, brúbuleikhús: I HÚFU
CUÐS eftir Hallveigu Thoriacius. Leik-
stjórn: Ása Hlín Svavarsdóttir. Lýsing:
Sigurbur Gubmundsson. Sýnt á Fríkirkju-
vegi11.
Úr sögusvuntunni kemur nú
ævintýrið í húfu Guðs. Þetta
byggist á skemmtilegri líkingu
sem börnum er — eða var —
svarað með þegar þau spurðu
um eitthvab sem gerðist ábur en
þau fæddust: „Þá varst þú nú í
húfu Guðs", stundum líka: „í
huga Guðs". Hvað um það:
Hallveig Thorlacius notar húf:
una, þar sem ófæddu börnin eru
geymd, til að spinna upp ævin-
týri handa litlum börnum. Þetta
var góð skemmtun, sem óhætt
er að mæla meb fyrir börn á for-
skólaaldri.
LEIKHÚS
GUNNAR STEFÁNSSON
Sagan er í stuttu máli á þá leiö
að tilvonandi tröllastrákur,
Pínupons (hefði hann ekki get-
ab heitið einhverju fallegra
nafni?), dettur úr húfu Guðs.
Þarf þá í fyrsta lagi ab koma
honum þangað aftur og í öðru
lagi að koma honum í magann
á skessunni Skellinefju, svo að
hann geti fæðst. Vib þá sögu
koma steinálfahjón og sonur
þeirra Hnullungur, sem reynist
ráðagóbur. En auðvitað er þarna
á ferli vondur náungi, svartálf-
ur, sem reynir aö hindra það að
barnið komist til manns. Sá
heitir því ágæta nafni Skugga-
baldur og er bæbi harðskeyttur
og lymskulegur. Veitist honum
auðvelt ab plata skessuna Skelli-
nefju, sem því mibur er ófær um
að hugsa.
Þetta ævintýri er, sem fyrr
sagði, ágætlega lagað fyrir lítil
börn og Hallveig kann vel að
virkja krakkana og láta þá taka
þátt í því sem gerist. Bar ekki á
öðru, á sýningunni sem ég var
á, en krakkarnir tækju vel eftir
og fylgdust spennt með hvernig
þessu reiddi af.
Brúðurnar era frekar stílfærb-
ar handbrúður, býsna skemmti-
legar, ekki síst Skuggabaldur og
Hnullungur. Leikmyndin er
heljarstór svunta sem Hallveig
ber, og upp úr vösunum spretta
Skellinefja, sem er ófœr um ab
hugsa.
persónurnar. Síban breytir Hall-
veig sér auðveldlega í skessuna
Skellinefju, og með ljósabúnaði
fá áhorfendur að sjá fiskinn í
maga skessunnar, en þar í er
einmitt Pínupons sem fæðist í
fyllingu tímans, — eftir þrettán
mánuði, því skessur ganga leng-
ur meb en konur, eins og vib
getum skilib.
Textinn var lipur og einfald-
ur, í bland fróðlegur og upp-
byggilegur án þess að það drægi
úr eftirvæntingu leikhúsgesta
um söguna sjálfa.
Sögusvuntan hefur á boðstól-
um sex leikbrúðusýningar, sem
má sýna í skólum og á barna-
heimilum. Ekki hef ég séð þærv
allar, en ég þykist þess fullviss
ab þessi sýning, í húfu Gubs,
stendur hinum síst að baki.
Þetta er gott til að veita bömum
nasasjón af heimi leikhússins,
láta þau finna „leikhúslykt",
eins og einn ungi áhorfandinn
sagði á sýningunni á sunnudag-
inn. Gaman væri að sjá líka
gamalkunnar þjóösögur og æv-
intýri í svona búningi, eins og
Leikbrúðuland hefur reyndar
boðið upp á öbra hverju.
■